Fidel Castro

Fidel Castro (właśc. Fidel Alejandro Castro Ruz), (ur. 1926 w Biran na Kubie) - kubański rewolucjonista i działacz komunistyczny. W 1945 roku ukończył jezuickie kolegium męskie z internatem (odpowiednik liceum) Belem w Hawanie. Absolwent Wydziału Prawa i Dyplomacji na Uniwersytecie Hawańskim. Od początku lat 50. związany z nielegalnymi organizacjami nacjonalistycznymi, następnie zbliżył się do lewicy znajdującej się w opozycji do sprawującego władzę na Kubie reżimu Fulgencio Batisty. Przywódca powstania narodowego, które na początku 1959 roku obaliło rządy Batisty. Od tego czasu, aż do 2006 roku, gdy wycofał się z czynnego zaangażowania w politykę z powodów zdrowotnych, faktyczny dyktator Kuby, sprawujący funkcję przewodniczącego Rady Państwa, szefa rządu, przywódcy Komunistycznej Partii Kuby oraz naczelnego dowódcy sił zbrojnych.

Fidel Castro a Kościół katolicki

Kubański przywódca, w młodości uważający się za katolika, po objęciu władzy w 1959 roku rozpoczął zwalczanie wpływów Kościoła katolickiego na Wyspie . Na początku lat 60. wielu kubańskich księży oskarżono o współpracę z dyktaturą Batisty, aresztowano, a kilkunastu stracono. Zamknięto też ponad 400 katolickich szkół, a własność Kościoła znacjonalizowano. Z kalendarza usunięto wszystkie święta kościelne, łącznie z Bożym Narodzeniem i Wielkanocą. Działania te doprowadziły do ogłoszenia publicznej ekskomuniki Castro przez papieża Jana XXIII w 1962 roku . Według różnych szacunków, do połowy lat 60. władze kubańskie wygnały z kraju bezpowrotnie ponad 200 duchownych . Jednocześnie, władze zakazały katolikom wstępowania do partii komunistycznej i pełnienia urzędów publicznych, jak również wprowadziły do konstytucji zapis o propagowaniu przez aparat państwowy materialistycznego i świeckiego poglądu na świat . W połowie lat 80. Castro zaczął stopniowo stępiać swoje antykościelne stanowisko, udzielając m.in. wywiadu-rzeki brazylijskiemu dominikaninowi Frei Betto, określającego się jako zwolennika teologii wyzwolenia. W rozmowie określił się wówczas jako bezwyznaniowy sympatyk chrześcijaństwa, zwracając uwagę na wspólne cechy łączące społeczny wymiar orędzia Ewangelii i komunistyczne dążenia do równości i sprawiedliwości społecznej:

Imię Jezusa Chrystusa było jednym z imion najbardziej mi znanych, swojskich, od czasu, gdy już zaczynałem coś rozumieć, słyszałem je w domu, w szkole, przez całe dzieciństwo i młodość. W ciągu całego mojego życia rewolucjonisty — nawet jeśli, jak już mówiłem, nie doszedłem do wiary religijnej, a cały mój wysiłek, moja uwaga skierowana była na ukształtowanie w sobie wiary politycznej, do której doszedłem poprzez własne przekonania; nie można zresztą własnymi siłami dojść do koncepcji religijnej, ale można własnymi siłami dojść do ugruntowania swoich przekonań politycznych i rewolucyjnych — a więc w ciągu całego życia nigdy nie dostrzegałem na gruncie politycznym i rewolucyjnym sprzeczności między ideami, które głosiłem, a ideami owego symbolu, owej nadzwyczajnej postaci, tak mi bliskiej od czasu, gdy zacząłem czynić użytek z rozumu. Zwracałem jednak uwagę raczej na rewolucyjne aspekty doktryny chrześcijańskiej i myśli Chrystusa; nieraz w ciągu tych lat miałem okazję mówić o związku, jaki istnieje między myślą chrześcijańską a myślą rewolucyjną.

— Frei Betto, Fidel i religia. Rozowy z bratem Betto, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa, 1986, s.286

W 1992 roku rząd Castro zniósł zakaz uczestnictwa katolików w życiu publicznym Kuby oraz wprowadził formalną wolność religijną w konstytucji. Nie zmieniło to jednak zasadniczo dyskryminującego statusu wiernych na Wyspie.

