Starość: Różnice pomiędzy wersjami

Z Centrum Myśli Jana Pawła II - WIKIJP2
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”)
 
m
Linia 8: Linia 8:
 
<P>Jan Paweł II wyróżnia trzy momenty tajemnicy ludzkiego istnienia: narodziny życia, jego rozwój i zmierzch. [...] starość jest trzecim etapem życia <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>. Porównując rytmy biologicznego życia człowieka z cyklami życia przyrody, nazywa za Cyceronem starość jesienią życia <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 5</ref>. Natomiast ludzi przeżywających starość określa jako „ludzi starych” <ref>np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 57; 64</ref>, „ludzi starszych” <ref>np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 46; 88; 94</ref>, „ludzi w podeszłym wieku” <ref>np. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>, „starców” <ref>np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 8; 15</ref>, przy czym to ostatnie określenie stanowi nawiązanie do przekazu biblijnego. Jan Paweł II używa również metafor w stosunku do osób starszych, chcąc uwypuklić istotne aspekty starości. Posługując się wyrażeniem strażnicy pamięci zbiorowej <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 9</ref>, podkreśla, iż osoby starsze, kreując w przeszłości rzeczywistość, dały podwaliny pod teraźniejszość, zaś za pomocą określenia żywe biblioteki <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 12</ref> wskazuje na bogactwo doświadczenia, z którego może czerpać kolejne pokolenie.</P>
 
<P>Jan Paweł II wyróżnia trzy momenty tajemnicy ludzkiego istnienia: narodziny życia, jego rozwój i zmierzch. [...] starość jest trzecim etapem życia <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>. Porównując rytmy biologicznego życia człowieka z cyklami życia przyrody, nazywa za Cyceronem starość jesienią życia <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 5</ref>. Natomiast ludzi przeżywających starość określa jako „ludzi starych” <ref>np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 57; 64</ref>, „ludzi starszych” <ref>np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 46; 88; 94</ref>, „ludzi w podeszłym wieku” <ref>np. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>, „starców” <ref>np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 8; 15</ref>, przy czym to ostatnie określenie stanowi nawiązanie do przekazu biblijnego. Jan Paweł II używa również metafor w stosunku do osób starszych, chcąc uwypuklić istotne aspekty starości. Posługując się wyrażeniem strażnicy pamięci zbiorowej <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 9</ref>, podkreśla, iż osoby starsze, kreując w przeszłości rzeczywistość, dały podwaliny pod teraźniejszość, zaś za pomocą określenia żywe biblioteki <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 12</ref> wskazuje na bogactwo doświadczenia, z którego może czerpać kolejne pokolenie.</P>
 
<P>Problem starości Papież podejmował przede wszystkim w przemówieniach kierowanych do osób starszych, np. na spotkaniu z uczestnikami pielgrzymki Federacji Organizacji Emerytów i Osób Starszych (21.06.1982), na spotkaniu z osobami starszymi w Walencji (8.11.1982). Syntezę moralnego nauczania na temat starości można odnaleźć w przemówieniu wygłoszonym podczas zorganizowanej przez Papieską Radę ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia konferencji „Kościół a ludzie starsi” (31.10.1998). Myśli, zawarte w tym przemówieniu, zostały rozwinięte i pogłębione w „Liście do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku” (1.10.1999), powstałym w roku ogłoszonym przez ONZ Rokiem Osób Starszych. Ważne uwagi na temat moralnych aspektów starości zostały przedstawione także w encyklice „Evangelium vitae”.</P>
 
