Wyżywienie

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Jerzy GOCKO SDB 

Wyżywienie – głód – jednym z najważniejszych w skali światowej problemów gospodarczo-społecznych ludzkości jest kwestia żywnościowa. Według FAO, szacuje się, że u początków trzeciego tysiąclecia ponad 850 mln ludzi było dotkniętych głodem, co stanowi około 20% populacji krajów rozwijających się. Około 190 mln dzieci cierpi na niedowagę, 230 mln jest zahamowanych w rozwoju fizycznym, a 50 mln zagłodzonych. Z permanentnym niedoborem witaminy A boryka się około 40 mln dzieci w 60 krajach, co powoduje, że każdego roku około 250-500 tys. dzieci traci wzrok. Prawie 30% światowej populacji cierpi na brak jodu, a około 2 mld ludzi doświadcza niedoboru żelaza.

Stanowisko Kościoła

Nauczanie społeczne Kościoła od wielu lat zwracało uwagę na zagrożenia wynikające z nierównomiernego dostępu do zasobów żywnościowych. Czynił to zwłaszcza Paweł VI, który wskazywał na głód jako na jedno z podstawowych wyzwań stojących przed społecznością ogólnoświatową, dotykających swoimi następstwami milionów ludzi . Źródeł głodu i innych podobnych zjawisk dopatrywał się w gigantycznym systemie planowania zbrojeń i ekonomii rynków głodu .

Stolica Apostolska, zabierając wielokrotnie głos na forum FAO, rozwiązanie problemu głodu dostrzegała przede wszystkim we współpracy w tak ważnej w tej kwestii dziedzinie, jaką jest rolnictwo (a w następstwie wyżywienia), i nie zgadzała się na upraszczające interpretacje, które upatrują przyczyn głodu lub niedożywienia w niedostatku żywności czy kwestii demograficznej. Zasoby ziemi bowiem, rozpatrywane globalnie, są w stanie zaspokoić potrzeby żywnościowe wszystkich jej mieszkańców. Stąd zadania, które muszą być podjęte przez społeczność ogólnoświatową, w celu zapewniania żywności wszystkim ludziom, nie są jedynie natury ekonomicznej i technicznej, ale nade wszystko moralno-duchowej i łączą się one z szacunkiem dla godności każdego człowieka, z promocją solidarności, dobra wspólnego i zasady powszechnego przeznaczenia dóbr oraz umacnianiem pokoju.

Nauczanie Jana Pawła II nt. kwestii wyżywienia i głodu

Jan Paweł II niedożywienie i głodu zalicza do jednych z najbardziej dramatycznych form ubóstwa we współczesnym świecie. Sytuację, gdzie obok siebie bytują ci, którzy są zasobni i obfitują w dobra, i ci, którzy żyją w niedostatku, którzy przymierają w nędzy, a czasem po prostu umierają z głodu; liczba tych ostatnich idzie w miliony, w dziesiątki i setki milionów − uważa za przejaw cywilizacji śmierci . Jest swoistym paradoksem, a także wielką niesprawiedliwością, że obok bogatych społeczeństw, szerokie kręgi głodują i wiele ludzi codziennie umiera z głodu i niedożywienia: W epoce niebywałego rozwoju techniki i nowoczesnej technologii dramat głodu jest wielkim wyzwaniem i oskarżeniem . Ojciec Święty podkreśla, że g. połączony z nędzą prowadzi do wykształcenia się we współczesnym społeczeństwie nieludzkich warunków życia , a jednocześnie postępującego zadłużenia międzynarodowego . Na określenie tej sytuacji używa pojęcia geografia głodu. Termin ten odnosi do pewnych regionów świata objętych głodem, a zarazem do całych grup ludzi, które pośród bogatych społeczeństw, z powodu niesprawiedliwego podziału dóbr, są skazywane na nędzę głodu.

Zdaniem Papieża, podstawową przyczyną głodu i niedożywienia – jako najbardziej dramatycznych form ubóstwa – jest niesprawiedliwy podział dóbr . Ocena ta odnosi się zarówno do sytuacji wewnątrz poszczególnych krajów i społeczności, jak i ma charakter globalny. Chociaż w wymiarze ogólnoświatowym jest pod dostatkiem żywności dla wszystkich, miliony istnień – z powodu nierównomiernego rozmieszczenia zasobów żywnościowych – giną z głodu. Kraje rozwinięte spożywają nadmiar tych zasobów, podczas gdy społeczeństwa Trzeciego Świata głodują.

Wśród innych istotnych czynników głodu i niedożywienia Jan Paweł II wylicza np. zbyt ograniczoną, to znaczy przede wszystkim ekonomiczną koncepcję rozwoju , wykluczenie z globalnego systemu gospodarczego niektórych krajów, a nawet całych regionów , a także bezrobocie . Papież nie waha się mówić wprost o istnieniu pewnych ekonomicznych, finansowych i społecznych mechanizmów, mających charakter „struktur grzechu”, które petryfikują stan bogactwa jednych i ubóstwa drugich. Sprawiają one, że kraje najbardziej potrzebujące żywności, zostają wyłączone z zasad wymiany wolnorynkowej, a przez to są pozbawione możliwości zdobycia podstawowych produktów żywnościowych . Ojciec Święty zdecydowanie sprzeciwia się tłumaczeniu niewłaściwego rozmieszczenia zasobów żywnościowych jedynie względami demograficznymi: Trzeba odrzucić fałszywe rozumowanie, które każe twierdzić, że „być licznymi znaczy skazywać się na ubóstwo” . Uważa, że problemu niedożywienia i g. nie da się rozwiązać automatycznie przez ustabilizowanie zaludnienia w skali światowej: Złudne jest […] mniemanie, że wymuszona stabilizacja liczby ludności świata czy nawet jej zmniejszenie rozwiązałoby automatycznie problem głodu; bez pracy młodych pokoleń, bez wkładu badań naukowych, bez solidarności między narodami i pokoleniami zasoby produktów rolnych i żywnościowych prawdopodobnie będą coraz szczuplejsze, a najuboższe warstwy społeczne nadal będą żyć poniżej progu ubóstwa i wyłączone będą z normalnych mechanizmów gospodarczych.

