Sprawa arcybiskupa Marcela Lefebvre

Sprawa arcybiskupa Marcela Lefebvre - konflikt pomiędzy francuskim arcybiskupem Marcelem Lefevbre a Stolicą Apostolską sięgający korzeniami kontestacji niektórych elementów nauczania Soboru Watykańskiego II, zwłaszcza zmian w liturgii Mszy świętej, ekumenizmu oraz kwestii wolności religijnej. Sprzeciw ten był rozwijany przez arcybiskupa i jego zwolenników, skupionych wokół erygowanego w 1970 roku za zgodą władz kościelnych Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X z siedzibą w szwajcarskiej miejscowości Econe w diecezji fryburskiej.

W 1975 roku seminarium w Econe kształcące kleryków Bractwa utraciło wskutek stałego kwestionowania nauczania soborowego poparcie ordynariusza miejscowej diecezji, a podejmowane przez obydwie strony sporu – komisję kardynałów z Watykanu, papieża Pawła VI oraz samego arcybiskupa zakończyły fiaskiem. W czerwcu 1976 roku z powodu wyświęcenia bez zgody miejscowego ordynariusza nowych kapłanów – absolwentów seminarium Bractwa, arcybiskup został objęty karą suspensy.

Relacje z Janem Pawłem II

16 grudnia 1978 roku nowo wybrany papież przyjął abpa Lefebvre`a na audiencji w Watykanie. Według relacji samego arcybiskupa nie przyniosła ona konkretnych rezultatów.

W listopadzie 1983 roku abp Lefebvre wraz z emerytowanym biskupem brazylijskiej diecezji Campos Antonio de Castro Mayerem wystosowali list otwarty do Jana Pawła II, krytykujący wiele aspektów nauczania posoborowego Kościoła, w tym między innymi– kolegializm skutkujący osłabieniem władzy papieskiej, rezygnację z popierania przez Stolicę Apostolską katolicyzmu jako religii panującej, działania ekumeniczne (zdaniem biskupów przeczące tradycyjnemu nauczaniu o niemożliwości zbawienia poza Kościołem), rezygnację ze sprawowanego do końca lat 60. XX wieku rytu Mszy świętej oraz uleganie Watykanu i teologów katolickich wpływom modernizmu i protestantyzmu. Hierarchowie pisali w liście m.in.:

Dokumenty zawierające te błędy powodują tym głębszy ból i zamieszanie, że pochodzą ze szczytu hierarchii. Najbardziej poruszeni tą sytuacją są ci księża i wierni, którzy odznaczają się największym przywiązaniem do Kościoła, autorytetu Następcy św. Piotra i tradycyjnego Magisterium Kościoła. Ojcze Święty, choroba ta musi jak najszybciej zniknąć, gdyż trzoda rozprasza się, a owce idą za najemnikami. Ze względu na dobro Wiary i na zbawienie dusz zaklinamy Cię, byś na nowo głosił przeciwne tym błędom prawdy wiary, których Kościół Święty nauczał przez dwadzieścia wieków.

— Zawsze Wierni nr 10/1999

Od połowy lat 80. XX wieku arcybiskup Lefebvre rozwinął radykalną krytykę działań Jana Pawła II. Szczególnym punktem krytyki było spotkanie międzyreligijne w Asyżu w październiku 1986 roku. Jeszcze przed jego zorganizowaniem, w lutym 1986 roku, arcybiskup pisał:

Przyjęcie liberalnej religii protestantyzmu i naturalistycznych zasad rewolucji J. J. Rousseau, ateistycznej wolności, którą znajdziemy w Deklaracji Praw Człowieka oraz zasad godności człowieka nie ma żadnego związku z prawdą i godnością moralną. Rzym odwraca się od swoich poprzedników i zrywa z Kościołem katolickim, bierze prym w służbie niszczycieli chrześcijaństwa i powszechnego Królestwa naszego Pana Jezusa Chrystusa. Obecne akty Jana Pawła II i krajowych episkopatów ilustrują, rok po roku, radykalną zmianę w koncepcji wiary, Kościoła, kapłaństwa, świata i zbawienia poprzez łaskę.

