Nieszpory europejskie

Nieszpory europejskie - wieczorna modlitwa Liturgii Godzin wraz z homilią dotyczącą kwestii jedności i chrześcijańskiej tożsamości Europy, odprawiona przez Jana Pawła II w sobotę 10 września 1983 roku na Placu Bohaterów (niem. Heldenplatz) w Wiedniu podczas pielgrzymki do Austrii. Nabożeństwo było transmitowane przez austriacką telewizję publiczną, jak również kilka telewizji państwowych z innych krajów Europy Zachodniej.

Kontekst historyczny

Papieska pielgrzymka do Austrii we wrześniu 1983 roku zbiegła się z okresem wzmożonego napięcia politycznego pomiędzy Wschodem i Zachodem, wynikającym z postępującego wyścigu zbrojeń w Europie, utrwalającego się zimnowojennego podziału Starego Kontynentu, tragicznych doświadczeń stanu wojennego w Polsce oraz trwającej krwawej interwencji zbrojnej ZSRR w Afganistanie. Austria, którą papież-Polak odwiedził po raz pierwszy w dziejach swojego pontyfikatu, po wycofaniu się z jej terytorium oddziałów sowieckich w 1955 roku, pozostając w orbicie zachodnich demokracji, miała charakter kraju neutralnego, nie związanego ani z NATO, ani z Układem Warszawskim. Wiedeń, jako dawna stolica cesarstwa austro-węgierskiego, był powszechnie uznawany jako geograficzny i polityczny środek Europy, skłaniający do refleksji nad perspektywami jedności Starego Kontynentu i trwałością chrześcijańskich korzeni Europy.

Najważniejsze wątki homilii w Wiedniu

Zdaniem Jana Pawła II dążenia do politycznej i gospodarczej jedności Starego Kontynentu nie można w pełni zrozumieć bez uwzględnienia chrześcijańskiej historii i kultury Europy. Fundamentem świadczącym o związku Starego Kontynentu z Chrystusem jest obecność licznych sanktuariów, do których przez wieki pielgrzymowali mieszkańcy kontynentu, jak austriackie Mariazell, portugalska Fatima, hiszpańskie Santiago de Compostela lub włoska Bazylika św. Piotra w Watykanie. O chrześcijańskim genius loci Europy świadczą też życiorysy wielu świętych, jak np. s. Urszuli Ledóchowskiej, jak również podział na tradycję łacińską oraz grecko-słowiańską, wywodzącą się od świętych apostołów Słowian Cyryla i Metodego.

Papież-Polak podkreślił, że jakiekolwiek projekty polityczne dotyczące wspólnej Europy muszą uwzględniać doświadczenie Krzyża Chrystusa, który przez wieki stanowił dla Starego Kontynentu znak zwycięstwa nad przeciwnościami losu. Wspomniał w tym kontekście konkretne przykłady europejskiej solidarności w obronie chrześcijaństwa, jak chociażby odsiecz wiedeńską króla Jana III Sobieskiego w 1683 roku. Zwrócił też uwagę, że pomimo faktu, że w historii Starego Kontynentu nie brakowało ciemnych kart, w tym wojen i nienawiści, to jedyną drogą do trwałego pokoju jest wyrzeczenie się nienawiści, wzajemne przebaczenie i chrześcijańska miłość bliźniego.

Nikt nie może przymykać oczu na fakt, że wspólna historia europejska ma nie tylko jasne momenty, ale również chwile ciemne i straszne, które są nie do pogodzenia z duchem idei człowieczeństwa i dobrej nowiny o Jezusie Chrystusie. Zbyt często narody i ugrupowania polityczne z nienawiści i okrucieństwa wywoływały wojny. Zbyt często ludzie byli pozbawiani ojczyzny, zostali wygnani lub zmuszeni do ucieczki, ubóstwa, poddani dyskryminacji i prześladowaniom. Miliony ludzi zostało zamordowanych z powodu rasy, narodowości lub po prostu dlatego, że byli niewygodni dla innych. Jest to przygnębiające, szczególnie, gdy zobaczymy, iż również chrześcijanie byli tymi, którzy uciskali i prześladowali swoich sąsiadów. Podczas gdy możemy pochwalić się wierności Panu naszemu Jezusowi Chrystusowi i Jego orędziu, to z drugiej strony, musimy przyznać się do grzechów i prosić o przebaczenie za te występki, popełnione w myśli, słowie i czynie, i za naszą bezradną obojętność w obliczu niesprawiedliwości.

— Fragment homilii podczas nieszporów, 10 września 1983 roku, tł. ŁK.

Homilia podczas nieszporów w Wiedniu w 1983 roku uznawana jest do dzisiaj za jedno z najważniejszych wystąpień Jana Pawła II na tematy europejskie.

Bibliografia

• Pełen tekst homilii na oficjalnych stronach Watykanu[dostęp:7.02.2014] w jęz. włoskim i niemieckim.
• Katarzyna Kalinowska, Barbara Brodzińska, Małgorzata Zamojska, Jan Paweł II i Europa, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2009. ISBN 8323123545.