Świętowanie

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Krzysztof JEŻYNA 

Świętowanie – dzień święty – (łac. „festus” – wesoły, uradowany) – nastrój radości o charakterze kultyczno-wspólnotowym; istotny element kultu; związek z historią świętą, która włącza ludzi w bliskość Boga.

Nauczanie Kościoła nt. świętowania

Świętowanie jest naturalną potrzebą człowieka, o czym świadczy powszechność występowania święta i świętowania w różnych ludzkich kulturach. W świętowaniu chodzi o odkrywanie i przeżywanie odświętności, a więc doświadczenie tego, czego nie ma w codzienności. Człowiek jako istota transcendentna odczytuje dany i zadany mu czas jako napięcie między „sacrum” i „profanum”. Nie wystarczy sam odpoczynek po pracy, oderwanie się od tego, co powszechne, człowiek potrzebuje przeżywania „sacrum”, wejścia w tajemnicę świętości. Najpełniej pozwala na to przeżywanie święta religijnego, które prowadzi do wewnętrznej relacji z Bogiem i odnowienia wspólnoty świętujących. Różnorodność doświadczenia „sacrum”, wyrażająca się w bogactwie świąt, wymagała różnorodności rytów, z jednej strony będących wyrazem kultury, a z drugiej tę kulturę tworzących. Istotę święta wyrażają pewne elementy, kształtujące określony rytm i sposób świętowania: pamięć – przypomnienie osoby lub wydarzenia, które jest świętowane; wspólnota – święto jest czasem pogłębienia wzajemnych relacji pomiędzy członkami wspólnoty; odwołanie się do autorytetu, który jest poza i ponad wspólnotą − w świętowaniu chrześcijańskim chodzi o odniesienie do Boga.

Święta chrześcijańskie koncentrują się na jedynym, zbawczym wydarzeniu paschy Jezusa Chrystusa, nawiązują wyraźnie do głównych wydarzeń z życia Chrystusa, choć zachowują także związek z rytmem czasu i z obrotami Ziemi. Tajemnica paschalna Chrystusa stanowi ideę centralną świąt kościelnych, a sprawowana w Eucharystii gromadzi wiernych w każdą niedzielę, święto zmartwychwstania Pana (Dz 20,7; 1 Kor 16,2; Ap 1,10). Niedziela nadaje świętu chrześcijańskiemu nowy charakter; jej świętowanie przenika cały rok liturgiczny, a jednocześnie jej bogactwo rozwija się w cykl świąt ukierunkowanych na Wielkanoc – świętowanie zmartwychwstania Chrystusa. Kościół jest wezwany do odczytania na nowo istoty świętowania, jak również takiego przeżywania niedzieli, przez udział w Eucharystii oraz świąteczny odpoczynek, aby stało się ono świadectwem wobec świata. Odczytanie istoty dnia Pańskiego pozwala zrozumieć, że niedziela jest nie tylko dniem wolnym od pracy i czasem odpoczynku człowieka, ale jest przede wszystkim świętem, darem czasu i świętości, przez który Bóg przywraca człowiekowi wolność i poczucie sensu życia.

Nauczanie Jana Pawła II nt. świętowania

Jan Paweł II wzywa Kościół do refleksji nad istotą świętowania, zwłaszcza świętowania niedzieli, gdyż od tego zależy zachowanie tożsamości chrześcijańskiej: u progu trzeciego tysiąclecia świętowanie chrześcijańskiej niedzieli ze względu na zawarte w niej znaczenia i wymiary, powiązane z podstawowymi prawdami wiary, pozostaje kluczowym elementem chrześcijańskiej tożsamości . W kontekście współczesności zadaniem chrześcijan jest to, by z nową gorliwością starali się odkryć sens niedzieli: jej „tajemnicę”, cel jej świętowania, jej znaczenie dla życia chrześcijańskiego i ludzkiego . Poznanie tajemnicy niedzieli, a w niej szczególnie Eucharystii, pozwoli pogłębić motywację jej świętowania i zrozumieć, jakie ma ona znaczenie dla życia chrześcijańskiego. Jest to tym bardziej konieczne, im bardziej prądy myślowe desakralizują religijny sens niedzieli i upowszechniają błędne przyzwyczajenia przeżywania niedzieli i świąt. Pierwsze przykazanie kościelne, w odnowionej wersji, określa obowiązki dotyczące wszystkich chrześcijan: uświęcenia dnia Pańskiego poprzez sprawowanie Eucharystii i powstrzymanie się od pracy . Obowiązki te nie są jednakowe gatunkowo, od początku chrześcijaństwa specyfiką niedzieli było kultyczne świętowania Eucharystii, a problem odpoczynku był drugorzędny.