— Strona internetowa FSSPX

Pomimo tak zdecydowanego stanowiska abpa Lefebvre`a, wciąż nie rezygnowano z prób załagodzenia konfliktu i uregulowania sytuacji prawno-kanonicznej Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X, w które osobiście zaangażował się ówczesny prefekt Kongregacji Nauki Wiary kardynał Joseph Ratzinger. Mimo tego, arcybiskup coraz częściej podkreślał, że z uwagi na coraz bardziej zaawansowany wiek będzie dążył do sukcesji apostolskiej i zapewnieniu Bractwu nowych biskupów. Taki był też główny cel jego negocjacji prowadzonych z kard. [[Joseph Ratzinger|Ratzingerem od końca 1987 do 5 maja 1988 roku . 5 maja 1988 kard. Ratzinger i abp Lefebvre sygnowali porozumienie, na mocy którego Bractwo miało uzyskać opiekę pastoralną biskupa, który miał być wyświęcony spośród kandydatów zaakceptowanych przez wspólnotę oraz Watykan. Dzień później, arcybiskup wycofał się jednak z wcześniejszych ustaleń, twierdząc, że Stolica Apostolska nie będzie w stanie zaakceptować listę kandydatów na biskupów proponowaną przez Bractwo. Lefebvre zapowiedział równocześnie, że w możliwie najkrótszym terminie dokona święceń biskupich bez mandatu papieża. 3 czerwca 1988 roku Jan Paweł II w liście do arcybiskupa ostrzegł , że „zamierzenie takiego aktu nie może być postrzegane inaczej niż akt schizmatycki, którego konsekwencje teologiczne i kanoniczne są Ci, Drogi Bracie, dobrze znane”.

Ekskomunika arcybiskupa

30 czerwca 1988 arcybiskup wraz ze współkonsekratorem biskupem Antonio de Castro Mayerem dokonali uroczystej konsekracji biskupiej czterech księży Bractwa: Bernarda Fellay`a, Bernarda Tissier de Mallerais, Alfonso de Galaretty oraz Richarda Williamsona. Na mocy obowiązującego w Kościele Kodeksu Prawa Kanonicznego zaciągnęło to na konsekratorach oraz konsekrowanych karę automatycznej ekskomuniki (tzw. latae sentientae) . Została ona potwierdzona trzy dni później w papieskim motu proprio „Ecclesia Dei afflicta”. Na wstępie dokumentu czytamy:

Kościół Boży ze smutkiem przyjął wiadomość o nielegalnych święceniach, udzielonych 30 czerwca tego roku [1988-przyp.] przez abpa Marcela Lefebvre'a. Obróciło to wniwecz wszystkie od lat podejmowane wysiłki, zmierzające do zapewnienia pełnej komunii z Kościołem Kapłańskiej Konfraterni św. Piusa X, założonej przez abpa Lefebvre'a. Na nic się zdały owe wysiłki, zwłaszcza podejmowane w ostatnich miesiącach, kiedy to Stolica Apostolska wykazała zrozumienie posunięte do granic możliwości.

— Nota informacyjna z 16 czerwca 1988, "L'Osservatore Romano", wyd. polskie, 5/1988

Do śmierci arcybiskupa 25 marca 1991 roku nie podjęto działań służących przywróceniu jedności pomiędzy Bractwem Kapłańskim św. Piusa X a Stolicą Apostolską. W ostatnich latach życia Jana Pawła II (2002-2005) w ramach działającej w Kurii Rzymskiej Papieskiej Komisji Ecclesia Dei sprawującej opiekę duszpasterską nad wiernymi kultywującymi przedsoborową liturgię, ale pragnącymi pozostać we wspólnocie z głową Kościoła, próbowano wypracować praktyczne sposoby ponownego włączenia Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X do pełnej jedności z Kościołem. Najczęściej sugerowanym rozwiązaniem było nadanie mu kanonicznego statusu prałatury personalnej.

Obecny status kanoniczny Bractwa

W styczniu 2009 papież Benedykt XVI zdjął karę ekskomuniki ciążącą na czterech biskupach Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X wyświęconych w 1988 roku przez arcybiskupa Lefebvre`a. W październiku tego samego roku rozpoczęły się rozmowy doktrynalne pomiędzy przedstawicielami Bractwa a Stolicą Apostolską. We wrześniu 2011 Watykan przedstawił jego członkom tzw. Preambułę Doktrynalną, pozwalającą na całkowite uregulowanie statusu Bractwa w strukturach Kościoła katolickiego. Dwie odpowiedzi wystosowane przez Bractwo w grudniu 2011 roku i kwietniu 2012 roku uznane zostały przez Stolicę Apostolską za niewystarczające, m. in. z powodu niechęci do uznania prawomocności zwyczajnej formy odprawiania Mszy św., wprowadzonej powszechnie przez Kościół w 1969 roku.

W deklaracji opublikowanej przez trzech biskupów Bractwa (bp Richard Williamson opuścił grupę w 2012 roku) w czerwcu 2013 roku ponowiono opór przed podpisaniem Preambuły, stwierdzając m. in.,

(..)nowa Msza sprawowana przez Papieża i biskupów jest penetrowana duchem ekumenizmu i protestantyzmu, demokratyzmu i humanizmu, które czynią pustym ofiarę Krzyża.

— Serwis internetowy Dici

Pomimo zdjęcia ekskomuniki z biskupów wyświęconych przez arcybiskupa Lefebvre`a, sytuacja prawno-kanoniczna Bractwa Kapłańskiego Piusa X pozostaje w świetle relacji z Watykanem nieuregulowana.