Życie konsekrowane

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ELIGIUSZ DYMOWSKI

Życie konsekrowane/ Osoby konsekrowane – (łac. consecrare- błogosławić, poświęcać)– osoby objęte szczególnym uświęcającym działaniem Boga. Konsekracja czyni z danej osoby Bożą własność, zdolną do wiernego wypełnienia Jego woli, a także uzdalnia ją do osiągnięcia pełnej doskonałości na wzór Jezusa Chrystusa.

Znaczenie konsekracji

W konsekracji wyróżnia się dwa fundamentalne aspekty. Pierwszy dotyczy rzeczy przeznaczonych dla kultu, wyłączonych z porządku przynależności do świata, i tylko w tym celu używanych przez człowieka. Drugi zaś obejmuje konsekrację osób, które w sposób wolny i świadomy, oddaniem i poświęceniem swojego życia Bogu, odpowiadają na Jego wezwanie, potwierdzone w liturgicznym akcie konsekracji. Konsekracja jest więc dziełem samego Boga; tylko Bóg może jej dokonać, bo tylko On jest zdolny wprowadzić daną osobę w swoje misterium i objawić jej siebie samego. To jednak nie ogranicza w niczym ludzkiej osoby. Nie byłoby bowiem konsekracji bez jej wolności i świadomego wyboru. Począwszy od pierwszych wieków Kościoła były w nim obecne osoby, które w sposób radykalny poświęcały swoje życie Bogu – pustelnicy i pustelnice. Rozwijało się życie monastyczne, a od czasów apostolskich w różnych gminach chrześcijańskich ideał dziewictwa zyskiwał swoich zwolenników, o czym zaświadczają starożytni pisarze kościelni. Na mocy konsekracji Chrztu św. chrześcijanie mogą realizować swoje powołanie w trojakiej formie: a) żyjąc i uświęcając się w świecie (wierni świeccy); b) uświęcając się w posługiwaniu sakramentalnym (kapłani); c) uświęcając się poprzez całkowite oddanie Bogu w profesji rad ewangelicznych – posłuszeństwa, ubóstwa i czystości (o.k.). Osoby zakonne na mocy swej konsekracji nie tylko stają się widzialnym znakiem szczególnego powołania, ale w sposób pełny biorą odpowiedzialność i angażują się w służbę Mistycznego Ciała Chrystusa. Stąd też konsekracja „jest trwałą formą życia, w której wierni pod działaniem Ducha Świętego, oddają się całkowicie na własność umiłowanemu nade wszystko Bogu, ażeby – poświęceni z nowego i szczególnego tytułu dla chwały Boga, budowania Kościoła i zbawienia świata osiągnąć doskonałą miłość w służbie Królestwa Bożego i, stawszy się w Kościele wyraźnym znakiem, zapowiadać niebieską chwałę” .

Osoby konsekrowane w nauczaniu Jana Pawła II

Ojciec Święty od początku swojego pontyfikatu z wielką troską patrzy na ewangelizację współczesnego świata, którą realizują i wyrażają swoim specyficznym powołaniem o.k. Papież docenia ich rolę, widząc jak wielkim są bogactwem dla Kościoła, świata i poszczególnych społeczeństw: „w sercu Kościoła i świata klasztory zawsze były i nadal są wymownym znakiem komunii, gościnnym domem dla szukających Boga i spraw duchowych, szkołami wiary i prawdziwymi ośrodkami studiów, dialogu i kultury, które służą budowaniu życia kościelnego i społeczeństwa ziemskiego w oczekiwaniu na nadejście Królestwa niebieskiego” . Ważne problemy życia konsekrowanego: tożsamość, śluby zakonne, powołanie, duchowość czy apostolstwo we współczesnym świecie, zostały naświetlone w wielu wypowiedziach i dokumentach Papieskich. Problematyka życia zakonnego stanowiła temat środowych katechez Jana Pawła II (28.09.1994-29.03.1995).

O.k. mają za zadanie przemienić swoim życiem oblicze tego świata, a dokonać się to może jedynie przez osobiste nawrócenie, czyli „przetworzenie całego kosmosu poprzez serce człowieka” . Stąd też droga rad ewangelicznych bardzo często jest nazywana „drogą doskonałości”, a stan życia konsekrowanego określany jest mianem „stanu doskonałości”. Świat potrzebuje dziś osób, które staną się znakiem innego życia, opartego na prawdzie i łasce osobistej przemiany i nawrócenia. Mówiąc o różnicy, jaka zachodzi pomiędzy konsekracją Chrztu a konsekracją poprzez złożenie ślubów zakonnych, Jan Paweł II wielokrotnie zwracał uwagę na specyfikę tej drugiej konsekracji. Obierając drogę rad ewangelicznych, o.k. czyni Chrystusa najgłębszym i absolutnym sensem swojego życia. Poprzez czystość upodabnia się do Jego dziewiczej miłości, w ślubie ubóstwa wyznaje postawę Jednorodzonego Syna, który wszystko otrzymał od Ojca i niczego nie zatrzymuje dla siebie, natomiast poprzez posłuszeństwo wyraża całkowite zawierzenie Bogu i podobnie jak Chrystus, który spełnia wolę Ojca, o.k. „objawia wyzwalające piękno uległości synowskiej”.

