Nałogi

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014. 
Autor hasła: ks. Marian Pokrywka.

Nałogi – silne, nieodparte przyzwyczajenie do: przyjmowania pewnych używek (np. kawa), szkodliwych związków chemicznych (np. alkohol, narkotyki), palenia tytoniu, a także do wykonywania pewnych czynności (np. gra w karty). Człowiek dotknięty różnego rodzaju uzależnieniami (np. od alkoholu, narkotyków, papierosów, seksu, hazardu, telewizji, komputerów i Internetu) podlega uwarunkowaniom, które ograniczają lub zupełnie paraliżują jego zdolność do podejmowania decyzji. Należy jednak pamiętać, że problemy z podejmowaniem dojrzałych decyzji pojawiają się już w fazie wchodzenia w uzależnienia i nałogi, a nie dopiero w zaawansowanym ich etapie. Wkraczanie na drogę uzależnień to skutek kierowania się filozofią doraźnej przyjemności. Człowiek uzależniony to ktoś, kto ma najpierw problem z życiem i z osobistą dojrzałością, a dopiero wtórnie z nadużywaniem różnych rzeczy. Każde uzależnienie jest dążeniem do iluzorycznego szczęścia i pojawia się tam, gdzie brakuje szczęścia rzeczywistego.

Jan Paweł II o uzależnieniach

Jan Paweł II nie podaje ścisłej definicji nałogów, ale mówi o nałogach w powiązaniu z wadami. Natomiast dużo uwagi poświęca temu wszystkiemu, co prowadzi do uzależnień. Papież zwraca uwagę na negatywny wpływ szerzącego się współcześnie konsumizmu, który jest potwierdzeniem zafałszowanej koncepcji człowieka: odwoływanie się bezpośrednio do jego instynktów i ignorowanie na różne sposoby jego wolnej i świadomej natury osobowej może prowadzić do wytworzenia nawyków konsumpcyjnych i stylów życia obiektywnie niegodziwych lub szkodliwych dla fizycznego i duchowego zdrowia . Szerzenie się postaw konsumpcyjnych, które mogą przybierać kształt nałogowy, wiąże się także z tym, że w samym systemie gospodarczym nie ma kryteriów pozwalających na poprawne odróżnienie nowych i doskonalszych form zaspokajania ludzkich potrzeb od potrzeb sztucznie stwarzanych, przeszkadzających kształtowaniu się dojrzałej osobowości .

Problem konsumizmu

Wskazując na różne niebezpieczeństwa konsumizmu, Jan Paweł II stwierdza, że jaskrawym przykładem konsumpcji sztucznej, szkodliwej dla zdrowia i godności człowieka, oraz wymykającej się spod kontroli, jest używanie narkotyków. Szerzenie się narkomanii jest wskaźnikiem poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu systemu społecznego i skłania do materialistycznej, poniekąd destruktywnej, interpretacji ludzkich potrzeb. Dochodzi do tego, że twórcze możliwości wolnej gospodarki urzeczywistniają się w sposób jednostronny i niewłaściwy. Narkotyki, a także pornografia i inne formy konsumizmu, wykorzystując nieodporność jednostek słabych, mają wypełnić duchową pustkę, jaka powstaje w człowieku . Zdaniem Papieża, zagrożeniem jest również klimat relatywizmu, rozchwianie zasad i prawd oraz sączenie opinii i poglądów, które temu rozchwianiu służą . Środki społecznego przekazu często rozpowszechniają treści moralnie niegodziwe, a samo korzystanie, na przykład z narkotyków, ukazywane jest jako oznaka wyzwolenia człowieka. Pod wpływem takiego oddziaływania pewne nurty opinii publicznej postulują legalizację produkcji i sprzedaży niektórych rodzajów narkotyków, próbują tym samym minimalizować zagrożenia, dokonując rozróżnienia na narkotyki lekkie i ciężkie. Papież stwierdza, że to rozróżnienie prowadzi do lekceważenia i umniejszania zagrożeń związanych z konsumpcją wszelkich środków toksycznych, zwłaszcza zaś grozi popadnięciem w nałogi. Doszło już w tej dziedzinie do powstania rozległego systemu przestępczości handlowej i finansowej o zasięgu międzynarodowym. Interesy ekonomiczne związane z produkcją i handlem tymi produktami wymykają się najczęściej kontroli prawa i wymiarowi sprawiedliwości.

Problem nałogów wśród młodzieży

We współczesnym świecie, w którym brakuje wyrazistych ideałów, wielu – zwłaszcza młodych – ludzi nie potrafi odróżnić dobra od zła i nie ma poczucia ograniczeń moralnych. Ojciec Święty podkreśla, że zbyt wielu młodych ludzi pozostawionych jest samym sobie, pozbawionych spokojnego życia rodzinnego, normalnej oświaty i środowiska społeczno-wychowawczego, które pobudzałoby do wysiłku intelektualnego i moralnego oraz pomogłoby kształtować wolę i rozwijać dojrzałą uczuciowość. Papież – świadom tych zagrożeń – przestrzega ludzi młodych: Nie dajcie się zniewolić! Nie dajcie się uwieść ułudom szczęścia, za które musielibyście zapłacić zbyt wielką cenę, nieuleczalnych często zranień lub nawet złamanego życia .

