Kraków

Kraków - miasto wojewódzkie (województwo małopolskie). Najbogatsze w zabytki i muzea miasto w Polsce; wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Karol Wojtyła spędził w Krakowie równo czterdzieści lat – od 1938 do 1978. Wybrany na głowę Stolicy Piotrowej wracał do Krakowa za każdym razem, gdy odwiedzał Polskę.

Związki z Karolem Wojtyłą

Wierzcie mi, że niełatwo jest opuścić Kraków.

Tu, na tej ziemi się urodziłem.

Tutaj, w Krakowie, spędziłem większość lat mojego życia, poczynając od wpisu na Uniwersytet Jagielloński w 1938 roku.

Tutaj też doznałem łaski powołania kapłańskiego, w trudnym okresie życia narodu, w okresie okupacji niemieckiej, kiedy pracowałem jako robotnik, w kamieniołomach, w fabryce chemicznej Solvayu w Borku Fałęckim. Tak Bóg kierował.

Tutaj też w katedrze wawelskiej otrzymałem konsekrację biskupią - a od stycznia 1964 roku przejąłem wielkie dziedzictwo biskupów krakowskich po śp. księciu kardynale Adamie Stefanie Sapieże i po śp. księdzu arcybiskupie Eugeniuszu Baziaku, metropolicie lwowskim.

Kraków od najmłodszych lar mojego życia, od lat dziecięcych jeszcze, był dla mnie szczególną syntezą wszystkiego, co polskie i co chrześcijańskie. Zawsze mówił mi o wielkiej przeszłości mojej Ojczyzny. Zawsze najpełniej wyrażał jej dzieje.

Kraków stary, który pamiętam z lat młodzieńczych i studenckich, nawet jeszcze okupacyjnych - i Kraków nowy - ten, który wraz z powstaniem Nowej Huty rozrósł się już trzykrotnie w stosunku do tego przedwojennego - a może i więcej? - ten, w którego problemach uczestniczyłem jako duszpasterz, jako profesor, jako biskup, jako kardynał.

— Przemówienie powitalne na Błoniach, Kraków, 6 czerwca 1979

Lata młodzieńcze

Karol Wojtyła był w Krakowie już jako uczeń podczas organizowanych przez szkołę wycieczek do Teatru Słowackiego.

W 1938 przeprowadził się wraz z ojcem z Wadowic i rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Nawiązywał kontakty, znajomości, brał udział w życiu naukowym i artystycznym, działał w Teatrze Rapsodycznym. W Krakowie spędził okupację niemiecką i podjął decyzję o wstąpieniu do seminarium duchownego.

Od 1949 był wikarym w kościele św. Floriana, a od 1958 zajmował się tu także duszpasterstwem akademickim zwanym dzisiaj Środowiskiem. Pod koniec 1951 odchodzi z parafii, choć nadal pozostaje duszpasterzem akademickim.

Czasy biskupie

Ks. Karol Wojtyła zostaje biskupem pomocniczym archidiecezji krakowskiej i przenosi się na ul. Kanoniczą 19, a w 1958 do Kamienicy Dziekańskiej przy ul. Kanoniczej 21, gdzie miał własne mieszkanie i mieszkał do 1967.

Jako biskup i metropolita krakowski mieszkał w Pałacu Biskupów Krakowskich przy ul. Franciszkańskiej 3 do roku 1978.

Budowa kościoła w Nowej Hucie

Powstanie kombinatu metalurgicznego i miasta Nowa Huta pod Krakowem zostało postanowione przez rząd PRL 17 maja 1947. Projekt kombinatu był radziecki, natomiast bloki mieszkalne planowali polscy inżynierowie. Władze komunistyczne postawiły planistom wymóg, że w Nowej Hucie nie ma miejsca dla nowego kościoła, bo to miasto miało być modelowo socjalistyczne, bez Boga i miejsc kultu.

