Ecclesia in America

Treść hasła pochodzi z publikacji „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010
Autor hasła: o. Maciej Zięba OP

Ecclesia in America (Kościół w Ameryce) - adhortacja apostolska, opublikowana 22 stycznia 1999, podobnie jak inne dokumenty Jana Pawła II dotyczące sytuacji i zadań Kościoła na różnych kontynentach, jest owocem długiego procesu. Najpierw, w dniu w którym celebrowano 500 lat początku ewangelizacji Ameryki, 12 października 1992, Papież w przemówieniu inaugurującym IV Konferencję Episkopatu Latynoamerykańskiego w Santo Domingo, zaproponował, biorąc pod uwagę kontekst nowej ewangelizacji, aby zwołać Nadzwyczajny Synod Biskupów dla Ameryki w celu wzmocnienia współpracy między różnymi Kościołami lokalnymi i jako wyraz solidarności między wszystkimi narodami Ameryki. Dodać tu warto, że w Ameryce Południowej żyje ponad 28 proc. wszystkich katolików, a w Ameryce Północnej i Środkowej ponad 14 proc. Jest to więc największa populacja katolików na świecie.

Tezy adhortacji

Po wpływem papieskiej propozycji Episkopaty Amerykańskie rozpoczęły wstępną dyskusję na temat problemów Kościoła w ich regionie i w porozumieniu ze Stolicą Apostolską zaczęły przygotowania do Synodu. Po dwóch latach, w 1994 r., Jan Paweł II w liście apostolskim Tertio millenio adveniente oficjalnie ogłosił zamiar „zwołania zgromadzenia synodalnego na temat problematyki nowej ewangelizacji w dwóch częściach tego samego Kontynentu, tak różniących się między sobą, jeśli chodzi o ich pochodzenie i historię, przede wszystkim w tym, co się tyczy kwestii sprawiedliwości i międzynarodowych relacji ekonomicznych, mając na względzie ogromną nierówność między Północą i Południem”.

Od tego momentu rozpoczęły się prace przygotowawcze w ścisłym tego słowa znaczeniu, które doprowadziły do Nadzwyczajnego Zgromadzenia Synodu Biskupów dla Ameryki. Synod ten odbywał się w Watykanie od 16 listopada do 12 grudnia 1997 r. Nieco ponad rok później, 22 stycznia 1999 r., Jan Paweł II w trakcie pielgrzymki do Meksyku i Stanów Zjednoczonych opublikował w Mexico City adhortację apostolską o Kościele w Ameryce, zwieńczoną prośbą o modlitewne wsparcie, którą skierował do Matki Ameryki, Najświętszej Maryi Panny z Guadalupe. Warto jednak odnotować, że pomimo zawartej w ostatnim wersecie maryjnej inwokacji, jest to zakończenie nieco odmienne od pozostałych adhortacji Jana Pawła II, gdyż zazwyczaj kończą się one długą modlitwą skierowaną do Matki Bożej. Tymczasem Ecclesia in America kończy się modlitwą do Jezusa Chrystusa w intencji rodzin Ameryki oraz prośbą do Zbawiciela, aby uczył nas miłości do Bożej Matki. Można jedynie domniemywać, że jest to spowodowane kontekstem protestanckich korzeni Ameryki Północnej a zarazem troską o zachowanie pełni katolickiej wiary i uszanowanie maryjnej wrażliwości ludów Ameryki Południowej. Z tego też zapewne powodu, ale także pamiętając o tym, że obie Ameryki mają nie tylko bardzo różne historyczne korzenie, ale też cechuje je ogromna różnorodność kultur, a ich kraje mają różne systemy polityczne i bardzo różne potencjały gospodarcze, Jan Paweł II podkreśla wielkie znaczenie inkulturacji katolickiej wiary. „Przyjęcie natury ludzkiej przez Syna Bożego dokonało się w obrębie jednego określonego ludu, jednak jego odkupieńcza śmierć przyniosła zbawienie wszystkim ludziom, bez względu na kulturę, rasę i uwarunkowania. Dar Jego Ducha i Jego miłość są skierowane do wszystkich i do każdego spośród ludów i kultur i mają na celu zjednoczenie ich ze sobą, na wzór doskonałej jedności istniejącej w Bogu Trójjedynym. Jest to możliwe, pod warunkiem jednak, że przepowiadanie będzie się wpisywało w określone kultury, tak żeby Ewangelia była głoszona w języku i kulturze tych, którzy jej słuchają”. Z drugiej jednak strony, Kościół katolicki – w którego nazwę wpisana jest powszechność i uniwersalność – dąży do budowania pomostów pomiędzy różnymi kulturami oraz systemami. W sam rdzeń idei katolicyzmu wbudowane jest dążenie do tworzenia głębokiej jedności przekraczającej to, co dzieli ludzi między sobą. Dlatego tak duży nacisk położył Jan Paweł II na zwołanie Synodu dla całej Ameryki. „Elementy wspólne dla wszystkich narodów Ameryki, między którymi wyróżnia się ta sama tożsamość chrześcijańska jak również autentyczne poszukiwanie umocnienia więzów solidarności i komunii wśród przeróżnych wyrazów bogatego dziedzictwa kulturowego Kontynentu są decydującym motywem, z powodu którego chciałem, aby Zgromadzenie Nadzwyczajne Synodu Biskupów poświęciło swoje rozważana Ameryce jako rzeczywistości jedynej w swoim rodzaju. Opcja, aby używać słowo w liczbie pojedynczej miała na celu wyrazić nie tylko jedność już istniejącą w wielu aspektach, lecz również ten ścisły związek, do którego dążą narody tego kontynentu, a które to dążenie Kościół pragnie wspomagać, wewnątrz swojej misji skierowanej na komunię wszystkich w Panu”.

Tekst adhortacji składa się ze wstępu, sześciu rozdziałów i zakończenia. Wstęp poświęcony jest głównie ukazaniu kontekstu historycznego oraz zarysowaniu głównego tematu – nowej ewangelizacji.

Rozdział pierwszy, zatytułowany: „Spotkanie z Jezusem Chrystusem”, jest papieskim rozważaniem inspirowanym przez słowa z Janowej Ewangelii: „Spotkaliśmy Mesjasza” (J 1,41). Ma ono charakter biblijno-teologiczny, ale jego celem jest podkreślenie realnej możliwości spotkania z Chrystusem dzisiaj, spotkania Go we współczesnej Ameryce.

Rozdział drugi: „Spotkanie z Jezusem Chrystusem dziś w Ameryce” – podkreśla społeczny i historyczny kontekst tego spotkania, a jego mottem są słowa z Ewangelii Łukaszowej: „Komu wiele dano, od tego wiele wymagać się będzie!” (Łk 12,48).

Rozdział trzeci, noszący tytuł: „Droga nawrócenia”, został opatrzony słowami św. Piotra z Dziejów Apostolskich: „Pokutujcie więc i nawracajcie się” (Dz 3,19). Bez osobistego nawrócenia, które zawsze ma również wymiar społeczny, niemożliwe jest budowanie bardziej sprawiedliwego i solidarnego świata. Zaczynając od samych siebie, chrześcijanie powinni jednak troszczyć się także o aktywną obecność w życiu publicznym i dlatego bardzo istotne jest rozgraniczenie działań religijnych od działań w sferze polityki. „W tym względzie jednakże, ogromne znaczenie, przede wszystkim w społeczeństwie pluralistycznym, powinno mieć jasne rozróżnienie relacji między wspólnotą polityczną a Kościołem, i jasne rozróżnienie między indywidualnym czy zrzeszonym działaniem, które wierni realizują z tytułu osobistego, jako obywatele, zgodnie ze swoim sumieniem chrześcijańskim, i działaniami, które realizują w imię Kościoła w jedności z Pasterzami”. Jan Paweł II pisząc te słowa dodaje ważny, dosyć często przezeń przywoływany cytat z Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes: „Kościół, który z racji swego zadania i kompetencji w żaden sposób nie utożsamia się ze wspólnotą polityczną ani nie wiąże się z żadnym systemem politycznym, jest zarazem znakiem i zabezpieczeniem transcendentnego charakteru osoby ludzkiej”.

Rozdział czwarty nosi tytuł: „Droga do komunii”, a jego mottem jest werset z Ewangelii św. Jana: „Jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno” (J 17,21). Omawia on wielką różnorodność powołań w Kościele, które jednak zarazem winny tworzyć głęboką jedność (communio) ufundowaną na Eucharystii; omawia też relacje z chrześcijanami innych wyznań i z innymi religiami, szczególnie z judaizmem.

Rozdział piąty nosi tytuł: „Droga do solidarności”, a jego myśl przewodnią ukazuje cytat z Ewangelii św. Jana: „Po tym wszyscy poznają, żeście uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali” (J 13,35). Ukazuje on znaczenie katolickiej nauki społecznej oraz jej aktualność w promowaniu globalnej solidarności, obronie praw człowieka oraz w walce z takimi patologiami jak korupcja czy narkotyki.

Rozdział szósty, zatytułowany: „Misja Kościoła w Ameryce dzisiaj: Nowa Ewangelizacja”, jest opatrzony kolejnym cytatem z Janowej Ewangelii: „Jak Ojciec mnie posłał, tak i Ja was posyłam” (J 20,21). Jego przedmiotem jest wszystko, co dotyczy wprowadzania Ewangelii w życie współczesnej Ameryki. Papież podkreśla wielkie znaczenie ewangelizacji kultury, tworzenia centrów edukacyjnych oraz ewangelizacji poprzez media. Warto dodać, że kluczowe dla tej adhortacji pojęcie „nowej ewangelizacji” zostało przez papieża użyte po raz pierwszy na kontynencie amerykańskim wiele lat wcześniej, już w 1983 r., na konferencji CELAM w Port-au-Prince na Haiti. Jan Paweł II powiedział wtedy, że konieczna jest dziś nie tyle jakaś forma reewangelizacji, lecz nowa ewangelizacja – nowa w swojej gorliwości, metodach i sile wyrazu. Słowa te przytacza szesnaście lat później – w Ecclesia in America.

Adhortację kończy ułożona przez Jana Pawła II modlitwa w intencji rodzin w Ameryce, o której napisanie poprosili Papieża uczestnicy Synodu.

Linki zewnętrzne

Adhortacja Ecclesia in America

Opracowania nt. adhortacji Ecclesia in America

• o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2010, s. 155-160 ISBN 9788375952520