Ustrój polityczny

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: Stanisław Chomątowski

Ustrój polityczny – zbiór podstawowych idei politycznych ustrojodawcy, na podstawie których zbudowana jest władza polityczna i których rozwinięcie następuje w treści ustawy zasadniczej bądź w drodze ustawodawstwa zwykłego. Uwzględniając fakt wpływu ustroju politycznego na funkcjonowanie państwa, sprawowanie władzy publicznej, stopień zabezpieczenia praw jednostki i społeczeństwa, ustrój polityczny definiowany jest jako całokształt zasad odnoszących się do organizacji i funkcjonowania władzy publicznej w państwie. Ustrój polityczny nazywa się często systemem politycznym, podobnie zresztą jak ustrój gospodarczy systemem gospodarczym, a ustrój społeczny systemem społecznym.

Ustroje polityczne, zwane inaczej ustrojami państwowymi, mają historię tak długą, jak historia państwowości. Zmieniały się one przez wieki.

Ustrój polityczny stanowił zawsze przedmiot zainteresowania nauki społecznej Kościoła w kontekście prawa człowieka do godności, własności, wolności i rozwoju, albowiem stopień ich zachowania i przestrzegania zależy od ustroju politycznego i współzależnych z nim: ustroju gospodarczego i społecznego.

W rozwoju historycznym ewolucja ustroju politycznego następowała wraz ze zmianami ustrojów własności. Analiza zmian obu ustrojów prowadzi do wniosku, że własność jest źródłem osiągnięcia władzy, a władza środkiem zdobycia bogactwa. Pierwotną formą własności była własność rodzinna. Rodzina jest też pierwotną i podstawową grupą społeczną. Wraz z poszerzeniem się społeczności następuje proces indywidualizacji własności, w wyniku którego powstaje własność jednostkowa, i proces uspołecznienia własności prowadzący do powstania własności społecznej, plemiennej, gminnej, państwowej. Ta pierwsza dochodzi do największego rozkwitu w okresach liberalizmu i parlamentaryzmu, zaś własność kolektywna w postaci własności publicznej dominuje w życiu gospodarczym i społecznym w ustroju kolektywistycznym.

Przywiązywanie tak dużego znaczenia do własności prywatnej wynika z tego, że od najdawniejszych wieków jest ona formą własności przyrodzoną człowiekowi, występującą w postaci własności rodzinnej lub rodowej, i daje każdemu przestrzeń koniecznie potrzebną dla autonomii osobistej oraz rodzinnej, a należy ją uważać za poszerzenie niejako wolności ludzkiej. Prawo do własności i jej zachowania jest zatem gwarancją wolności. Zdobycie własności i jej utrzymanie gwarantuje praca, będąca nie tylko powszechnym środkiem zaspokojenia potrzeb ludzkich, ale również uniwersalnym środkiem zdobycia własności. Stąd wynikają związki między ustrojem politycznym, gospodarczym i społecznym.

Linki zewnętrzne

• Hasło "" w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich