Małżeństwo

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Tadeusz ZADYKOWICZ, Marek LEŚNIAK 

Małżeństwo – monogamiczny i nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety, będący instytucją prawa naturalnego; przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę na całe życie, ukierunkowaną ze swej natury na dobro małżonków oraz na zrodzenie i wychowanie potomstwa ; wspólnota życia i miłości. Przymierze małżeńskie, zawarte pomiędzy osobami ochrzczonymi, zostało przez Jezusa Chrystusa podniesione do godności sakramentu. Stąd też małżeństwo jest związkiem sakramentalnym .

Nauczanie Kościoła nt. małżeństwa

W Starym Testamencie małżeństwo ukazane jest jako święty związek pomiędzy mężczyzną i kobietą ustanowiony przez Boga Stwórcę, jako najbardziej pierwotna wspólnota dwojga osób – mężczyzny i kobiety, stworzonych na "obraz i podobieństwo Boże" , którym Stwórca pobłogosławił i których obdarzył specyficznym powołaniem, mówiąc: "Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną" .

Katolicka nauka na temat małżeństwa opiera się na Objawieniu. Podstawowe elementy tej nauki zostały zarysowane w opisie stworzenia mężczyzny i kobiety na obraz i podobieństwo Boże oraz w Ewangelii, zwłaszcza w przekazie św. Mateusza i św. Marka, a także w listach apostolskich. Współczesne nauczanie Kościoła o małżeństwie zostało zawarte w dokumentach Soboru Watykańskiego II i w nauczaniu papieży XX wieku.

W Nowym Testamencie następuje potwierdzenie, że małżeństwo jest związkiem monogamicznym , nierozerwalnym , a małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej wierności przysiędze, którą złożyli przed Bogiem .

Troska Kościoła dotycząca małżeństwa i rodziny jest konsekwencją uczestnictwa w potrójnej funkcji Chrystusa: Proroka, Kapłana i Króla. Funkcję prorocką realizuje Kościół, dając świadectwo o świętości małżeństwa i zadaniach, jakie stoją przed małżonkami, których Bóg wezwał, by urzeczywistniali Jego zbawczy plan, dążąc wspólnie do świętości oraz obdarowując się wzajemnie w prokreatywnej miłości.

Sobór Trydencki oficjalnie potwierdził wyznawaną od wieków prawdę, że małżeństwo jest sakramentem. Zawierający zaś przymierze małżeńskie otrzymują szczególne łaski od Boga w celu sprostania zadaniom, które przed nimi stoją. Wielki wkład w rozwój teologii małżeństwa i rodziny wniósł papież Pius XI, który w encyklice Casti connubi (1930) ukazał związek małżeński jako wspólnotę świętą i czystą, przeciwstawił się też wszelkim negatywnym tendencjom, wymierzonym przeciwko czystości małżeństwa i celom, które są ściśle związane z istotą sakramentu małżeństwa, jak choćby propagowaniu środków zmierzających do obezpłodnienia małżeństwa. Papież Paweł VI podał przymioty miłości małżeńskiej, mające swe źródło w miłości samego Boga: "Małżeństwo nie jest bowiem wynikiem jakiegoś przypadku lub owocem ewolucji ślepych sił przyrody: Bóg-Stwórca ustanowił je mądrze i opatrznościowo w tym celu, aby urzeczywistniać w ludziach swój plan miłości. Dlatego małżonkowie poprzez wzajemne oddanie się sobie, im tylko właściwe i wyłączne, dążą do takiej wspólnoty osób, aby doskonaląc się w niej wzajemnie, współpracować równocześnie z Bogiem w wydaniu na świat i w wychowaniu nowych ludzi. Dla ochrzczonych zaś małżeństwo nabiera godności sakramentalnego znaku łaski, ponieważ wyraża związek Chrystusa z Kościołem" . Miłość małżeńska to miłość: ludzka, zmysłowa i duchowa, uwzględniająca jednak prymat ducha nad ciałem; pełna, dzięki której małżonkowie są dla siebie wzajemnie darem i pozostają otwarci na obdarowanie drugiej osoby; wierna i wyłączna, dlatego obca jej jest wszelka niewierność czy zdrada, i to w wymiarze wewnętrznym, jak i zewnętrznym; płodna, otwarta na poczęcie i zrodzenie dziecka, będącego owocem wzajemnego obdarowania w akcie małżeńskim.

Nauczanie Jana Pawła II nt. małżeństwa

Aspekt moralny

Jan Paweł II często podnosi problem małżeństwa i rodziny w swoich wypowiedziach i dokumentach, podkreślając aspekty moralne tego zagadnienia. W nawiązaniu do Nowego Testamentu ujmuje małżeństwo jako „wielką tajemnicę” (por. Ef 5,32). Tajemnica ta jest zakorzeniona w zamyśle samego Stwórcy. Jan Paweł II, odwołując się do "Księgi Rodzaju" oraz całej tradycji Starego Testamentu, ukazuje powołanie do małżeństwa jako wpisane w samą naturę mężczyzny i kobiety, których stworzył Bóg-Stwórca. Bóg zatem jest twórcą małżeństwa . Nie jest więc ono instytucją czysto ludzką. Ponieważ człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga, który jest Miłością, tym samym został wezwany do miłości. Miłość zatem jest podstawowym i wrodzonym powołaniem człowieka , a uprzywilejowanym miejscem urzeczywistniania się tej miłości są dopełniające się rzeczywistości: dziewictwo i małżeństwo .

Odwieczna prawda na temat małżeństwa – jak to przedstawia Jan Paweł II – znalazła swoje nowe ujęcie w Nowym Przymierzu. Z racji definitywnego i niezniszczalnego włączenia mężczyzny i kobiety w Nowe i Wieczne Przymierze oblubieńcze Chrystusa z Kościołem, ta głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej – ustanowiona przez Stwórcę – doznaje wywyższenia i włączenia w miłość oblubieńczą Chrystusa oraz zostaje wsparta i wzbogacona Jego mocą zbawczą . Jako znak obecności Chrystusa oraz odzwierciedlenie Jego oblubieńczej miłości do Kościoła małżeństwo między ochrzczonymi jest prawdziwym sakramentem Nowego Przymierza, ponieważ oznacza łaskę i jej udziela . Jest ono miejscem udzielania małżonkom łaski miłowania się wzajemnie tą miłością, jaką Chrystus umiłował Kościół. Łaska sakramentu udoskonala ludzką miłość małżonków .

Małżeństwo jako przymierze zostaje zapoczątkowane przez świadomy i wolny wybór . U podstaw tego wyboru leży miłość, która ma swoje źródło w Bogu; jest ona darem. Jednocześnie małżonkowie powinni stawać się dla siebie darem i w ten sposób odpowiadać na miłość, jaką zostali obdarowani . Punktem odniesienia dla wzajemnej miłości małżonków powinna być absolutna i niezniszczalna miłość Boga Stwórcy oraz miłość Chrystusa . „Caritas” małżeńska jest zatem naśladowaniem samego Boga oraz właściwym i szczególnym sposobem, w jaki małżonkowie uczestniczą i są powołani do przeżywania miłości Chrystusa, ofiarującego się na krzyżu .

Ze względu na liczne współczesne zafałszowania miłości, Jan Paweł II omawia cechy prawdziwej miłości małżeńskiej. Miłość małżeńska jest prawdziwie ludzka, pełna, wierna i wyłączna, płodna . Jan Paweł II przytacza te cechy za encykliką Humanae vitae Pawła VI . Jest to miłość ze wszech miar bezinteresowna i wymagająca . Przymierze małżeńskie oparte na ludzkiej, pełnej, wiernej i wyłącznej oraz płodnej miłości zapoczątkowuje wspólnotę osób („Communio personarum”) . Komunia małżeńska ma swoje korzenie w naturalnym uzupełnianiu się mężczyzny i kobiety i jest wzmacniana przez osobistą wolę małżonków dzielenia całego programu życia, tego, co mają, i tego, czym są. Stąd taka komunia jest owocem i znakiem potrzeby głęboko ludzkiej. Jednakże w Chrystusie Bóg przyjmuje tę potrzebę ludzką, potwierdza ją, oczyszcza i podnosi, prowadząc ją do doskonałości w sakramencie małżeństwa. Duch Święty, udzielony podczas uroczystości sakramentalnej, użycza małżonkom chrześcijańskim daru nowej komunii, komunii miłości, która jest żywym i rzeczywistym obrazem tej najszczególniejszej jedności, czyniącej z Kościoła niepodzielne Ciało Mistyczne Chrystusa Pana .

Małżeńska wspólnota jest nierozerwalna . Na straży tej nierozerwalnej więzi stoi przykazanie „Nie cudzołóż!” . Do istoty małżeństwa należy także jedność i otwartość na płodność . Ta cecha sprawia, że komunia małżonków daje początek wspólnocie osób, jaką jest rodzina . Mężczyzna i kobieta zjednoczeni w małżeństwie zostają włączeni w Boże dzieło stworzenia: poprzez akt zrodzenia dar Boży zostaje przyjęty i nowe życie otwiera się na przyszłość .

Jan Paweł II ukazuje liczne współczesne zagrożenia miłości małżeńskiej oraz środki umacniania małżeńskiej komunii osób. Wśród tych ostatnich szczególną rolę przyznaje uczestnictwu w Eucharystii. Eucharystia – jako uobecnienie przymierza miłości Chrystusa z Kościołem – jest źródłem małżeństwa. W tej ofierze Nowego i Wiecznego Przymierza małżonkowie chrześcijańscy znajdują korzenie, z których wyrasta, stale się odnawia i nieustannie ożywia ich przymierze małżeńskie . Umacnianiu małżeńskiej komunii osób służy praktyka chrześcijańskiej cnoty czystości , wierność małżeńskiej obietnicy obopólnego całkowitego daru . Komunię małżeńską umacnia również uznanie autorytetu Kościoła .

Jan Paweł II podejmuje konkretne przedsięwzięcia na rzecz promocji małżeństwa i rodziny. Należą do nich np.: ogłoszenie Roku Rodziny, zwoływanie i uczestnictwo w Kongresach Rodzin, spotkania z małżeństwami i rodzinami podczas pielgrzymek.

Aspekt społeczny

Jan Paweł II sprawie małżeństwa i rodziny poświęca wiele uwagi. Zainteresowania te jeszcze przed wyborem na Stolicę św. Piotra zaowocowały konferencjami i wykładami na temat właściwego człowiekowi przeżywania miłości do drugiego człowieka, wygłoszonymi w latach 1958-59 w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Przybrały one postać książki Miłość i odpowiedzialność (1960). Przygotował też kard. Karol Wojtyła cenną monografię dotyczącą teologii ciała, której nie zdążył jednak opublikować przed konklawe. W niespełna rok po swoim wyborze (05.09.1979) rozpoczął Papież systematyczny wykład o małżeństwie w ramach środowych katechez, opierając je na wcześniej przygotowanym tekście. Pochylając się nad kartami Pisma Świętego, Papież dokonuje gruntownej analizy treści Bożego przesłania i ukazuje niezwykłość powołania tak do małżeństwa, jak i do życia w czystości. Katechezy te zostały zebrane w książce Mężczyzną i niewiastą stworzył ich (1986) i stanowią cenną pomoc w szukaniu odpowiedzi na tematy związane z małżeństwem i rodziną.

Papieskie nauczanie zostało z biegiem lat ubogacone w nowe treści dotyczące istoty małżeństwa i rodziny. Bez wątpienia przyczyniły się do tego takie dokumenty, jak adhortacja apostolska Familiaris consortio (22.11.1981), List do rodzin (02.02.1994), a także encyklika Evangelium vitae (25.03.1995).

Dla Jana Pawła II małżeństwo jest owocem miłości, bez której człowiek nie może żyć, wzrastać ani się doskonalić . Stanowi ono – jak głosi Kościół – "jeden z siedmiu sakramentów Nowego Przymierza" . Dlatego też: "na mocy sakramentalnego charakteru małżeństwa, wzajemny związek małżonków staje się tym bardziej nierozerwalny. Poprzez sakramentalny znak, ich wzajemna przynależność jest rzeczywistym obrazem samego stosunku Chrystusa do Kościoła" . Małżonkowie wezwani są do budowania szczególnego rodzaju wspólnoty, będącej komunią interpersonalną. "Owa komunia małżeńska ma swoje korzenie w naturalnym uzupełnianiu się mężczyzny i kobiety, i jest wzmacniana przez osobistą wolę małżonków dzielenia całego programu życia, tego, co mają, i tego, czym są. Stąd taka komunia jest owocem i znakiem potrzeby głęboko ludzkiej. Jednakże w Chrystusie Panu, Bóg przyjmuje tę potrzebę ludzką, potwierdza ją, oczyszcza i podnosi, prowadząc ją do doskonałości w sakramencie małżeństwa. Duch Święty, udzielony podczas uroczystości sakramentalnej, użycza małżonkom chrześcijańskim daru nowej komunii, komunii miłości, która jest żywym i rzeczywistym obrazem tej najszczególniejszej jedności, która czyni z Kościoła niepodzielne Ciało Mistyczne Chrystusa Pana" . Dlatego małżonkowie przynależą do siebie i są za siebie wzajemnie odpowiedzialni. Ta odpowiedzialność dotyczy realizacji celów związanych z integralnym rozwojem męża i żony, ale także ma swoje odniesienie do realizacji powołania do świętości, którym zostali obdarzeni przez Boga Stwórcę. Stąd istotnym celem małżeństwa jest budowanie wspólnoty miłości otwartej na dar nowego życia. Jan Paweł II naucza, że "miłość małżeńska zawiera jakąś całkowitość, w którą wchodzą wszystkie elementy osoby – impulsy ciała i instynktu, siła uczuć i przywiązania, dążenie ducha i woli. Miłość zmierza do jedności głęboko osobowej, która nie tylko łączy w jedno ciało, ale prowadzi do tego, by było tylko jedno serce i jedna dusza. Wymaga ona nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się ku płodności. Jednym słowem – chodzi o normalne cechy charakterystyczne każdej naturalnej miłości małżeńskiej, ale w nowym znaczeniu, gdyż sakrament nie tylko je oczyszcza i wzmacnia, ale wynosi tak, że stają się wyrazem wartości prawdziwie chrześcijańskich" . Jan Paweł II sporo uwagi poświęca świętości małżeństwa, jego nierozerwalności oraz odpowiedzialności za przekazywanie życia ludzkiego. Zdecydowanie sprzeciwia się aborcji, stosowaniu środków antykoncepcyjnych, rozwodom, związkom homoseksualnym. Jego wizja małżeństwa jest owocem wnikliwej analizy natury człowieka przez pryzmat Ewangelii. Stąd prawdę o małżeństwie i rodzinie traktuje on jako integralną część depozytu wiary i nie waha się głosić nauki kwestionowanej przez zwolenników liberalizmu moralnego.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Evangelium Vitae 43
• Familiaris consortio 6; 11; 13; 16; 19; 29; 32-34; 57
• Redemptoris Custos 20
• Veritatis Splendor 13; 22
• List do Rodzin Gratissimam sane 7-8; 11; 14; 19
• Mulieris dignitatem 7
• List A Ciascuna di voi na IV Światową Konferencję o Kobiecie w Pekinie, Watykan 29.06.1995
• List w sprawie młodzieży oazowej Bądźcie Kościołem w świecie współczesnym, Watykan 15.08.1980
• List Il recente concistoro w sprawie zagrożenia życia ludzkiego, Watykan 19.05.1991
• List The commonwealth of nation na międzynarodową konferencję na temat zaludnienia i rozwoju w Kairze, Watykan 19.03.1994
• Przesłanie do uczestników kongresu O kulturę życia, Watykan 23.04.1996
• Mężczyzną i niewiastą stworzył ich: odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa
• K. Wojtyła, Rodzina jako „communio personarum”, Ateneum Kapłańskie 66/1974 t.83
• K. Wojtyła, Rodzicielstwo a „communio personarum”, Ateneum Kapłańskie 67/1975 t.84
• Antologia: O małżeństwie i rodzinie (1978-1982), oprac. J. Sobiepan, Warszawa 1983
• Rodzina w nauczaniu Jana Pawła II. Antologia wypowiedzi, oprac. Cz. Drążek, A. Flaga, J. Gniewek, Kraków 1990
• Biliografia wypowiedzi z lat 1978-1998, Ethos 1998, 43

Inne dokumenty Kościoła

• Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes 47-52
• Katechizm Kościoła Katolickiego 1601-1666
• Karta Praw Rodziny

Publikacje innych autorów

• Jim, Sally Convay, Cechy trwałego małżeństwa: co wspólnego mają silne małżeństwa, Logos, Warszawa 1995;
• Włodzimierz Fijałkowski, Miłość w spotkaniu płci, PAX, Warszawa 1981;
• Władysław Gasidło, Z zagadnień etyki rodzinnej i małżeńskiej, Wydział Duszpasterstwa Rodzin Kurii Metropolitalnej; Czuwajmy, Kraków 1994;
• Jan Paweł II, Familiaris consortio: tekst i komentarze, red. T. Styczeń, RW KUL, Lublin 1987 [[Plik:W_bibliotece.jpg]
• Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich: sakrament. O Jana Pawła II teologii ciała, red. T. Styczeń, RW KUL, Lublin 1999 [[Plik:W_bibliotece.jpg]
• Komisja Episkopatu Polski Duszpasterstwa Ogólnego, Ewangelizacja wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej: program duszpasterski na rok 1993/1994, red. E. Szczotok, A. Liskowacka, Katowice 1993 [dostęp: 04.06.2014]
• Małżeństwo – przymierze miłości, red. J. Misiurek, W. Słomka, TN KUL, Lublin 1995
• Człowiek, miłość, rodzina: "Humanae vitae" po 30 latach : materiały z sympozjum, KUL 3-4 grudnia 1998, red. J. Nagórny, K. Jeżyna,RW KUL, Lublin 1999
• Edward Ozorowski (red.), Słownik małżeństwa i rodziny, Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, Fundacja "Pomoc Rodzinie", Warszawa 1999
• Cz. Rychlicki, Sakramentalny charakter przymierza małżeńskiego. Studium teologiczno-dogmatyczne, Płock 1997;
• Augusto Sarmiento, Małżeństwo chrześcijańskie: podręcznik teologii małżeństwa i rodziny, M, Kraków 2002
• Tadeusz Styczeń, Istota więzi małżeńskiej w perspektywie filozoficzno-teologicznej [w:] Jan Paweł II, Familiaris consortio. Tekst i komentarze, red. T. Styczeń, TN KUL, Lublin 1987.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o małżeństwie

[...] dotąd dwoje, lecz jeszcze nie jedno,
odtąd jedno, chociaż nadal dwoje.

— Przed sklepem jubilera, 5

Objawienie chrześcijańskie zna dwa właściwe sposoby urzeczywistnienia powołania osoby ludzkiej — w jej jedności wewnętrznej — do miłości: małżeństwo i dziewictwo. Zarówno jedno, jak i drugie, w formie im właściwej, są konkretnym wypełnieniem najgłębszej prawdy o człowieku, o jego istnieniu „na obraz Boży”.

— Familiaris Consortio, 11

Małżeństwo i rodzina są dogłębnie związane z osobową godnością człowieka. Wynikają one nie tylko z popędu i namiętności lub też z samego uczucia; wynikają one przede wszystkim z decyzji wolnej woli, osobowej miłości, przez którą małżonkowie stają się nie tylko jednym ciałem, lecz także jednym sercem i jedną duszą. Wspólnota cielesna i płciowa jest czymś wielkim i pięknym. Ale ona jest tylko wtedy w pełni godna człowieka, kiedy jest zintegrowana z osobowym, uznanym przez cywilne i kościelne społeczeństwo związkiem. Pełna wspólnota płciowa między mężczyzną i kobietą ma dlatego swoje prawowite miejsce jedynie wewnątrz wyłącznej i definitywnej, osobowej więzi wierności w małżeństwie. Definitywność wierności małżeńskiej, która dzisiaj wydaje się wielu niezrozumiała, jest również wyrazem bezwzględnej godności człowieka. Nie można żyć tylko na próbę, nie można umierać tylko na próbę. Nie można kochać tylko na próbę, na próbę i na czas przyjmować człowieka.

— Homilia podczas mszy św. na stadionie Butzweiler Hof, Kolonia, 15 listopada 1980

Podobnie jak każdy z siedmiu sakramentów, również małżeństwo we właściwy sobie sposób jest rzeczywistym znakiem dzieła zbawienia. „Zaślubieni, jako małżonkowie, uczestniczą w nim we dwoje, jako para, do tego stopnia, że pierwszym i bezpośrednim skutkiem małżeństwa (res et sacramentum) nie jest sama łaska nadprzyrodzona, ale chrześcijańska więź małżeńska, komunia dwojga typowo chrześcijańska, ponieważ przedstawia tajemnicę Wcielenia Chrystusa i tajemnicę Jego Przymierza. Szczególna jest także treść uczestnictwa w życiu Chrystusa; miłość małżeńska zawiera jakąś całkowitość, w którą wchodzą wszystkie elementy osoby — impulsy ciała i instynktu, siła uczuć i przywiązania, dążenie ducha i woli. Miłość zmierza do jedności głęboko osobowej, która nie tylko łączy w jedno ciało, ale prowadzi do tego, by było tylko jedno serce i jedna dusza. Wymaga ona nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się ku płodności (por. Humanae vitae, 9). Jednym słowem chodzi o normalne cechy charakterystyczne każdej naturalnej miłości małżeńskiej, ale w nowym znaczeniu, gdyż sakrament nie tylko je oczyszcza i wzmacnia, ale wynosi tak, że stają się wyrazem wartości prawdziwie chrześcijańskich”.

— Familiaris Consortio, 13

Rodzina jest wspólnotą osób, najmniejszą komórką społeczną, a jako taka jest instytucją podstawową dla życia każdego społeczeństwa. Czego rodzina-instytucja oczekuje od społeczeństwa? Oczekuje przede wszystkim uznania swej tożsamości i zaakceptowania jako społeczna podmiotowość. Podmiotowość jest związana z tożsamością każdego małżeństwa i rodziny. Małżeństwo, leżące u podstaw instytucji rodzinnej, ustanowione jest dzięki przymierzu, przez które „mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa”. Tylko taki związek może być uznany i potwierdzony społecznie jako „małżeństwo”. Nie mogą być uznane społecznie jako małżeństwo inne związki międzyludzkie, które tym warunkom nie odpowiadają, choć dzisiaj istnieją takie tendencje, bardzo groźne dla przyszłości ludzkiej rodziny i społeczeństw.

— Gratissimam sane (List do Rodzin), 17

(...) w żadnych okolicznościach wartość małżeństwa, tego nierozerwalnego związku miłości dwojga osób, nie może być poddawana w wątpliwość. Jakiekolwiek rodziłyby się trudności, nie można rezygnować z obrony tej pierwotnej miłości, która zjednoczyła dwoje ludzi i której Bóg nieustannie błogosławi. Małżeństwo jest drogą świętości, nawet wtedy, gdy staje się drogą krzyżową.

— Homilia wygłoszona podczas Mszy św. kanonizacyjnej bł. Kingi, Stary Sącz, 16 czerwca 1999

Małżeństwo jako związek wyłączny i trwały jest święte, ponieważ bierze początek z Boga. Przyjmując sakrament małżeństwa, chrześcijanie zostają włączeni w stwórczy zamysł Boga i otrzymują łaski, których potrzebują, aby wypełnić swoją misję, aby wychować i uformować swoje dzieci i odpowiedzieć na wezwanie do świętości. Małżeństwo różni się od wszelkich innych ludzkich związków, ponieważ jest oparte na wzajemnej akceptacji dwojga małżonków, którzy mają przez to stać się «jednym ciałem» (Rdz 2, 24), żyjąc we wspólnocie życia i miłości, powołanej, aby być «sanktuarium miłości» (por. Evangelium vitae, 59). Trwając wiernie i wytrwale w tym związku, małżonkowie służą dobru instytucji rodziny i ukazują, że mężczyzna i kobieta potrafią oddać się sobie nawzajem na zawsze oraz że ten dobrowolny i trwały dar nie odbiera im wolności, ponieważ w małżeństwie osobowość każdego z nich musi pozostać nie naruszona, aby oboje mogli realizować wielkie prawo miłości: oddać się sobie nawzajem, by razem podjąć zadanie, które Bóg im powierza. Jeśli człowiek ma stanowić centrum wszelkich instytucji społecznych, to rodzina — podstawowe środowisko społeczne — musi być wspólnotą osób wolnych i odpowiedzialnych, przeżywających małżeństwo jako rzeczywistość miłości, którą trzeba nieustannie udoskonalać i która jest źródłem żywotności i dynamizmu społeczeństwa.

— Msza św. na stadionie sportowym Akademii Wychowania Fizycznego im. Manuela Fajardo, Santa Clara (Kuba), 22 stycznia 1998

(...) mężczyzna i kobieta w momencie małżeńskiego zjednoczenia są równocześnie odpowiedzialni za dar, jakim dla siebie wzajemnie się stali przez sakramentalne przymierze. Logika całkowitego daru z siebie dla drugiego człowieka otwiera ich potencjalnie na rodzicielstwo. W ten sposób małżeństwo ma urzeczywistnić się jeszcze pełniej jako rodzina. Oczywiście, celem wzajemnego daru mężczyzny i kobiety nie jest tylko zrodzenie dzieci, lecz również wzajemna kontynuacja miłości i życia. Trzeba jednak, ażeby została zabezpieczona wewnętrzna prawda tego daru. „Wewnętrzna” to nie znaczy tylko „subiektywna”. „Wewnętrzna” — to znaczy odpowiadająca obiektywnej prawdzie tego i tej, która przekazuje dar. Osoba nie może być nigdy środkiem do celu, środkiem „użycia” — musi być sama celem działań. Tylko wtedy działanie odpowiada jej prawdziwej godności.

— Gratissimam sane (List do Rodzin), 12

W życiu małżeńskim służba życiu nie polega wyłącznie na poczęciu dziecka, ale polega też na wychowaniu nowych pokoleń. Na rodzicach, którzy dali życie dzieciom, spoczywa bardzo poważny obowiązek wychowania potomstwa. Dlatego należy ich uznać za pierwszych i najważniejszych wychowawców dzieci. To zadanie jest tak ważne, że gdy rodzice go nie spełniają, bardzo trudno jest ich zastąpić (por. Gravissimum educationis, 3). Jest to zatem obowiązek niezbywalny i niepodważalne prawo. To prawda, że w dziedzinie wychowania również władze publiczne mają określone prawa i obowiązki, jako że winny one służyć dobru wspólnemu, to jednak nie daje im bynajmniej prawa do zastępowania rodziców. Dlatego rodzice nie powinni czekać, aż inni wezmą na siebie ich obowiązki, ale sami wybrać metody wychowywania swoich dzieci, a także treści etyczne i społeczne oraz ducha religijnego, które pragną im wpoić. Niech się nie spodziewają, że wszystko zostanie im dane. Niech podejmą swoje zadania wychowawcze, szukając w społeczeństwie odpowiednich przestrzeni i środków lub tworząc je. Należy ponadto zapewnić rodzinie godziwe mieszkanie i wspólną siedzibę, aby mogły zapewnić dzieciom formację moralną i były środowiskiem sprzyjającym kultywowaniu wzniosłych ideałów oraz życia wiary.

— Msza św. na stadionie sportowym Akademii Wychowania Fizycznego im. Manuela Fajardo, Santa Clara (Kuba), 22 stycznia 1998

Linki zewnętrzne

• Hasło "Małżeństwo" w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

Zobacz także

• Rodzina
• Odpowiedzialne rodzicielstwo
• Familiaris consortio
• List do Rodzin