Z nauczania Jana Pawła II wynika wyraźnie, że problemu wyżywienia i głodu nie powinno się rozpatrywać w sposób wyizolowany, ale trzeba go widzieć w kontekście całego życia społecznego. Oznacza to, że w walce z niedożywieniem i głodem trzeba przezwyciężać zasadnicze przyczyny tych zjawisk, a nie tylko nieść doraźną pomoc głodującym, choć i ta jest potrzebna. Wśród proponowanych zadań długofalowych w rozwiązaniu kwestii żywnościowej Papież postuluje: wzrost różnych form inwestycji w dziedzinie rolnictwa i produkcji żywnościowej, redukcję wydatków na zbrojenia, zwiększenie – zarówno na szczeblu krajowym i międzynarodowym, jak i na poziomie różnych wspólnot i rodzin – środków finansowych na zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, stworzenie sytuacji, w której każdy człowiek i każda rodzina zawsze będą mogli dysponować wystarczającą ilością pożywienia . Papież popiera także szereg działań wypracowanych przez FAO na płaszczyźnie politycznej i prawnej, mających na celu aktywizowanie lokalnej produkcji rolnej oraz ochronę ziem uprawnych, sprawiedliwy podział własności środków produkcji, promocję stowarzyszeń i spółdzielni rolniczych, zapewnienie ludności wiejskiej dostępu do rynków, sprawiedliwego określenia warunków handlu oraz dostępu do kredytów. Zauważa jednak, że wszystkie te działania okażą się niewystarczające, jeśli nie będzie im towarzyszył wysiłek wychowania ludzi do sprawiedliwości, do solidarności i do miłości względem każdego człowieka, a także odejście od czysto konsumistycznego stylu życia społeczeństw wysoko rozwiniętych. Wskazuje przy tym na ‘‘prawdziwą „kulturę dawania”, która powinna zrodzić w każdym kraju gotowość do zaspokajania potrzeb krajów mniej uprzywilejowanych’’ oraz na tworzenie duchowości komunii w wymiarze społecznym poprzez odkrycie na nowo „globalizacji solidarności” i „wyobraźni miłosierdzia”, ‘‘której przejawem będzie nie tyle i nie tylko skuteczność pomocy, ale zdolność bycia bliźnim dla cierpiącego człowieka, solidaryzowania się z nim, tak aby gest pomocy nie był odczuwany jako poniżająca jałmużna, ale jako świadectwo braterskiej wspólnoty osób’’ .

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Centessimus annus 35;
• Dives in Misercordia 11;
• Evangelium Vitae 3;
• Laborem exercens 8;
• Redemptor hominis’’ 6;
• Sollicitudo rei socialis 9; 15; 19; 28; 36;
• Veritatis Splendor 80.
• Tertio Millenio Adveniente 51.
• Homilie: Wrocław, 1.06.1997; Wagadugu, 29.01.1990; Orędzie na Światowy Dzień Wyżywienia: „Aby rozwiązać palący problem głodu”, 14.10.1981; Przemówienia: „750 milionów ludzi na świecie cierpi głód”, 25.07.1982; - „Katastrofa atomowa i plaga głodu przerażają świat”, 1.01.1984;

- „Społeczna nauka Kościoła odpowiedzią na głód chleba i sprawiedliwości”, 13.10.1991; - podczas audiencji dla uczestników XXVI Zgromadzenia Generalnego FAO: „Walka z głodem i niedożywieniem jest wyzwaniem dla wszystkich”, 14.11.1991; - do uczestników obrad Międzynarodowej Konferencji ONZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), 5.12.1992; - do uczestników XXVIII Konferencji Generalnej FAO: „Walka z głodem wymaga wspólnego działania”, 11.11.1993; - do uczestników światowego spotkania na szczycie ONZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO): „O sprawiedliwy podział dóbr ziemi”, 13.11.1996;

• Przesłanie z okazji Światowego Dnia Wyżywienia: „O solidarność z głodującymi”, 4.10.2000.

Inne dokumenty Kościoła

• Papieska Rada „Cor unum”. Głód w świecie. Solidarny rozwój wyzwaniem dla wszystkich. Ząbki 1998.

Publikacje innych autorów

• J. Castro. Geografia głodu. Warszawa 1954;
• S. Ogrodnik. Przyszłość świata i człowieka. Problem ekonomiczno-moralny. Ocena krytyczna Raportów Rzymskich. Lublin 1992;
• J. Nagórny. Zaniedbanie i przemoc u źródeł współczesnych zagrożeń życia i zdrowia. W: Ad libertatem in veritate. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Alojzemu Marcolowi. Red. P. Morciniec. Opole 1996;
• J. Balicki. Czy ziemia jest w stanie wyżywić obecne i przyszłe pokolenia? Światowy szczyt żywnościowy (Rzym 13-17.11.1996). „Społeczeństwo” 7:1997 nr 3.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o aborcji

—

Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

• "aborcja" (drzewo haseł - wyszukiwanie dostępne po kliknięciu w konkretne hasło)
• "macierzyństwo a aborcja"