Centralne miejsce w życiu Kościoła zajmuje celebracja dnia Pana i celebracja Eucharystii Pana. Eucharystia w swej istocie jest sakramentalnym uobecnieniem całego misterium paschalnego Chrystusa, a więc Jego śmierci, zmartwychwstania i wniebowstąpienia oraz zesłania Ducha Świętego. Stąd niedziela ujawnia swój chrześcijański charakter, gdy Kościół gromadzi się, aby sprawować paschę Chrystusa, czyli uczestniczyć w ofierze i uczcie paschalnej, i w ten sposób spotkać się ze zmartwychwstałym Panem, obecnym w Jego słowie i pokarmie eucharystycznym. Dla Kościoła niedziela była od początku pierwszym ze wszystkich dni, pierwszym ze wszystkich świąt, dniem Pańskim . Świętowanie i przeżywanie misterium paschalnego jest zasadniczym motywem uczestnictwa w niedzielnej Eucharystii. W niedzielę wierni – wspominając misterium paschalne Chrystusa – doświadczają obecności zmartwychwstałego Pana . Personalistyczny charakter niedzieli oznacza, że świętowanie wiąże się z celebracją osoby zmartwychwstałego Chrystusa; świętuje się zbawczą obecność Chrystusa. Eucharystia sprawia, że niedziela jest dniem Pańskim, w którym zmartwychwstały i uwielbiony Pan urzeczywistnia dzieło zbawienia, dając wiernym nowego Ducha, który dokonuje dzieła ich uświęcenia i obdarza nowym życiem.</ref>

Jan Paweł II wskazuje na związek świętowania z wiarą w jej personalistycznym wymiarze, gdyż świętowanie niedzieli jest z jednej strony wezwaniem Zmartwychwstałego Pana skierowanym do wiary chrześcijanina, a z drugiej strony jest odpowiedzią zmartwychwstałemu Panu przez wiarę . Dlatego też opuszczenie niedzielnej mszy świętej nie jest jedynie zaniedbaniem jakiejś czynności, ale opuszczeniem spotkania z Kimś – z Jezusem Chrystusem, zmartwychwstałym Panem, który swoją mocą przynosi pokój, przebaczenie i radość. Podstawą obowiązku uczestniczenia w niedzielnej Eucharystii jest także wypełnienie zobowiązania chrztu świętego (wszczepia on w Chrystusa i włącza do Jego Kościoła) oraz nakaz Kościoła wyrażony w przykazaniu Bożym i kościelnym . Dzień ten ma przypominać chrześcijaninowi o zbawieniu ofiarowanym mu przez chrzest, dzięki któremu stał się „nowym człowiekiem w Chrystusie” (por. Kol 2,12; Rz 6,46). W „nowe życie” Chrystusa zmartwychwstałego włącza chrześcijanina sakrament chrztu, natomiast Eucharystia to życie podtrzymuje, będąc zadatkiem na życie wieczne.

Celebracja niedzielnej Eucharystii odsłania jej eklezjalny wymiar, bowiem w Eucharystię wpisana jest sama istota Kościoła. Jan Paweł II odwołując się do Katechizmu Kościoła Katolickiego stwierdza, że we wspólnocie niedzielna celebracja dnia Pańskiego i Eucharystii stanowi centrum życia Kościoła, a uczestnictwo w niej jest sercem niedzieli . Tak, jak wiara chrześcijańska ma wymiar wspólnotowy, tak przeżywanie wspólnotowe Eucharystii jest znakiem wierności Chrystusowi. Uczestnictwo w niedzielnej Eucharystii świadczy o przynależności do Chrystusa i Jego Kościoła oraz wierności Chrystusowi i Kościołowi, a jednocześnie jest potwierdzeniem i umocnieniem komunii w wierze i miłości z całym Kościołem . Niedziela jest dniem Kościoła i dniem Eucharystii. Ojciec Święty – już w pierwszej encyklice – podkreślając eklezjalny charakter Eucharystii, stwierdza, że Eucharystia buduje Kościół, buduje jako autentyczną wspólnotę Ludu Bożego . W encyklice poświęconej Eucharystii pisze natomiast, że ona tworzy komunię i wychowuje do komunii . Na progu nowego tysiąclecia Papież akcentuje szczególne znaczenie niedzielnej Eucharystii w tworzeniu komunii, jest ona bowiem miejscem uprzywilejowanym, w którym nieustannie głosi się i kultywuje komunię. Właśnie poprzez udział w Eucharystii dzień Pański staje się także dniem Kościoła, który dzięki temu może spełniać skutecznie swoje zadanie jako sakrament jedności . Jan Paweł II nadaje też nowy sens obowiązkowi niedzielnemu, który motywowany jest przede wszystkim odkryciem wartości niedzieli chrześcijańskiej . Teologiczne argumenty, świadczące o wartości i znaczeniu niedzielnej Eucharystii dla życia chrześcijańskiego, uzasadniają mówienie o obowiązku uczestniczenia we mszy świętej. Dokładniejsze warunki wypełnienia tego obowiązku, z uwzględnieniem okoliczności usprawiedliwiających nieobecność, podają Kodeks Prawa Kanonicznego oraz Katechizm Kościoła Katolickiego.

