Pius XII

Pius XII (imię świeckie: Eugenio Giovanni Pacelli) (ur. w 1876 w Rzymie, zm. w 1958 roku w Castel Gandolfo we Włoszech) - włoski duchowny katolicki, 260. papież Kościoła katolickiego. W ostatnim roku życia i pontyfikatu mianował Karola Wojtyłę biskupem tytularnym Ombrii i biskupem pomocniczym Krakowa. Konsekracja biskupia Wojtyły odbyła się w katedrze na Wawelu na kilkanaście dni przed śmiercią Piusa XII.

Najważniejsze informacje biograficzne

Pochodził z arystokracji rzymskiej, od lat blisko związanej ze Stolicą Apostolską. Po maturze w 1894 roku wstąpił do seminarium duchownego. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1899 roku. W 1902 roku obronił doktorat z prawa kanonicznego i rozpoczął pracę w watykańskim Sekretariacie Stanu. W 1917 roku otrzymał święcenia biskupie i został mianowany nuncjuszem apostolskim w Bawarii, która do 1918 roku utrzymywała własne przedstawicielstwo dyplomatyczne w Watykanie. Trzy lata później, bp Pacelli objął nuncjaturę apostolską w Berlinie. W 1929 roku mianowany kardynałem, a rok później watykańskim Sekretarzem Stanu, odpowiadającym za dyplomatyczne kontakty Stolicy Apostolskiej.

W 1933 roku przyczynił się do podpisania konkordatu z władzami III Rzeszy.

2 marca 1939 roku, po śmierci Piusa XI wybrany następcą św. Piotra podczas jednodniowego konklawe.

Podczas II wojny światowej udzielał wsparcia kilku tysiącom Żydów, którzy za jego wiedzą schronili się na terenie Watykanu. Z uwagi na delikatną sytuację katolików w krajach okupowanych przez hitlerowców i samych Niemczech, starał się podczas wojny prowadzić ostrożną politykę dyplomatyczną. Z biegiem czasu i odkrywaniem kolejnych nieznanych dokumentów widać jednak, że podejmował wiele skutecznych działań na rzecz wszystkich ofiar wojny.

Ogłosił 40 encyklik. Na początku lat 50. dokonał zmian liturgicznych, dopuszczających wieczorną celebrację Mszy św. i skracających do trzech godzin długość postu eucharystycznego przed przyjęciem Komunii. Zreformował liturgię Triduum Paschalnego oraz zezwolił na szersze używanie języków narodowych w liturgiach sakramentów.

W 1950 roku ogłosił dogmat o Wniebowzięciu Najświętszej Marii Panny.

Pius XII a Jan Paweł II

Papież-Polak wielokrotnie nawiązywał w swoim nauczaniu do teologicznego i etycznego dorobku swojego poprzednika, sformułowanego w dokumentach ogłoszonych za czasów pontyfikatu w latach 1939-1952. Już podczas pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny w 1979 roku Jan Paweł II wspomniał w Częstochowie , że w 1957 roku Pius XII poświęcił kopię Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej.

W liście apostolskim Tertio millennio adveniente z 2000 roku Jan Paweł II wyraźnie zwrócił uwagę na logiczną ciągłość papiestwa w Kościele katolickim, przypominając, że jego inspiracje teologiczne nie kończyły się na papieżach epoki soborowej:

Często mniema się, że Sobór Watykański II oznacza nową epokę w życiu Kościoła. Jeżeli w pewnej mierze takie twierdzenie jest słuszne, to równocześnie trudno nie dostrzec, jak wiele ten Sobór czerpie z doświadczeń i przemyśleń okresu przedsoborowego, zwłaszcza z dorobku myśli Piusa XII. W dziejach Kościoła „stare” i „nowe” zawsze są ze sobą głęboko zespolone. To, co „nowe” wyrasta ze „starego”, to, co „stare” odnajduje w „nowym” swój pełniejszy wyraz. Odnosi się to także do Soboru Watykańskiego II oraz do działalności papieży z tym Soborem związanych, poczynając od Jana XXIII, poprzez Pawła VI, Jana Pawła I, aż do obecnego Papieża.

— Tertio Millennio Adveniente, 18.

Postać Piusa XII pojawiła się również w liście Jana Pawła II do Kościoła krakowskiego z okazji z 750 lecia kanonizacji Świętego Stanisława Biskupa-Męczennika przypadającej w 2003 roku:

W liście na 700-lecie kanonizacji Papież Pius XII napisał o nim (św. Stanisławie - przypis redakcji WikiJP2): «Ludowi waszemu został dany Pasterz, który oddał życie za owce, broniąc chrześcijańskiej wiary i obyczajów, a w ten sposób posiane ziarna Ewangelii przez swoją krew uczynił jeszcze bardziej urodzajnymi. Tym wyróżnił się Biskup Krakowski, że oddając się Boskiej Opatrzności, ukazał świetlany przykład chrześcijańskiej mocy.

— List z okazji 750-lecia kanonizacji Stanisława BM, 2003.

Do mariologii Piusa XII Jan Paweł II odwołał się w encyklice Redemptoris Mater z 1987 roku, gdzie papież-Polak zwrócił uwagę na wagę ogłoszenia przez swojego poprzednika dogmatu o Wniebowzięciu NMP:

Prawda o wniebowzięciu, zdefiniowana przez Piusa XII, została potwierdzona przez Sobór Watykański II, który wyraża wiarę Kościoła w słowach następujących: „Na koniec, Niepokalana Dziewica, zachowana wolną od wszelkiej skazy winy pierworodnej, dopełniwszy biegu życia ziemskiego, z ciałem i duszą wzięta została do chwały niebieskiej i wywyższona przez Pana jako Królowa wszystkiego, aby bardziej upodobniła się do Syna swego, Pana panujących (por. Ap 19, 16) oraz zwycięzcy grzechu i śmierci”. W tym nauczaniu Pius XII nawiązał do Tradycji, która znalazła wieloraki wyraz w dziejach Kościoła zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie.