Relacje Fidela Castro i Jana Pawła II

Upadek komunizmu w Europie Wschodniej podciął skrzydła systemowi panującemu na Kubie. Stąd zaproszenie do odwiedzenia kraju przez Jana Pawła II, wystosowane przez kubański Episkopat i rząd w drugiej połowie lat 90. powszechnie odczytywano jako wyraz liberalizacyjnych tendencji ze strony rządu w Hawanie oraz zapowiedź pełnej normalizacji stosunków pomiędzy Kubą a Watykanem. Wrażenie to pogłębiła wizyta Fidela Castro w Watykanie 19 listopada 1996 roku. Pierwsza w historii wizyta głowy Kościoła katolickiego na Kuie miała miejsce od 21 do 25 stycznia 1998 roku. W jej trakcie, Jan Paweł II odwiedził m. in. Hawanę, gdzie spotkał się z Castro i odprawił Mszę św. na Placu Rewolucji im Jose Marti, drugie co do wielkości miasto wyspy, Santiago de Cuba oraz miasta Camaguey i Santa Clara. Castro był obecny na wszystkich Mszach papieskich, a w swoich publicznych wystąpieniach w obecności papieża podkreślał wagę jego nauczania społecznego w walce z wykluczeniem ekonomicznym i nędzą w biednych krajach Południa. Wizyta Jana Pawła II nie przyniosła wielkiego przełomu w relacjach państwa i Kościoła, jednakże większość obserwatorów podkreśla, że od momentu spotkania papieża i Castro, sytuacja katolików na Wyspie ulega systematycznemu, choć powolnemu polepszeniu.

Fidel Castro o Janie Pawle II

Spoczywaj w pokoju niestrudzony bojowniku o przyjaźń między ludami, przeciwniku wojen i przyjacielu ubogich. Wysiłki tych wszystkich, którzy pragnęli wykorzystać Twój wielki prestiż i autorytet duchowy przeciwko naszemu narodowi w jego walce z potężnym Imperium (USA - przyp.) spełzły na niczym. Odwiedziłeś nasz kraj w trudnym okresie, lecz mogłeś odczuć nasz szacunek, solidarność ducha i walory moralne naszego narodu, witającego Cię ze szczególnym respektem i uczuciami, ponieważ sam dobrze wiedziałeś, jak należy docenić dobroć i miłość ludzkich istot, towarzyszących Twojemu pielgrzymowaniu po całej Ziemi. Przed powrotem do Rzymu powiedziałeś, że restrykcyjne sankcje nałożone na nasz kraj z zewnątrz są niesprawiedliwe i etycznie nie do zaakceptowania. Słowa te zapewniły Ci wieczną wdzięczność i gorące uczucia wszystkich Kubańczyków składających Ci dzisiaj ostatni hołd. Zostawiłeś nas pogrążonych w bólu, niezapomniany Przyjacielu, lecz mamy nadzieję, że Twoje dzieło będzie trwać nadal.

— wpis F. Castro do księgi kondolencyjnej wystawionej w siedzibie Episkopatu Kuby po śmierci Jana Pawła II, opublikowany w rządowym dzienniku "Granma" 3 kwietnia 2005 roku,

Jan Paweł II o Fidelu Castro

Nasze spotkanie będzie rozmową dwóch ludzi: prezydenta Kuby Fidela Castro i Biskupa Rzymu, Papieża Jana Pawła II. Dwóch ludzi, którzy mają się spotkać w kontekście tej pierwszej wizyty papieskiej na Kubie, w Kościele kubańskim. Jest to z pewnością fakt historyczny, bo do tej pory taka wizyta była niemożliwa. Odwiedziłem już wszystkie kraje Ameryki Łacińskiej i Północnej z wyjątkiem Kuby, kilku mniejszych wysp na Antylach i Gujany.

— Konferencja prasowa na pokładzie samolotu lecącego na Kubę, 21. 01. 1998 roku

Trzeba zacząć od samego słowa ’rewolucja’, bo widzimy, że jest to słowo używane na określenie bardzo różnych rzeczywistości: można mówić o rewolucji Chrystusa i rewolucji Castro, ale nie tylko, bo także o rewolucji Lenina. Mamy tu zatem do czynienia z dwoma różnymi cywilizacjami: rewolucja Chrystusa jest rewolucją miłości; ta druga natomiast jest rewolucją nienawiści, zemsty i śmierci.

— tamże

Zawsze i wszędzie chcę słyszeć tylko prawdę. Chcę, żeby powiedział mi prawdę, swoją własną prawdę jako człowiek i jako ’wódz rewolucji’, jak go nazywają. Chcę też usłyszeć prawdę o jego kraju, o stosunkach między państwem a Kościołem, o wszystkim, co ważne. Wskazywał na to już sam fakt, że przyjąłem zaproszenie na Kubę. Prezydent Kuby dobrze wie, kim jest Papież, i skoro go zaprasza — a uczynił to po wizycie w Watykanie — to musiał najpierw przemyśleć, kto ma przyjechać i co może powiedzieć. Poza tym nie możemy zapominać w kontekście tej wizyty, że jest jeszcze Opatrzność, która kieruje losami świata, ludzkości, narodów, ludzi. Myślę, że obydwaj powinniśmy poddać się zrządzeniom Opatrzności. Na pewno nie tylko my rządzimy światem, ale kieruje nim Opatrzność Boża, zaś historia świata nie jest wyłącznie historią narodów i państw, ale historią zbawienia.

— tamże

Bibliografia

• Frei Betto, Fidel i religia. Rozowy z bratem Betto, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa, 1986, tłum. Janina Perlin, Małgorzata Dołgorzewska. ISBN 8321108407
• Diálogos entre Juan Pablo II y Fidel Castro. ISBN 9789875070745.

Linki zewnętrzne

• Spotkanie Fidela Castro i Jana Pawła II w Hawanie w styczniu 1998 roku [dostęp 29.11.2013]