Ojciec Święty, mówiąc o obecności na niedzielnej lub świątecznej Eucharystii, używa terminu „uczestnictwo”, podkreślając duchowy i osobowy charakter obowiązku Eucharystii, wymagający uczestnictwa nie tylko zaangażowanego, ale także głęboko wewnętrznego. Pełne uczestnictwo w niedzielnej Eucharystii powinno kształtować pobożność eucharystyczną, rozumianą jako życie Eucharystią przez resztę dnia świątecznego, jak i w całości życia chrześcijańskiego. Papież w liście apostolskim Dies Domini domaga się, aby świętowanie całej niedzieli odbywało się w „duchu Eucharystii”, aby przeżywać ten dzień w poczuciu wdzięczności za wydarzenia zbawcze . Świętowanie niedzieli winno być także uświęceniem tego dnia przez powstrzymanie się od pracy i odpowiedni odpoczynek. Chociaż pierwsze przykazanie kościelne, obok obowiązku uczestnictwa we mszy świętej niedzielnej i świątecznej, mówi o obowiązku powstrzymania się od prac służebnych, to praktycznie poszerza się sens rozumienia odpoczynku niedzielnego. Powstrzymanie się od pracy jest konieczne, aby niedzieli nadać wymiar kultyczny i religijny, a także eschatologiczny i antropologiczny. Z jednej strony powstrzymanie się od pracy jest warunkiem udziału w liturgii niedzielnej i zapewnia odpowiedni czas na odpoczynek, z drugiej zaś szeroko rozumiany odpoczynek niedzielny powinien wyrażać wymiar religijny („odpoczynek w Panu”) i antropologiczny – odpoczynek i odprężenie po tygodniowej pracy. Uzasadnienie odpoczynku niedzielnego jest zawsze ukazywane w perspektywie stwórczej i zbawczej: najważniejszą treścią przykazania nie jest zatem zwykłe przerwanie pracy, ale świętowanie wielkich dzieł Bożych , zaś połączenie teologii stworzenia i zbawienia pozwala odczytać sakralny charakter odpoczynku: człowiek wierzący ma odpoczywać nie tylko jak Bóg, ale także odpoczywać w Bogu, oddając Jemu całe stworzenie w postawie uwielbienia, dziękczynienia, synowskiego przywiązania i oblubieńczej przyjaźni .

Odpoczynek niedzielny wprowadza równowagę pomiędzy pracą i odpoczynkiem, nadaje pracy jej głęboko personalistyczny, a nawet sakralny sens. Nie powinien oznaczać jałowej bezczynności, ale stać się źródłem duchowego wzbogacenia, zapewnić większą wolność, umożliwić kontemplację i sprzyjać braterskiej wspólnocie . Ponadto odpoczynek wprowadza porządek i właściwe proporcje w codzienne sprawy: relacje z ludźmi, rzeczy materialne, troski i zajęcia, a także pozwala zauważyć piękno i harmonię świata przyrody . Jan Paweł II podkreśla, że świętowanie miłości zbawczej Chrystusa, uobecnione w Eucharystii, zobowiązuje do czynnej miłości wobec Boga i braci . Niedziela jest dniem, w którym chrześcijanin powinien podejmować czyny miłości i solidarności oraz włączać się w budowanie cywilizacji miłości . Dla Kościoła apostolskiego czymś oczywistym było łączenie Eucharystii z miłością braterską, miłość okazywana bliźniemu świadczyła bowiem o żywotności wspólnoty kościelnej. Miłość należy się najpierw najbliższym, dlatego w niedzielę należy poświęcić więcej czasu i zainteresowania członkom rodziny i bliskim, dla których było zbyt mało czasu w ciągu tygodnia. Niedziela wówczas staje się doskonałą okazją do spotkania i umacniania jedności małżeństwa i rodziny. Inny rodzaj pomocy należy się tym braciom, którzy ze względu na ubóstwo nie mogą sobie pozwolić na wypoczynek. Chodzi tu o różne rodzaje pomocy indywidualnej lub zorganizowanych form wypoczynku. Grupę szczególnej troski stanowią ludzie wyjątkowo potrzebujący obecności i posługi innych. Chorzy, niepełnosprawni i starzy w „dniu miłości Boga” powinni doznać posługi i troski pełnej miłości miłosiernej, chociażby w tak prostych formach jak: odwiedziny, prezent czy pamięć wyrażona przez rozmowę telefoniczną.

Eucharystia jest szkołą miłości społecznej, na wspólnej uczcie spotykają się bowiem ludzie w braterstwie, które wyrasta z solidarności bytowej (jedno w Chrystusie) i solidarności etycznej prowadzącej do afirmacji bliźniego, będącego drugim „ja”. Społeczne oddziaływanie Eucharystii uzdalnia do braterstwa, czyli dostrzegania w bliźnim brata, z którym trzeba dzielić się tym, co posiadamy, wartościami duchowymi i materialnymi. W ten sposób Eucharystia przyczynia się do budowania życia społecznego w perspektywie cywilizacji miłości .

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• List apostolski "Dominicae cenae" (24.02.1980);
• Dies Domini 3; 16-17; 25; 29; 30-32; 39; 52; 67-69; 72;
• Ecclesia de Eucharistia 40;
• Redemptor hominis 20;
• Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Kościół. Kraków−Ząbki 1999, 28;
• Novo millenio ineunte 36;
• Tertio Millenio Adveniente 10.

Inne dokumenty Kościoła

• Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 2002, 2041; 2174; 2177; 2180-2183; 2186.

Publikacje innych autorów

• A. Marcol. Przykazanie święcenia niedzieli. STV 30:1992 nr 2;
• J. Tyrawa. Świętowanie niedzieli – katecheza dla społeczeństwa. W: Niedziela dzisiaj. Sacrum w życiu społecznym. Red. J. Krucina. Wrocław 1993;
• R. Cantalamessa. Eucharystia nasze uświęcenie. Tłum. A. J. Zębik. Warszawa 1994;
• M. M. Dias. Niedziela dniem żywotności Kościoła i miłości. ComP 15:1995 nr 3(87);
• J. Trigo. Nakaz niedzielny: udział w Eucharystii i powstrzymanie się od pracy. W: tamże;
• K. Jeżyna. Uświęcenie czasu – dzień Pański w świetle Katechizmu Kościoła Katolickiego. W: Katechizm Kościoła Katolickiego. Przesłanie moralne Kościoła. Red. J. Nagórny, A. Derdziuk. Lublin 1995;
• H. J. Sobeczko. Teologiczno-egzystencjalna motywacja niedzielnego świętowania. W: Ad libertatem in veritate. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Alojzemu Marcolowi. Red. P. Morciniec. Opole 1996;
• K. Jeżyna. I przykazanie kościelne: świętowanie niedzieli. W: Przykazania kościelne dzisiaj. Przesłanie moralne Kościoła. Red. J. Nagórny, J. Gocko. Lublin 2001;
• J. Nagórny. Moralny sens świętowania. RT 49:2002 z. 3;
• H. Muszyński. Świętość dnia Pańskiego. W: Komisja Episkopatu Polski Duszpasterstwa Ogólnego. Ewangelizacja i Eucharystia. Program duszpasterski na rok 1992/1993. Red. E. Szczotok, A. Liskowacka. Katowice 1992;
• A. Rojewski. Eucharystia szczytem i źródłem chrześcijańskiego świętowania. W: tamże.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o świętowaniu

—

Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

• "świętowanie uroczystości"
• "przeżywanie niedzieli zgodnie z jej prawdziwym sensem, prawdziwe świętowanie niedzieli"