Działalność prewencyjna

Odpowiedzią na istniejące zagrożenia ma być działalność prewencyjna wśród młodzieży i dorosłych. Papież wzywa władze publiczne, rodziców, wychowawców, pracowników służby zdrowia oraz wspólnoty chrześcijańskie, aby taką działalność prowadziły coraz aktywniej i w sposób zorganizowany. Władze publiczne winny zadbać o doskonalenie prawodawstwa wymierzonego przeciw wszelkim formom niegodziwego zysku żerującego na słabości bezbronnych istot ludzkich. Ważne jest także, aby zwłaszcza młodzież miała dostęp do poważnej i rzetelnej informacji, określającej szkodliwe skutki uzależnień w sferze cielesnej, intelektualnej, psychicznej, społecznej i moralnej. Rodzice, na których spoczywa największa odpowiedzialność za los dzieci, a wraz z nimi cała społeczność dorosłych, powinni nieustannie troszczyć się o wychowanie młodych, pomagając im stać się wolnymi i odpowiedzialnymi twórcami własnego życia. Papież stwierdza wyraźnie, że pilnie potrzebna jest tu wielka praca na polu wychowania i kultury, obejmująca przygotowanie konsumentów do odpowiedzialnego korzystania z prawa wyboru, kształtowanie głębokiego poczucia odpowiedzialności u producentów i przede wszystkim u specjalistów w dziedzinie społecznego przekazu; konieczna jest także interwencja władz publicznych .

Pomoc uzależnionym

Nie wystarczy jednak działalność prewencyjna, trzeba także nieść pomoc ludziom, którzy popadli w różnorakie n. i nie są w stanie sami sobie poradzić. Stąd Papież apeluje o „wyobraźnię miłosierdzia”, by nie odwracać się od chłopca czy dziewczyny, którzy zagubili się w świecie różnorakich uzależnień . We wspólnocie chrześcijańskiej i w całym społeczeństwie podjęto już – i nadal podejmuje się – wiele inicjatyw na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym przy pomocy grup, ruchów oraz różnego rodzaju organizacji, aby zapewnić pomoc i oparcie ludziom uwikłanym w n. Ojciec Święty z uznaniem mówi o wszystkich, którzy niosą taką pomoc ludziom uzależnionym. Ważną rolę odgrywają w tym względzie coraz liczniejsze grupy wolontariuszy, otaczające opieką ludzi zmagających się ze szczególnymi problemami oraz tych, którzy muszą się znaleźć w odpowiednim środowisku wychowawczym, aby przezwyciężyć zgubne nałogi i odzyskać wiarę w sens życia . Jan Paweł II wzywa kapłanów, którzy dzięki modlitwie powinni otwierać się ze szczególną wrażliwością na drugich, by w ich trosce duszpasterskiej było miejsce dla ludzi znajdujących się w różnego rodzaju trudnościach; są bowiem wśród nich ci, którzy zmagają się z nałogami i grzechami – ci, którzy walczą o wiarę i nadzieję. Tacy, którzy szukają pomocy kapłana, i tacy, którzy ją odpychają . Papież jednocześnie przypomina, że „aby być wychowawcą sumień, aby prowadzić innych, aby pomagać im dźwigać się z grzechów, nałogów, aby dźwigać „lud upadający”, sami musimy być zawsze gotowi stanąć „w obliczu Boga” i „wobec osądu sumienia każdego człowieka”. Sami musimy od siebie wymagać. Kapłaństwo jest wymagające. Jest wymagające. Wymaga – i przez to wyzwala . Papież rozciąga ten obowiązek wyzwalania z nałogów i grzechów na wszystkich swoich rodaków. Z jednej strony dziękuje Maryi, Pani Jasnogórskiej, za wszystkich, którzy walczą o życie i zdrowie całego narodu, każdego człowieka zagrożonego nałogiem . Z drugiej strony przynagla wprost do tego, by usłyszeć krzyk biednych, potrzebujących pomocy, a wśród nich widzi także ofiary różnych nałogów .

Bibliografia

Jan Paweł II

• Evangelium Vitae 26;
• Familiaris consortio 43.
• Światowe Dni Młodzieży 1993;
• Przemówienia: do młodzieży, Westerplatte, 12.06.1987; do uczestników kongresu na temat narkomanii, Rzym, 11.10.1997; do polskich biskupów podczas wizyty „ad limina Apostolorum”, Watykan, 2.02.1998.
• Homilie: Lublin, 9.06.1987; Poznań, 3.06.1997; Ełk, 8.06.1999; Sandomierz, 12.06.1999;

Inne dokumenty Kościoła

• Katechizm Kościoła Katolickiego 2211; 2291.

Publikacje innych autorów

• W. Bołoz. Życie w ludzkich rękach. Warszawa 1997;
• S. Olejnik. Teologia moralna fundamentalna. Włocławek 1998;
• M. Dziewięcki. Nowoczesna profilaktyka uzależnień. Kielce 2001.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o miłości

—

—

—