Akt małżeński

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Piotr KIENIEWICZ MIC

Akt małżeński – akt fizycznego zjednoczenia seksualnego męża z żoną: uczestników przymierza małżeńskiego. Niekiedy redukcjonistycznie mówi się o akcie seksualnym, jednak termin ten wskazuje wyłącznie na fizyczny aspekt ludzkiego działania, pomijając jego wymiar duchowy i charakter oblubieńczy

Akt małżeński w dokumentach kościoła

Akt małżeński jest integralną częścią przymierza małżeńskiego, prowadząc małżonków do pełnej jedności, uzdalniając ich do przekazania daru życia nowej osobie <ref>por. Familiaris consortio 14. Zgodnie z nauczaniem zawartym w encyklikach Casti connubii i Humanae vitae przymierze to ma podwójny cel: przekazanie daru życia i umocnienie więzi miłości między małżonkami. Oba cele są komplementarne względem siebie, tak że płodność jest owocem i znakiem miłości małżeńskiej, żywym świadectwem pełnego wzajemnego oddawania się małżonków <ref>Familiaris consortio 28; por. Mężczyzną i Niewiastą... s. 459; Donum vitae IIA,1

Nauczanie Jana Pawła II nt. aktu małżeńskiego

Nauczanie Jana Pawła II na temat aktu małżeńskiego opiera się przede wszystkim na nauczaniu Soboru Watykańskiego II <ref>Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes 49-51, a także Piusa XI (encyklika Casti connubii); szczególny punkt odniesienia stanowi encyklika HV Pawła VI, która stała się podstawą dla części cyklu katechez „Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich”.

Papież zwraca uwagę na konieczność oparcia się w rozważaniach nad aktem małżeńskim na integralnej wizji osoby (por. Veritatis splendor 49). Ciało jest bowiem środkiem wyrazu nie tylko w wymiarze seksualnym − przez nie wypowiada się cały człowiek. Poprzez akt małżeński człowiek komunikuje swoim ciałem prawdę o wyłącznym charakterze zjednoczenia sakramentalnego i zakorzenieniu go w odwiecznym planie Bożej miłości (por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 472-473). Ponieważ akt małżeński jest nie tylko znakiem miłości, ale i płodności osoby, nie może być w sztuczny sposób pozbawiany zdolności do przekazywania daru życia. Odarty z potencjalnej zdolności prokreacji akt seksualny traci swoją wewnętrzną tożsamość, przestaje być znakiem miłości <ref>por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 473-474, a tym samym przestaje być znakiem wewnętrznego zjednoczenia osób <ref>por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 474

Podstawowym źródłem zakłamania aktu małżeńskiego jest grzech, nie tylko w wymiarze aktualnym (konkretne grzeszne czyny), ale także ontycznym, gdyż zerwanie więzi z Bogiem przez pierwszych rodziców naruszyło zdolność człowieka do prawdziwej komunikacji z bliźnim – także w akcie małżeńskim <ref>por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 121<ref>. Płodności aktu małżeńskiego nie sprzeciwia się natomiast roztropne wykorzystanie rozpoznanego przez małżonków naturalnego rytmu płodności (poprzez okresową wstrzemięźliwość seksualną), pozwalającego na odpowiedzialne podjęcie powołania rodzicielskiego <ref>por. tamże.

Poprzez akt małżeński małżonkowie wypowiadają swoją dojrzałą gotowość macierzyństwa i ojcostwa <ref>Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 498. Jednocześnie jest to znak pełnego szacunku oddania się jednej osoby drugiej, a zarazem przyjęcia ofiarowanego przez nią daru (por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 498-499). W ten sposób akt małżeński staje się obrazem wewnętrznego zjednoczenia, w którym dwoje staje się jednym ciałem <ref>por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 42-44. Nie jest on jednak jedynym znakiem, stąd powstrzymywanie się od współżycia – gdy zachodzą po temu ważne racje – ani nie narusza jedności małżeństwa, ani się jej nie sprzeciwia <ref>por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 488-489. Trzeba zwrócić uwagę, że płodność miłości małżeńskiej nie zacieśnia się […] tylko do fizycznego rodzenia dzieci, choćby nawet była pojmowana w swym specyficznie ludzkim wymiarze: poszerza się i ubogaca wszelkimi owocami życia moralnego, duchowego i nadprzyrodzonego, jakie ojciec i matka z racji swego powołania winni przekazać w darze dzieciom, a poprzez dzieci, Kościołowi i światu <ref>Familiaris consortio 28.

Wewnętrzne zjednoczenie, leżące u podstaw duchowego znaczenia aktu małżeńskiego, wskazuje na ciężar niewierności małżeńskiej, nazywanej niekiedy zdradą. Takie ujęcie pokazuje, że nawet w ramach małżeństwa możliwa jest „zdrada”; gdy brak wewnętrznej otwartości małżonków na siebie i wierności w miłości, ich fizyczne zjednoczenie staje się kłamstwem <ref>por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 409-410. Cudzołóstwo jest grzechem dlatego, ponieważ stanowi złamanie osobowego przymierza mężczyzny i kobiety <ref>Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 149. Najbardziej dramatycznie niewierność ta objawia się poprzez akt seksualny poza małżeństwem, naruszając wyłączność relacji oblubieńczej <ref>por. Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich s. 150-151.