— Redemptoris mater, 41.

Z kolei w encyklice Evangelium vitae przypomniał zdecydowane stanowisko Piusa XII w sprawie aborcji:

Pius XII potępił wszelką aborcję bezpośrednią, to znaczy każdy akt, który zmierza wprost do zabicia jeszcze nie narodzonego życia ludzkiego, niezależnie od tego, czy zabójstwo stanowi cel sam w sobie, czy też jest tylko środkiem do celu.

— Evangelium vitae, 62.

W liście do Papieskiej Akademii Nauk z 2005 roku dotyczącym problematyki etycznej wokół kwestii przeszczepów, papież-Polak przywołał stanowisko Piusa XII w sprawie stwierdzenia klinicznego zgonu człowieka:

Jednakże z klinicznego punktu widzenia jedynie właściwym i możliwym podejściem do problemu orzeczenia zgonu człowieka jest skupienie uwagi i badań na rozpoznaniu pewnych «oznak śmierci», które można stwierdzić na podstawie objawów fizycznych występujących w poszczególnych przypadkach. Zważywszy, że jest to na pewno zagadnienie o podstawowym znaczeniu, w pierwszym rzędzie należy zapoznać się z rzetelnie wyważonym stanowiskiem nauki. Mówił o tym papież Pius XII stwierdzając, że «do lekarza należy podanie jasnej i precyzyjnej definicji 'śmierci' oraz określenie 'momentu śmierci' pacjenta, który popada w stan nieświadomości» (przemówienie z 24 listopada 1957 r., w: AAS 49 [1957], 1031).

— List do Papieskiej Akademii Nauk z 2005 roku.

W encyklice Fides et ratio Jan Paweł II powołał się na stanowisko Piusa XII w kwestii katolickiej krytyki niektórych aspektów filozofii nowoczesnej:

Z kolei papież Pius XII wypowiedział się w encyklice "Humani generis", przestrzegając przed błędnymi poglądami opartymi na tezach ewolucjonizmu, egzystencjalizmu i historycyzmu. Tezy te — wyjaśniał — nie zostały wypracowane i nie były głoszone przez teologów, ale zrodziły się «poza owczarnią Chrystusa»; papież dodawał wszakże, że odchyleń tych nie należy po prostu odrzucić, ale raczej poddać je krytycznej ocenie: «Katoliccy filozofowie i teologowie, których ważkim zadaniem jest obrona prawdy Boskiej i ludzkiej oraz zaszczepianie jej w umysłach ludzi, nie mogą ignorować ani lekceważyć owych poglądów, mniej lub bardziej schodzących z właściwej drogi. Przeciwnie, powinni je dobrze poznać, zarówno dlatego że nie można leczyć chorób, jeśli się ich najpierw dobrze nie poznało, jak i dlatego że nawet w fałszywych twierdzeniach kryje się czasem ziarno prawdy, a ponadto również błędy pobudzają nasz umysł do gorliwszego badania i zgłębiania pewnych prawd filozoficznych i teologicznych.

— Fides et ratio, 54.

Jan Paweł II prosi o cud Piusa XII

Wiosną 2010 roku na łamach włoskiego pisma Il Giornale, znany watykanista Andrea Tornielli przytoczył historię młodego włoskiego małżeństwa, które w 2005 roku oczekując narodziny trzeciego dziecka dowiedziało się, że matka nosząca ciążę cierpi na chłoniaka złośliwego. Ojciec rodziny gorąco modlił się o uratowanie żony i dziecka za wstawiennictwem niedawno zmarłego Jana Pawła II. Według relacji mężczyzny, we śnie ukazał mu się papież-Polak i oświadczył, że nie jest w stanie wyprosić cudu uzdrowienia, ale polecił się mu modlić za wstawiennictwem kapłana, w którym mężczyzna rozpoznał papieża Piusa XII. Po kilku dniach modlitwy, nowotwór kobiety całkowicie zaniknął, a dziecko urodziło się w pełni zdrowe. Dokumentacja sprawy znajduje się w aktach Stolicy Apostolskiej oraz diecezji Sorrento-Castellammare di Stabia, gdzie wydarzenie miało miejsce i będzie służyć w procesie informacyjnym przygotowującym beatyfikację Piusa XII, trwającym od 1965 roku.

Bibliografia

• Eugeniusz Guz, Pius XII. Nieznane wątki polskie , Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2012. ISBN 8311123281.
• Marek Kornat, Pius XII. Papież w epoce totalitaryzmów. Historiografia i polityka, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2010. ISBN 8360940815.
• ks. Kazimierz Panuś, Pius XII. Z serii Wielcy ludzie Kościoła, Wydawnictwo WM, Kraków 2007. ISBN 8375050622.

Linki zewnętrzne

• Koronacja Piusa XII w marcu 1939 roku[dostęp:5.02.2014]
• Papież Pius XII odprawia Mszę św. w Watykanie, film z 1942 roku[dostęp:5.02.2014]
• Reportaż o życiu Piusa XII[dostęp:5.02.2014]