Dives in misericordia

Treść hasła pochodzi z publikacji „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010
Autor hasła: o. Maciej Zięba OP

Okładka jednego z wydań
w języku angielskim

Dives in misericordia (Boże miłosierdzie) - druga encyklika Jana Pawła II opublikowana 30 listopada 1980 należy do cyklu tak zwanych „encyklik trynitarnych”, poświęconych kolejnym Osobom Boskim. Ta poświęcona jest bogatemu w miłosierdzie Bogu Ojcu i jest swoistą kontynuacją encykliki Redemptor hominis. Jezus Bóg-człowiek jest bowiem dla człowieka źródłem prawdy zarówno o nim samym, jak i o Bogu. Dlatego pierwsza encyklika – przypomina Papież – poświęcona była prawdzie o człowieku, która w pełni i do końca odsłania się w Chrystusie. Nie mniejsza potrzeba tych przełomowych i trudnych czasów przemawia za tym, aby w tym samym Chrystusie odsłonić raz jeszcze oblicze Boga, który jest Ojcem miłosierdzia. Bóg jest pełnią czystej miłości, ale ponieważ w świecie istnieje grzech, Bóg nie może objawić się inaczej niż jako miłosierdzie.

Tezy encykliki

Genezę encykliki "Dives in misericordia" wyjaśnia sam Ojciec Święty w książce Pamięć i tożsamość, opublikowanej 25 lat później: Refleksje zawarte w "Dives in misericordia" były owocem moich doświadczeń duszpasterskich zdobytych w Polsce, a szczególnie w Krakowie. Przecież tam znajduje się grób siostry Faustyny Kowalskiej, której Chrystus pozwolił być szczególnie natchnioną wyrazicielką prawdy o Bożym miłosierdziu (…). Mówię o tym dlatego, że objawienia siostry Faustyny, skoncentrowane na tajemnicy Bożego miłosierdzia, odnoszą się do czasów przed II wojną światową. To jest właśnie ten czas, w którym powstawały i rozwijały się owe ideologie zła, jakimi były nazizm i komunizm. Siostra Faustyna stała się rzeczniczką przesłania, iż jedyną prawdą zdolną zrównoważyć zło tych ideologii, jest ta, że Bóg jest Miłosierdziem.

Encyklika została napisana dla cierpiącego, zranionego grzechem świata, w którym Bóg często przedstawiony bywa jako Ten, który ogranicza wolność człowieka (przypomnijmy znamienne słowa Sartre’a: jeśli Bóg istnieje, człowiek jest niczym. Jeśli Boga nie ma, człowiek jest wszystkim). Takiemu podejściu przeciwstawia się Jan Paweł II: (…) im bardziej posłannictwo, jakie spełnia Kościół, jest skoncentrowane na człowieku, im bardziej jest rzec można "antropocentryczne", tym bardziej musi się potwierdzać teocentrycznie, to znaczy być skierowane w Jezusie Chrystusie ku Ojcu. O ile różne kierunki dziejowe i współczesne prądy ludzkiej myśli były i są skłonne rozdzielać, a nawet przeciwstawiać sobie teocentryzm i antropocentryzm, to (…) Kościół, idąc za Chrystusem, stara się wnosić w dzieje człowieka organiczne i dogłębne zespolenie obojga.

Papieski humanizm dowodzi, że wbrew nadziejom nowożytnego ateistycznego humanizmu opiewającego wielkość człowieka, w świecie bez Boga człowiek jest jedynie przemijalnym, biologicznym bytem zanurzonym w materialnym w Wszechświecie i dopiero Objawienie ukazuje mu duchowy, boski wymiar jego życia oraz jego transcendentne powołanie.

Współczesny świat jest też światem dla którego słowo "miłosierdzie" często jest pustym, pozbawionym sensu pojęciem, albo też niesie treść, że uznanie, iż ktoś potrzebuje miłosierdzia - upokarza go, pomniejsza ludzką godność. Dlatego "Dives in misericordia" jest wykładem prawdy wyznawanej przez Kościół, pomagającym rozbić kulturowe stereotypy i wyjaśnić liczne nieporozumienia oraz ukazać, że miłosierdzie nie deprecjonuje godności osoby, gdyż relacja miłosierdzia opiera się na wspólnym przeżyciu tego dobra, którym jest człowiek, na wspólnym doświadczeniu godności, która jest jemu właściwa. Słowa te pisze Papież, komentując ewangeliczną przypowieść o synu marnotrawnym. I konkluduje: W swoim właściwym i pełnym kształcie miłosierdzie objawia się jako dowartościowanie, jako podnoszenie, jako wydobywanie się dobra spod wielkich nawarstwień zła, które jest w świecie i w człowieku. W zakończeniu encykliki raz jeszcze nawiąże Jan Paweł II do tej słynnej przypowieści, którą trafniej jednak byłoby nazywać przypowieścią o miłosiernym ojcu: bo ten, kto przebacza, i ten, który dostępuje przebaczenia, spotykają się ze sobą w jednym zasadniczym punkcie: tym punktem jest godność i istota wartości człowieka, która nie może być zagubiona, której potwierdzenie czy odnalezienie stanowi też źródło największej radości.