Mimo to niektórzy mieszkańcy Nowej Huty przychodzili modlić się do małej kaplicy przy ochronce dla dzieci prowadzonej przez Siostry Służebniczki z Dębicy. Tu w tej kaplicy, już w roku 1950, podczas 40-godzinnego nabożeństwa, głosił kazania ks. Karol Wojtyła, wikariusz od św. Floriana z Krakowa. W tej to kaplicy odprawiano Msze św. i sprawowano nabożeństwa przez kapłanów diecezjalnych z Krakowa i cystersów z Mogiły. W dniu 15 czerwca 1950, ks. abp Eugeniusz Baziak erygował parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bieńczycach. Parafia liczyła wtedy 3000 mieszkańców. Pierwszym proboszczem - administratorem zostaje ks. Stanisław Kościelny. W spowiedzi wiernych wspomagali go m.in. OO. Benedyktyni z Tyńca i ks. Karol Wojtyła.

Już jako biskup pomocniczy, a potem arcybiskup Wojtyła był mocno zaangażowany w sprawę starania o budowę świątyni dla wiernych z Nowej Huty, a potem bardzo aktywnie wspierał jej realizację. 14 października 1967 ks. abp Karol Wojtyła wykopał pierwsze grudy ziemi pod nowy kościół w Nowej Hucie. 18 maja 1969 abp Wojtyła położył kamień węgielny pod budowę tego kościoła. 15 maja 1977 po 10 latach budowy kard. Wojtyła dokonał uroczystej konsekracji nowej świątyni - którą ze względu na kształt nazwano Arką Pana. W międzyczasie wielokrotnie modlitwą i obecnością wspierał wiernych, starających się obronić budowany kościół przed licznymi prowokacyjnymi działaniami władz. Pozostawał również w kontakcie z komunistycznymi władzami Krakowa w tej sprawie, wielokrotnie apelując, pisząc prośby i protesty.

Żywo interesował się losem tego kościoła również po wyborze na Stolicę Piotrową.

Podczas pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny mówił Jan Paweł II:

Miałem szczęście, jako wasz arcybiskup i kardynał, nie tylko wbić pierwszą łopatę pod wykop tego kościoła, ale także poświęcić go i konsekrować w 1977 r. ten kościół, który narodził się z nowego krzyża. Ten kościół narodził się też z nowej pracy. Ośmielę się powiedzieć, że narodził się z Nowej Huty. My wszyscy bowiem wiemy, że w pracę człowieka jest głęboko wpisana tajemnica Krzyża, jest wpisane prawo Krzyża. Czyż nie na pracy ludzkiej spełniają się te słowa Stworzyciela, wypowiedziane po upadku człowieka: „W pocie czoła będziesz pożywał twój chleb” (por. Rdz 3, 19)?. Czy to będzie ta stara praca na ziemi, która rodzi pszenicę, ale może też rodzić „ciernie i osty” — czy to będzie ta nowa praca przy wysokich piecach, w Nowej Hucie — zawsze dokonuje się ona „w pocie czoła”. Jest wpisane w pracę ludzką prawo Krzyża. W pocie czoła pracował rolnik. W pocie czoła pracuje tutaj hutnik. I w pocie czoła — w straszliwym śmiertelnym pocie — kona na krzyżu Chrystus.

Nie można oddzielić krzyża od ludzkiej pracy. Nie można oddzielić Chrystusa od ludzkiej pracy. To właśnie potwierdziło się tutaj w Nowej Hucie. I to był ten nowy początek ewangelizacji na początku nowego tysiąclecia chrześcijaństwa w Polsce. Ten nowy początek przeżyliśmy razem. I ja zabrałem to z sobą z Krakowa do Rzymu jako relikwię.

— Homilia w czasie Mszy św. odprawionej przed opactwem OO. Cystersów w Mogile, Kraków-Nowa Huta, 9 czerwca 1979

Warto dodać, że już po śmierci Jana Pawła II na stopniach schodów prowadzących do kościoła postawiono pomnik Jana Pawła II, który został odsłonięty przez kard. Stanisława Dziwisza 16 października 2009.