W teologii życia konsekrowanego Ojciec Święty bardzo wyraźnie podkreśla chrystologiczno-trynitarne źródła, prowadzące na mocy konsekracji chrzcielnej do radykalnego naśladowania Chrystusa, które wyraża się poprzez dobrowolne przyjęcie rad ewangelicznych. Starając się uzasadnić sens i głębię profesji zakonnej, Papież mówi, że rady ewangeliczne są darami Trójcy Świętej, a życie konsekrowane w istocie swojej jest „głoszeniem tego, czego dokonuje Ojciec przez Syna w Duchu Świętym swoją miłością, swoją dobrocią, swoim pięknem” . Stąd też ta niezwykła więź, jaka powstaje między profesją zakonną a Trójcą Świętą, ujawnia najgłębszy sens rad, ponieważ są wyrazem najprawdziwszej miłości, jaką Chrystus darzy Boga Ojca w jedności Ducha Świętego.

Osobiste uświęcenie ma zawsze społeczny wymiar i przynosi pożytek tak Kościołowi, jak i światu, bo „tego właśnie świadectwa miłości potrzebuje współczesny świat i ludzkość. Potrzebuje »świadectwa Odkupienia«, tak jak ono wypisane jest w profesji rad ewangelicznych” . Dlatego Kościół od wieków postrzega śluby zakonne jako uprzywilejowaną drogę do świętości, bo „nie jest dziełem przypadku, że w ciągu stuleci bardzo wiele konsekrowanych osób pozostawiło wymowne świadectwa świętości i wyróżniło się ofiarnością w realizacji szczególnie trudnych dzieł na polu ewangelizacji i służby” .

Można powiedzieć, że życie konsekrowane z jednej strony – jest „zarezerwowane” tylko dla Boga, z drugiej zaś – jest również szczególną misją wobec świata. O.k. stają się misjonarzami, nieustannie pogłębiając w sobie świadomość, do czego zostały powołane i wybrane przez Boga. Ich styl życia powinien wyraźnie wskazywać na ideał, który wyznają i z odwagą głoszą. Bogactwo i komunia Kościoła wyraża się w różnorodności darów i w specyfice charyzmatów, jakich udziela Duch Święty. W ten sposób nieustannie uobecnia się tajemnica Chrystusa w posłanniczej misji Kościoła w świecie, w czasie i w przestrzeni, gdzie „osoby konsekrowane są znakami i świadkami początku życia niebieskiego w życiu ziemskim, które nie może odnaleźć w samym sobie własnej doskonałości, lecz powinno być coraz bardziej ukierunkowane ku życiu wiecznemu: ku przyszłości już obecnej w zarodku, w łasce rodzącej nadzieję” . Współczesny świat odrzucający tak łatwo wartości moralne, rozdarty wewnętrznie i nierzadko pozbawiony prawdziwego sensu życia, mimo wszystko oczekuje – mówi Papież – od Kościoła i od uczniów Chrystusa dostrzegalnej obecności Boga w codziennym życiu .. Życie konsekrowane wbrew rozpowszechnianej opinii świata, który często życie to kontestuje, jakby nie było mu potrzebne, ma swoje w nim miejsce, bowiem właśnie od osób zakonnych świat ten oczekuje duchowego i moralnego wsparcia. „Cóż stałoby się ze światem, gdyby nie było w nim zakonników?” – pyta słowami bł. Anieli z Foligno Ojciec Święty . Z pewnością losy ludzkości potoczyłyby się inaczej, gdyby codzienność była skazana jedynie na zalew spraw nieważnych i przemijających.