<P>Problem starości Papież podejmował przede wszystkim w przemówieniach kierowanych do osób starszych, np. na spotkaniu z uczestnikami pielgrzymki Federacji Organizacji Emerytów i Osób Starszych (21.06.1982), na spotkaniu z osobami starszymi w Walencji (8.11.1982). Syntezę moralnego nauczania na temat starości można odnaleźć w przemówieniu wygłoszonym podczas zorganizowanej przez Papieską Radę ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia konferencji „Kościół a ludzie starsi” (31.10.1998). Myśli, zawarte w tym przemówieniu, zostały rozwinięte i pogłębione w „Liście do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku” (1.10.1999), powstałym w roku ogłoszonym przez ONZ Rokiem Osób Starszych. Ważne uwagi na temat moralnych aspektów starości zostały przedstawione także w encyklice „Evangelium vitae”.</P>
<P>Jan Paweł II wskazuje na moralny wymiar starości, przedstawiając ją z jednej strony jako wartość, a z drugiej – jako zadanie. Ojciec Święty, akcentując przez cały okres pontyfikatu wartość ludzkiego życia, kładzie szczególny akcent na [[godność każdego człowieka|godność]] ludzkiej egzystencji w tych momentach i sytuacjach życiowych, w których człowiek jest słaby i [[cierpienie|cierpiący]]. Do takich sytuacji życiowych zalicza również okres starości. Papież pisze, iż jest to czas, szczególnie nacechowany mądrością, którą zwykle przynoszą lata doświadczeń <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 5</ref>. Sens starości przedstawia bardzo szeroko, opierając się na przekazie biblijnym. W Piśmie Świętym starość bowiem ''cieszy się poważaniem i jest otoczona czcią'' <ref> [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 46; por. 2 Mch 6,23</ref>; długie życie jest postrzegane jako ''znak Bożej łaskawości'' <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999) 6; por. Rdz 11,10-32</ref>. Ojciec Święty przywołuje biblijne wzory osób starszych, które w historii zbawienia odegrały ważną rolę, m.in. Abrahama i Sarę (Rdz 17,15-22), Elżbietę i Zachariasza (Łk 1,5-25.39-79), Symeona i Annę (Łk 2,23-38) <ref>por. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998; List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 6</ref>.</P>
+
<P>Jan Paweł II wskazuje na moralny wymiar starości, przedstawiając ją z jednej strony jako wartość, a z drugiej – jako zadanie. Ojciec Święty, akcentując przez cały okres pontyfikatu wartość ludzkiego życia, kładzie szczególny akcent na [[godność osoby ludzkiej|godność]] ludzkiej egzystencji w tych momentach i sytuacjach życiowych, w których człowiek jest słaby i [[cierpienie|cierpiący]]. Do takich sytuacji życiowych zalicza również okres starości. Papież pisze, iż jest to czas, szczególnie nacechowany mądrością, którą zwykle przynoszą lata doświadczeń <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 5</ref>. Sens starości przedstawia bardzo szeroko, opierając się na przekazie biblijnym. W Piśmie Świętym starość bowiem ''cieszy się poważaniem i jest otoczona czcią'' <ref> [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 46; por. 2 Mch 6,23</ref>; długie życie jest postrzegane jako ''znak Bożej łaskawości'' <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999) 6; por. Rdz 11,10-32</ref>. Ojciec Święty przywołuje biblijne wzory osób starszych, które w historii zbawienia odegrały ważną rolę, m.in. Abrahama i Sarę (Rdz 17,15-22), Elżbietę i Zachariasza (Łk 1,5-25.39-79), Symeona i Annę (Łk 2,23-38) <ref>por. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998; List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 6</ref>.</P>
 
<P>Starość, mając swoją specyficzną wartość, jawi się także jako moralne zadanie. Najpierw jest to zadanie dla samych ludzi starszych. Lata starości ''należy przeżywać w postawie ufnego zawierzenia Bogu […]; ten czas trzeba twórczo spożytkować, dążąc do pogłębienia życia duchowego przez usilniejszą modlitwę i gorliwą służbę braciom w miłości'' <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 16</ref>. Okres starości stanowi też konkretne wyzwanie moralne dla społeczeństwa, tym bardziej że ''charakterystycznym zjawiskiem naszych czasów jest wzrost przeciętnej długości życia, co w połączeniu ze spadkiem płodności prowadzi do wyraźnego starzenia się ludności świata'' <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>. Pierwszą wspólnotą, która winna wspierać osoby starsze, jest [[rodzina]], a przede wszystkim [[dziecko|dzieci]]; są one do tego zobowiązane przez IV przykazanie Boże <ref>por. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 11</ref>, a także przez inne biblijne napomnienia (por. Syr 3,12-15). Papież wyjaśnia, w czym winien wyrażać się szacunek wobec osób starszych: ''czcić ludzi starych znaczy spełniać trojaką powinność wobec nich: akceptować ich obecność, pomagać im i doceniać ich zalety'' <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 12</ref>, przy czym ''relacja między rodziną a ludźmi starszymi winna być postrzegana jako wymiana darów'' <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 94</ref>. Jan Paweł II wskazuje także na pomocniczą, w stosunku do rodziny, rolę instytucji opieki socjalnej i podkreśla, iż instytucje te winny kierować się ''nie tylko kryteriami sprawności organizacyjnej, ale dobrocią i wrażliwością'' <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 13</ref>.</P>  
 
