Demografia

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła:   ks. Sławomir NOWOSAD 

Demografia – (gr. „demos” – lud, ludność, „graphe” – opis) – nauka analizująca i opisująca ilościowy oraz jakościowy stan i rozwój ludności w wielorakich uwarunkowaniach.

Pewne elementy demografii istniały już w starożytności (np. spisy ludności w starożytnych Chinach, Izraelu czy Rzymie), także u Konfucjusza, Platona i Arystotelesa. W pełni rozwinęła się ona w XIX i XX wieku. Przy ONZ istnieje Fundusz Ludnościowy; od 1961 roku jest wydawany „Demographic Yearbook”; od 1974 są organizowane (co 10 lat) konferencje ludnościowe (Bukareszt, Mexico City, Kair). W Polsce przy PAN istnieje Komitet Badań Demograficznych, który od 1963 wydaje „Studia Demograficzne”.

W nauce Kościoła niektóre kwestie z zakresu demografii pojawiły się w pismach Piusa XII (światowe zasoby, prawa rodziny, emigracja). Jan XXIII wskazał, że także w demografii nie można naruszać porządku moralnego, zwłaszcza świętości ludzkiego życia . Sobór Watykański II domagał się reformy ustroju społecznego i bronił praw rodziców . Paweł VI bronił rodziny i praw rodziców do realizacji wymagań odpowiedzialnego rodzicielstwa; odrzucał rozwiązania maltuzjańskie, propagandę na rzecz środków antykoncepcyjnych oraz przerywania ciąży .

Nauczanie Jana Pawła II nt. demografii

Jan Paweł II podejmował problem demografii w kilku dokumentach oraz w wypowiedziach z okresu Konferencji ONZ, poświęconej problematyce ludności i rozwoju . Przede wszystkim broni wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, które nawet gdy słabe i cierpiące, jest zawsze wspaniałym darem Bożej dobroci, albowiem życie zawsze jest dobrem . Zdając sobie sprawę z problemu wzrostu demograficznego, Papież podkreśla, że Kościół odrzuca „ideologię lęku”, a równocześnie broni wolności i prawa rodziców, potępia naciski władz do upowszechniania środków antykoncepcyjnych, sterylizacji czy aborcji i uzależniania pomocy od zgody na te praktyki .

Jeśli na Południu można mówić o problemie demograficznym utrudniającym rozwój, w krajach bogatej Północy rozwój utrudniają tendencje przeciwne, tzw. depopulacji, czyli ujemnego przyrostu naturalnego i starzenia się społeczeństw. Wymuszanie kampanii przeciw przyrostowi naturalnemu jest nową formą przemocy i sprzyja dążeniom prowadzącym do eugenizmu rasistowskiego . Przypomina o tym encyklika Centessimus annus, również akcentująca konieczność obrony rodziny jako sanktuarium życia i potępiająca politykę, która prowadzi do zniszczenia życia milionów bezbronnych istot ludzkich .

Papież wzywa do zachowania prawa moralnego w polityce ludnościowej, zwłaszcza do niestosowania metod niezgodnych z prawdziwą naturą człowieka, godnością i prawami osoby. Potrzeba więcej działań edukacyjnych, upowszechniania kultury, a także wspierania pozycji kobiety jako podstawowego czynnika modernizacji społecznej. Władze powinny prowadzić politykę natalistyczną z poszanowaniem wolnego i osobistego sensu odpowiedzialności zwłaszcza za każdy aspekt życia . Istotny kierunek działań winien zmierzać do zmiany mentalności i stylu życia od indywidualizmu ku solidarności, by kształtować uwrażliwienie na bliźniego i jego słuszne potrzeby . Właściwe rozwiązania powinny iść nie w kierunku ograniczenia przyrostu naturalnego (likwidacja ubóstwa przez zmniejszenie liczby ludzi), ale ku zmianie modelu rozwoju i sprawiedliwemu podziałowi dóbr. Trzeba szukać rozwiązań w skali całego świata, tworząc prawdziwą „ekonomię wspólnoty i współudziału w dobrach”. Władze publiczne mają prawo i obowiązek kierować demografię ludności, ale winny to czynić zawsze z poszanowaniem prawa do życia każdej istoty ludzkiej, odpowiedzialności rodziców i odrzucając metody sprzeczne z godnością osoby .

List do głów państw „Rodzina należy do dziedzictwa ludzkości” uznaje całą złożoność demografii i domaga się dowartościowania szczególnie rodziny i jej pełnego rozwoju. Nie wolno promować indywidualistycznego stylu życia i permisywizmu moralnego. Należy wychowywać do odpowiedzialności i do pełnego rozwoju osobowego. Niepokoją zwłaszcza przejawy zagubienia moralnego, gdyż mogą one ściągnąć na ludzkość klęskę, której pierwszą ofiarą byłby sam człowiek.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Catechesi tradendae 39
• Evangelium Vitae 91
• Familiaris consortio 30-31
• Solicitudo Rei Socialis 25
• List do Rodzin Gratissimam sane 12;17
• List do głów państw Rodzina należy do dziedzictwa ludzkości, 19 marca 1994
• Przemówienie do Papieskiej Akademii Nauk, 22 listopada 1991
• Przemówienie podczas IV CELAM, Santo Domingo, 12 październik 1992
• Przemówienie w FAO, 13 listopad 1996

Publikacje innych autorów

• Papieska Rada ds. Rodziny, Etyczny i pastoralny wymiar przemian demograficznych (25 marca 1994)
• S. Nowosad, Współczesne zagadnienia demograficzne i moralna ocena proponowanych rozwiązań, Roczniki Teologiczne 42/1995 z.3
• J. Nagórny, Kryzys demograficzny kryzysem wiary człowieka w przyszłość, Ethos 14/2001 nr 3(55)

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o demografii

Antykoncepcję, sterylizację i aborcję można z pewnością zaliczyć do praktyk, które przyczyniają się do poważnego spadku liczby urodzin. Dlatego silna może być pokusa posłużenia się tymi metodami, wymierzonymi przeciw życiu, także w sytuacji „eksplozji demograficznej”. Faraon starożytnego Egiptu, przerażony obecnością i stale rosnącą liczebnością synów Izraela, prześladował ich na wszelkie sposoby i wydał rozkaz zabicia każdego noworodka płci męskiej urodzonego z kobiety hebrajskiej (por. Wj 1, 7-22). W ten sam sposób postępuje i dziś wielu możnych tego świata. Oni także są przerażeni obecnym tempem przyrostu ludności i obawiają się, że narody najbardziej płodne i najuboższe stanowią zagrożenie dla dobrobytu i bezpieczeństwa ich krajów. W konsekwencji, zamiast podjąć próbę rozwiązania tych poważnych problemów w duchu poszanowania godności osób i rodzin oraz nienaruszalnego prawa każdego człowieka do życia, wolą propagować albo narzucać wszelkimi środkami na skalę masową politykę planowania urodzin. Nawet wówczas, gdy proponują pomoc gospodarczą, uzależniają ją wbrew sprawiedliwości od akceptacji polityki antynatalistycznej.

— {{{2}}}

Linki zewnętrzne

• Hasło "aborcja a demografia" w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich