Jerzy Kluger

Jerzy Kluger (ur. 4 kwietnia 1921 w Krakowie, zm. 31 grudnia 2011 w Rzymie) – inżynier, biznesmen, przyjaciel od lat dziecinnych Jana Pawła II. Syn adwokata, przewodniczącego wadowickiej gminy żydowskiej. Żona, córka i wnuczka są katoliczkami.

Związki z Karolem Wojtyłą/Janem Pawłem II

Jerzy Kluger razem z Karolem Wojtyłą chodził do tej samej klasy zarówno w szkole podstawowej, jak i gimnazjum w Wadowicach. Spędzali ze sobą czas po lekcjach, razem się uczyli. Wojtyła był częstych gościem w domu Klugerów. Przychodził słuchać radia. Jurek zaprosił Go na koncert słynnego tenora, który zorganizował Wilhelm Kluger, ojciec Jurka. Zorganizowany był w wadowickiej synagodze w 1936, którą prawdopodobnie wtedy Karol odwiedził po raz pierwszy.

Kluger wspomina moment, gdy zaaferowany pozytywnym wynikiem egzaminów wstępnych do gimnazjum pobiegł do kościoła na wadowickim rynku, by podzielić się tą nowiną z Wojtyłą. Karol służył do Mszy św. Czekając na jej koniec Jerzy usłyszał, jak mijająca go kobieta mówi ze zdumieniem: "Czy ty nie jesteś synem prezesa gminy żydowskiej?". Karol miał na to zareagować mówiąc: "Przecież jesteśmy wszyscy dziećmi jednego Boga!". Mówiąc to miał niecałe 11 lat. Jeden z kolegów szkolnych wspomina: "W naszej klasie maturalnej mieliśmy kilku kolegów Żydów. No i naturalnie (...) dokuczaliśmy im czasami. Karol, który prezesował Sodalicji Mariańskiej zawsze stawał w ich obronie. Oni bardzo lubili Karola i na szkolnym zdjęciu wszyscy siedzą wokół niego." Jerzy Kluger zapewnia w swoich wspomnieniach, że wybryki antysemickie w Wadowicach były łagodne.

We wrześniu 1939 Kluger wraz z ojcem wyruszył na Wschód w kierunku rejonów formowania się nowych pułków mobilizacyjnych. Dotarli do Lwowa. W 1940 dostali się do niewoli. W sowieckim łagrze pracowali przy wyrębie tajgi, a po układzie Sikorski-Majski Jerzy Kluger dostał się do armii Andersa. Walczył m.in. pod Monte Cassino. Matka, siostra i babcia, które zostały w Wadowicach, zginęły w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Po wojnie zamieszkał w Rzymie gdzie w 1965, po wielu latach przerwy, usłyszał o Karolu Wojtyle. Spotkali się i od tego momentu byli ze sobą cały czas w kontakcie - gdy kard. Wojtyła był w Krakowie, pisali lub dzwonili do siebie, gdy był w Rzymie, spotykali się osobiście. Gdy Wojtyła został Papieżem kontakty nie osłabły. Kluger często spotykał się z Janem Pawłem II, od czasu do czasu chodził z całą rodziną do Papieża na obiad lub kolację - zarówno w Watykanie, jak i w Castel Gandolfo. Uczestniczył niekiedy w Mszach św. odprawianych przez Papieża.

W 1989 Kluger pierwszy raz od czasów wojny przyjechał do Polski, do Wadowic na odsłonięcie tablicy w miejscu, gdzie stała wysadzona przez Niemców synagoga. Przywiózł ze sobą "List do przyjaciela Żyda" Jana Pawła II, który publicznie odczytał podczas uroczystości.

Kluger spotykał się z Janem Pawłem II, innymi osobistościami oraz najważniejszymi współpracownikami Papieża w celu omawiania relacji katolicko-żydowskich, jak i stosunków między Stolicą Apostolską a Państwem Izrael. Towarzyszył mu w podróży do Izraela w marcu 2000 (był z nim między innymi w Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie). Przyczynił się też m.in. do nawiązania stosunków dyplomatycznych między Watykanem a Izraelem. Przez lata brał udział w wielu papieskich inicjatywach na rzecz pojednania chrześcijańsko-żydowskiego. Mógł to zrobić, bo znał wpływowych polityków izraelskich, a z drugiej strony rozmawiał o tych sprawach bezpośrednio z Papieżem. W 2003 otrzymał tytuł Człowieka Pojednania, przyznawany przez Polską Radę Chrześcijan i Żydów. Kluger mawiał: Możliwe jest porozumienie między osobami różnej wiary i kultur oparte na szacunku do drugiego człowieka.

Ostatni raz Jerzy Kluger widział się z Janem Pawłem II na kilka dni przed jego śmiercią w 2005.

Jan Paweł II o Jerzym Klugerze

Pamiętam naprzód szkołę podstawową w Wadowicach, gdzie w klasie co najmniej jedną czwartą uczniów stanowili chłopcy żydowscy. Trzeba by tutaj wspomnieć o mojej koleżeńskiej przyjaźni z jednym z nich, to znaczy z Jerzym Klugerem. Trwa ona od ławy szkolnej do dnia dzisiejszego.

— Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, s. 89

Oto przyszedł kiedyś do mnie Jerzy, by mi powiedzieć, iż miejsce, na którym stała [synagoga wadowicka], ma zostać uczczone płytą pamiątkową. Muszę powiedzieć, że w tym momencie udzieliło się nam obu głębokie wzruszenie. Stanęły nam przed oczyma sylwetki osób znajomych i bliskich oraz te soboty dziecięcych i młodzieńczych lat, kiedy społeczność żydowska Wadowic udawała się na modlitwę. Powiedziałem wówczas Jerzemu, iż chętnie napiszę na tę okazję moje osobiste słowo, znak solidarności i duchowej łączności z tym znaczącym wydarzeniem. I tak się stało. Osobą, która przekazała treść tego listu moim rodakom z Wadowic, był właśnie Jerzy. Wiele go ten wyjazd kosztował. Trzeba bowiem zaznaczyć, iż cała jego rodzina, która pozostała w Wadowicach, zginęła w Oświęcimiu, a przyjazd do Wadowic na odsłonięcie płyty pamiątkowej wadowickiej synagogi był pierwszym po pięćdziesięciu latach.

— Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, s. 90

Bibliografia

• Darcy O'Brien, Papież nieznany: nie opisana dotąd historia wieloletniej przyjaźni, która zmieniła stosunki pomiędzy katolikami i żydami, Jacek Santorski & co, Warszawa 1998 ISBN 8386821752
• Gian Franco Svidercoschi, list do przyjaciela Żyda, Wydawnictwo M, Kraków 1995 ISBN 8386106603
• Jerzy Kluger, Papież i ja: o tym jak długoletnia przyjaźń między polskim Żydem i papieżem Janem Pawłem II przyczyniła się do poprawy stosunków żydowsko-chrześcijańskich, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2013 ISBN 9788321119366
• Marta Burghardt, Wadowickie korzenie Karola Wojtyły, Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity, Wadowice 2013 ISBN 9788393346417

Linki zewnętrzne

• Film dokumentalny Jan Paweł II i jego przyjaciel reż.: Paweł Pitera, Janusz Tatarkiewicz