<P>Starość, mając swoją specyficzną wartość, jawi się także jako moralne zadanie. Najpierw jest to zadanie dla samych ludzi starszych. Lata starości ''należy przeżywać w postawie ufnego zawierzenia Bogu […]; ten czas trzeba twórczo spożytkować, dążąc do pogłębienia życia duchowego przez usilniejszą modlitwę i gorliwą służbę braciom w miłości'' <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 16</ref>. Okres starości stanowi też konkretne wyzwanie moralne dla społeczeństwa, tym bardziej że ''charakterystycznym zjawiskiem naszych czasów jest wzrost przeciętnej długości życia, co w połączeniu ze spadkiem płodności prowadzi do wyraźnego starzenia się ludności świata'' <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>. Pierwszą wspólnotą, która winna wspierać osoby starsze, jest [[rodzina]], a przede wszystkim [[dziecko|dzieci]]; są one do tego zobowiązane przez IV przykazanie Boże <ref>por. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 11</ref>, a także przez inne biblijne napomnienia (por. Syr 3,12-15). Papież wyjaśnia, w czym winien wyrażać się szacunek wobec osób starszych: ''czcić ludzi starych znaczy spełniać trojaką powinność wobec nich: akceptować ich obecność, pomagać im i doceniać ich zalety'' <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 12</ref>, przy czym ''relacja między rodziną a ludźmi starszymi winna być postrzegana jako wymiana darów'' <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 94</ref>. Jan Paweł II wskazuje także na pomocniczą, w stosunku do rodziny, rolę instytucji opieki socjalnej i podkreśla, iż instytucje te winny kierować się ''nie tylko kryteriami sprawności organizacyjnej, ale dobrocią i wrażliwością'' <ref> List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 13</ref>.</P>  
 
<P>Szacunek wobec osób starszych jest tym potrzebniejszy, im bardziej we współczesnym świecie dochodzą do głosu tendencje, które – w imię mitu młodości i sprawności fizycznej <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>, używając kryteriów wydajności i użyteczności <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 23</ref> – spychają na margines ludzi starych jako zbędny ciężar <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 64</ref> <ref> [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 27</ref> <ref> [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane''] 15</ref>, zmuszają ich do życia w samotności <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 77</ref>, a nawet propagują [[eutanazja|eutanazję]] <ref>np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 15; 18</ref>. Zdecydowanie sprzeciwiając się eutanazji jako jednemu z ''najbardziej niepokojących objawów kultury śmierci'' <ref> [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 64</ref> oraz innym tendencjom zagrażającym osobom starszym, Papież kieruje do współczesnych ludzi apel: ''społeczeństwo powinno odkryć na nowo solidarność między pokoleniami, powinno odkryć sens i znaczenie starości; miarą jego cywilizacji jest ochrona, jaką otacza ono najsłabsze swoje jednostki'' <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>.</P>  
 
<P>Szacunek wobec osób starszych jest tym potrzebniejszy, im bardziej we współczesnym świecie dochodzą do głosu tendencje, które – w imię mitu młodości i sprawności fizycznej <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>, używając kryteriów wydajności i użyteczności <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 23</ref> – spychają na margines ludzi starych jako zbędny ciężar <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 64</ref> <ref> [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 27</ref> <ref> [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane''] 15</ref>, zmuszają ich do życia w samotności <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 77</ref>, a nawet propagują [[eutanazja|eutanazję]] <ref>np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 15; 18</ref>. Zdecydowanie sprzeciwiając się eutanazji jako jednemu z ''najbardziej niepokojących objawów kultury śmierci'' <ref> [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 64</ref> oraz innym tendencjom zagrażającym osobom starszym, Papież kieruje do współczesnych ludzi apel: ''społeczeństwo powinno odkryć na nowo solidarność między pokoleniami, powinno odkryć sens i znaczenie starości; miarą jego cywilizacji jest ochrona, jaką otacza ono najsłabsze swoje jednostki'' <ref>Przemówienie, Rzym, 31.10.1998</ref>.</P>  