Chcąc sprostać wymaganiom współczesnej cywilizacji, jest konieczne, by zakony pozostawały wierne charyzmatowi swoich świętych założycieli. To powołanie – podkreśla Papież – stawia konkretne wymaganie, aby wytrwać na drodze do świętości wbrew wszelkim trudnościom materialnym i duchowym, jakie niesie ze sobą życie. Nie ma innej drogi jak ta, że „gwarancją autentyczności wszelkiej odnowy, która chce pozostać wierna pierwotnej inspiracji, jest dążenie do coraz pełniejszego upodobnienia się do Chrystusa” . Dzięki wytrwałej modlitwie i bezgranicznemu oddaniu się Bogu odkryje się sekret ślubowanej wierności . W świecie rozdartym przez wojny, nienawiść, niesprawiedliwe podziały społeczne i materialne, o.k. mają być prawdziwymi nauczycielami solidarności, miłości i uczciwości. Chodzi o to, aby poprzez zespolenie w komunii z całym Kościołem, osoby te były „znakiem dla świata i przyciągającą siłą, która prowadzi do wiary w Chrystusa” . Świadectwo synowskiej miłości i oddania jest mocą i źródłem skuteczności ich apostolstwa. Świadomi zadań i powierzonej im misji mogą budować tak swoje wspólnoty, aby te stawały się autentycznymi miejscami nadziei, w których miłość, przepełniona duchem modlitwy i pobożności, jest zasadą życia i zdrojem radości. Bowiem „w swej całkowitej ofierze, obejmującej świadome i pełne miłości złączenie z odkupieńczą ofiarą Chrystusa, zakonnicy otwierają przed światem drogę prawdziwego szczęścia, szczęścia płynącego z błogosławieństw ewangelicznych” .

Społeczeństwo trzeciego tysiąclecia wraz z przemianami, jakie dokonują się w zawrotnym tempie, stawia przed Kościołem nowe wyzwania. Ojciec Święty dostrzega również kryzys życia konsekrowanego w niektórych regionach świata. Łączy się to nie tylko z laicyzacją społeczeństw, ale przede wszystkim z coraz to większym brakiem powołań. To jednak nie może być przyczyną frustracji ani też prowadzić do utraty ufności w ewangeliczną moc życia konsekrowanego. Troska o nowe powołania jest ogromnym wyzwaniem w czasach nowej ewangelizacji, która „wymaga od osób konsekrowanych »pełnej świadomości teologicznego sensu wyzwań naszej epoki«” . Nie można mówić o apostolskiej działalności bez odpowiedniej formacji i przygotowania osób odpowiedzialnych za wychowanie. To miłość do Boga i do drugiego człowieka jest „potężną siłą, która może być nieustannym źródłem natchnienia na drodze dojrzewania i wierności” . Przyjęte zobowiązania i osobiste świadectwo k.o. może być odpowiedzią na niepokoje zagubionego człowieka, dlatego nie kto inny, ale właśnie „osoby konsekrowane powinny wielkodusznie zapewnić wsparcie i duchowe przewodnictwo wszystkim, którzy zwracają się do nich, przynagleni tęsknotą za Bogiem i pragnieniem życia zgodnego z nakazami swojej wiary” .

Dzieła Jana Pawła II

• Vita consecrata 6; 20-21; 25; 37; 71; 81; 105; 103
• Redemptionis donum 9; 14
• Audiencje generalne: Życie konsekrowane znakiem i świadectwem królestwa Chrystusowego, 08.02.1995; Życie konsekrowane kobiet, 15.03.1995
• Listy: Bóg jest miłością...- na 500-lecie śmierci Michała Giedroycia, Watykan 25.04.1980; Ho appreso con vivo - z okazji 800-lecia narodzin św. Antoniego Padewskiego, Watykan 13.06.1994; Los caminos del evangelio - na 500-lecie ewangelizacji Nowego Świata, Rzym 29.06.1990; Ringraziamo Dio anche - wspólna deklaracja Jana Pawła II i Bartłomieja I, 29.06.1995; Virtutis exemplum - na 400-lecie śmierći św. Teresy z Avila, Rzym 14.10.1981; Voici quatre cent ans - z okazji 400-lecia urodzin św. Wincentego a Paulo, Watykan 12.05.1981; W bieżącym roku... -na 500-lecie urodzin św. Brata Alberta, 06.01.1995

Inne dokumenty Kościoła

• Kodeks Prawa Kanonicznego

Publikacje innych autorów

• opr. B. Hylla, Życie konsekrowane w dokumentach Kościoła. Od Vaticanum II do Ripartire da Cristo, Kraków 2003.
• A. Cencini, Życie konsekrowane. Itinerarium formacyjne w drodze do Emaus, Warszawa 1996;
• T. Dubay, Życie zakonne, Niepokalanów 1984;
• K. Konecki, Konsekracja dziewic w odnowie liturgicznej Soboru Watykańskiego II, Włocławek 1997;
• A.J. Nowak, Homo consecratus, Lublin 2002.