Na staranną lekturę zasługuje też – co w oficjalnych dokumentach jest niezwykłe – 4. bardzo obszerny przypis do tekstu encykliki. Papież omawia w nim biblijne znaczenie słowa "miłosierdzie", ukazując bogactwo jego znaczeń, oraz męskie i żeńskie zabarwienia treści, które się zawiera.

Oprócz wyjaśnienia, czym jest miłosierdzie, Jan Paweł II stara się również pokazać współczesnym ludziom, że miłosierdzie odpowiada nie tylko najgłębszej prawdzie owej miłości, którą jest Bóg (i która jest Bogiem), ale także całej wewnętrznej prawdzie człowieka i świata; oraz że otwarcie się na Boże miłosierdzie jest źródłem stałego rozwoju człowieka. Ukazuje też groźbę świata bez miłosierdzia. Jeżeli bowiem miłosierdzie nie będzie wpisane w nasze życie, nie stanie się realnym elementem rzeczywistości społecznej, wówczas świat, w którym żyjemy, może być tylko światem zimnej, bezwzględnej sprawiedliwości. Dlatego misją Kościoła w świecie współczesnym jest czynić ten świat mniej zimnym i mniej bezwzględnym, a więc czynić go bardziej ludzkim. Czyni to głosząc prawdę o Bogu bogatym w miłosierdzie. Albowiem – podkreśla Jan Paweł II jedną z głównych myśli encykliki – ów ludzki świat nie może stawać się bardziej ludzkim, jeśli nie wprowadzimy w wieloraki zakres stosunków międzyludzkich, a także stosunków społecznych, wraz ze sprawiedliwością owej "miłości miłosiernej", która stanowi mesjańskie orędzie Ewangelii. W ten sposób Jezus Chrystus objawiający nam miłosiernego Ojca ukazuje zarazem, jak nasz dzisiejszy świat można uczynić światem bardziej ludzkim.

Linki zewnętrzne

• Encyklika Dives in misericordia w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II nt. encykliki i cytaty z niej

Pragnąłem bardzo, ażeby z pierwszą niedzielą Adwentu złączyło się ogłoszenie encykliki Dives in Misericordia, której głównym celem jest przypomnienie Miłości Ojca w całym mesjańskim posłannictwie Chrystusa, poczynając od Jego przyjścia na świat aż po paschalne misterium Jego krzyża i zmartwychwstania.

Tematem tej encykliki, która nosi datę dzisiejszą, mimo że zostanie ogłoszona, w najbliższych dniach, jest Miłosierdzie Boże. Kościół i świat potrzebuje Miłosierdzia, które oznacza miłość mocniejszą niż grzech i wszelkie zło, w jakie uwikłany jest człowiek i jego ziemskie bytowanie.

— Rozważanie przed modlitwą "Anioł Pański", Rzym, 30 listopada 1980

Opracowania nt. encykliki Dives in misericordia

• Encyklika Ojca Świętego Jana Pawła o Bożym Miłosierdziu Dives in misericordia / Jan Paweł II ; komentarz Jan Krucina, TUM, Wrocław 1996 ISBN 8386204931
• Dives in misericordia : tekst i komentarz / Jan Paweł II ; red. Stanisław Nagy, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1983 ISBN 8300006648

• o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2010, s. 70-72 ISBN 9788375952520
• Adam Boniecki, Katarzyna Kolenda-Zaleska, Zrozumieć papieża : rozmowy o Janie Pawle II, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2012 ISBN 9788324019380
• Jan Andrzej Kłoczowski, Zawierzyć prawdzie : o encyklikach Jana Pawła II : próba osobistej lektury, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006 ISBN 8308038875
• Jan Krucina, Co mówi Papież : nauczanie społeczne Jana Pawła II, TUM, Wrocław 2005 ISBN 8388301985

Zobacz także

• miłosierdzie
• humanizm chrześcijański
• grzech