Wersja z 13:21, 8 lip 2014

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: XXX


Starość – okres życia następujący po wieku dojrzałym; w wymiarze biologicznym – wiąże się z osłabieniem funkcji życiowych, niekiedy także z chorobami i przejawami zniedołężnienia; osłabionym funkcjom fizycznym towarzyszą często zmiany w psychice (np. zamknięcie się w sobie, zmniejszona aktywność); w wymiarze społecznym − oznacza zakończenie aktywności zawodowej (emerytura, renta), połączone czasami z osłabieniem więzi społecznych; dla ludzi wierzących – okres przygotowania na „przejście” do wieczności.

Nauczanie Jana Pawła II nt. starości

Jan Paweł II wyróżnia trzy momenty tajemnicy ludzkiego istnienia: narodziny życia, jego rozwój i zmierzch. [...] starość jest trzecim etapem życia [1]. Porównując rytmy biologicznego życia człowieka z cyklami życia przyrody, nazywa za Cyceronem starość jesienią życia [2]. Natomiast ludzi przeżywających starość określa jako „ludzi starych” [3], „ludzi starszych” [4], „ludzi w podeszłym wieku” [5], „starców” [6], przy czym to ostatnie określenie stanowi nawiązanie do przekazu biblijnego. Jan Paweł II używa również metafor w stosunku do osób starszych, chcąc uwypuklić istotne aspekty starości. Posługując się wyrażeniem strażnicy pamięci zbiorowej [7], podkreśla, iż osoby starsze, kreując w przeszłości rzeczywistość, dały podwaliny pod teraźniejszość, zaś za pomocą określenia żywe biblioteki [8] wskazuje na bogactwo doświadczenia, z którego może czerpać kolejne pokolenie.

Problem starości Papież podejmował przede wszystkim w przemówieniach kierowanych do osób starszych, np. na spotkaniu z uczestnikami pielgrzymki Federacji Organizacji Emerytów i Osób Starszych (21.06.1982), na spotkaniu z osobami starszymi w Walencji (8.11.1982). Syntezę moralnego nauczania na temat starości można odnaleźć w przemówieniu wygłoszonym podczas zorganizowanej przez Papieską Radę ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia konferencji „Kościół a ludzie starsi” (31.10.1998). Myśli, zawarte w tym przemówieniu, zostały rozwinięte i pogłębione w „Liście do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku” (1.10.1999), powstałym w roku ogłoszonym przez ONZ Rokiem Osób Starszych. Ważne uwagi na temat moralnych aspektów starości zostały przedstawione także w encyklice „Evangelium vitae”.

Jan Paweł II wskazuje na moralny wymiar starości, przedstawiając ją z jednej strony jako wartość, a z drugiej – jako zadanie. Ojciec Święty, akcentując przez cały okres pontyfikatu wartość ludzkiego życia, kładzie szczególny akcent na godność ludzkiej egzystencji w tych momentach i sytuacjach życiowych, w których człowiek jest słaby i cierpiący. Do takich sytuacji życiowych zalicza również okres starości. Papież pisze, iż jest to czas, szczególnie nacechowany mądrością, którą zwykle przynoszą lata doświadczeń [9]. Sens starości przedstawia bardzo szeroko, opierając się na przekazie biblijnym. W Piśmie Świętym starość bowiem cieszy się poważaniem i jest otoczona czcią [10]; długie życie jest postrzegane jako znak Bożej łaskawości [11]. Ojciec Święty przywołuje biblijne wzory osób starszych, które w historii zbawienia odegrały ważną rolę, m.in. Abrahama i Sarę (Rdz 17,15-22), Elżbietę i Zachariasza (Łk 1,5-25.39-79), Symeona i Annę (Łk 2,23-38) [12].

Starość, mając swoją specyficzną wartość, jawi się także jako moralne zadanie. Najpierw jest to zadanie dla samych ludzi starszych. Lata starości należy przeżywać w postawie ufnego zawierzenia Bogu […]; ten czas trzeba twórczo spożytkować, dążąc do pogłębienia życia duchowego przez usilniejszą modlitwę i gorliwą służbę braciom w miłości [13]. Okres starości stanowi też konkretne wyzwanie moralne dla społeczeństwa, tym bardziej że charakterystycznym zjawiskiem naszych czasów jest wzrost przeciętnej długości życia, co w połączeniu ze spadkiem płodności prowadzi do wyraźnego starzenia się ludności świata [14]. Pierwszą wspólnotą, która winna wspierać osoby starsze, jest rodzina, a przede wszystkim dzieci; są one do tego zobowiązane przez IV przykazanie Boże [15], a także przez inne biblijne napomnienia (por. Syr 3,12-15). Papież wyjaśnia, w czym winien wyrażać się szacunek wobec osób starszych: czcić ludzi starych znaczy spełniać trojaką powinność wobec nich: akceptować ich obecność, pomagać im i doceniać ich zalety [16], przy czym relacja między rodziną a ludźmi starszymi winna być postrzegana jako wymiana darów [17]. Jan Paweł II wskazuje także na pomocniczą, w stosunku do rodziny, rolę instytucji opieki socjalnej i podkreśla, iż instytucje te winny kierować się nie tylko kryteriami sprawności organizacyjnej, ale dobrocią i wrażliwością [18].

Szacunek wobec osób starszych jest tym potrzebniejszy, im bardziej we współczesnym świecie dochodzą do głosu tendencje, które – w imię mitu młodości i sprawności fizycznej [19], używając kryteriów wydajności i użyteczności [20] – spychają na margines ludzi starych jako zbędny ciężar [21] [22] [23], zmuszają ich do życia w samotności [24], a nawet propagują eutanazję [25]. Zdecydowanie sprzeciwiając się eutanazji jako jednemu z najbardziej niepokojących objawów kultury śmierci [26] oraz innym tendencjom zagrażającym osobom starszym, Papież kieruje do współczesnych ludzi apel: społeczeństwo powinno odkryć na nowo solidarność między pokoleniami, powinno odkryć sens i znaczenie starości; miarą jego cywilizacji jest ochrona, jaką otacza ono najsłabsze swoje jednostki [27].

Przypisy

  1. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998
  2. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 5
  3. np. Evangelium Vitae 57; 64
  4. np. Evangelium Vitae 46; 88; 94
  5. np. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998
  6. np. Evangelium Vitae 8; 15
  7. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 9
  8. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 12
  9. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 5
  10. Evangelium Vitae 46; por. 2 Mch 6,23
  11. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999) 6; por. Rdz 11,10-32
  12. por. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998; List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 6
  13. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 16
  14. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998
  15. por. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 11
  16. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 12
  17. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998; por. Evangelium Vitae 94
  18. List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999), 13
  19. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998
  20. por. Evangelium Vitae 23
  21. por. Evangelium Vitae 64
  22. Familiaris consortio 27
  23. List do Rodzin Gratissimam sane 15
  24. por. Familiaris consortio 77
  25. np. Evangelium Vitae 15; 18
  26. Evangelium Vitae 64
  27. Przemówienie, Rzym, 31.10.1998

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

  • Evangelium Vitae 8; 15; 18; 23; 26-27; 46; 57; 64; 85; 87-88; 90; 92; 94;
  • Familiaris consortio 21-22; 27; 41; 46; 71; 77;
  • List do moich Braci i Sióstr – ludzi w podeszłym wieku (1.10.1999);
  • List do Rodzin Gratissimam sane 15;
  • Orędzie na Światową Konferencję na temat starzenia się ludności, 26.07.1982;
  • Przemówienie do uczestników konferencji zorganizowanej przez Papieską Radę ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia: „O szacunek dla ludzi w podeszłym wieku”, 31.10.1998.

Publikacje innych autorów

  • K. Wiśniewska-Roszkowska. Starość jako zadanie. Warszawa 1989;
  • L. Dyczewski. Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze. Lublin 1994;
  • Jesień i zima życia. „Ethos” 12:1999 nr 47 (numer poświęcony przede wszystkim problematyce starości).

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o starości


Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

Zobacz także