Lata pontyfikatu

Jan Paweł II za każdym razem, gdy odwiedzał Ojczyznę, czyli siedmiokrotnie odwiedzał Kraków. Tylko raz, kiedy był w Polsce zaledwie dziesięć godzin, w czerwcu 1995, nie zdążył odwiedzić swojego drugiego, po Wadowicach, rodzinnego miasta. Przybywając do Krakowa jako Głowa Kościoła katolickiego Jan Paweł II zawsze zatrzymywał się w tym Pałacu. Mieszkał w tym samym pokoju, który służył mu jako mieszkanie w czasie, gdy był metropolitą krakowskim. Jan Paweł II tu odpoczywał, spotykał się ze swymi przyjaciółmi z dawnych lat "Środowiska", a także - z najwyższymi władzami państwowymi i samorządowymi, biskupami, władzami PAT, z dziennikarzami, twórcami kultury i in. 10 stycznia 1969 otrzymuje stałe zameldowanie w Pałacu Biskupim ważne do końca życia.

Jan Paweł II o Krakowie

Kraków jest miastem ogromnie bogatym. Całe dzieje przeszły przez to miasto i chciały w nim pozostać.

— Przemówienie do przedstawicieli świata nauki i kultury zgromadzonych w kościele OO. Paulinów na Skałce, Kraków, 8 czerwca 1979

Wrastanie Kościoła w dzieje tego miasta dokonywało się nie tylko w świątyniach, królewskich pałacach i salach wykładowych, ale wszędzie tam, gdzie wierność Ewangelii domagała się świadectwa służby potrzebującym. Dawne annały i współczesne kroniki wiele mówią o parafialnych i zakonnych szkołach, szpitalach i sierocińcach; wiele mówią o małych i wielkich dziełach miłosierdzia, jakie mieszkańcy Krakowa podejmowali, porwani kaznodziejskim zapałem księdza Piotra Skargi, pokornym przykładem świętego Brata Alberta, czy tylu innych świadków czynnej dobroci; wiele mówią o wielkiej trosce Kościoła o życie, o wolność, o godność każdego człowieka, jaką trzeba było okazywać nie szczędząc ofiar w odległej historii, ale także w bliskich naszemu pokoleniu czasach wojny, powojennej udręki i w dobie przemian.

— Homilia w czasie Mszy św. odprawionej na Błoniach, Kraków, 15 czerwca 1999

Patrzę na Kraków. Mój Kraków, miasto mojego życia. Miasto naszych dziejów.

— Przemówienie powitalne na Błoniach, Kraków, 10 czerwca 1987

Miejsca związane z Karolem Wojtyłą

Miejsc związanych z Karolem Wojtyłą jest wiele, oto niektóre z nich:

• Pałac Arcybiskupów Krakowskich, ul. Franciszkańska 3
• Bazylika św. Franciszka, pl. Wszystkich Świętych 5
• Kościół św. Józefa, ul. Poselska 2
• Dom Dziekański, ul. Kanonicza 19 i 21 (obecnie Muzeum Archidiecezji Krakowskiej)
• Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Krakowskiej, ul. Podzamcze 8
• Wawel - bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława
• Kościół oo. Paulinów na Skałce, ul. Skałeczna 15
• Dom Jana Tyranowskiego, ul. Różana 11
• Kościół św. Stanisława Kostki na Dębnikach, ul. Konfederacka 6
• Dom przy ul. Tynieckiej 10
• Dom przy ul. Szwedzkiej 12 (mieszkanie państwa Poźniakowskich)
• Dom przy ul. Felicjanek 10 (mieszkanie państwa Kydryńskich)
• Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołębia 16
• Kościół św. Anny, ul. św. Anny 11
• Collegium Maius, ul. Jagiellońska 1
• Bazylika Mariacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, ul. Rynek Główny 5
• Kościół św. Floriana, ul. Warszawska 1
• Cmentarz Rakowicki, ul. Prandoty 1
• Kościół Matki Bożej Królowej Polski w Bieńczycach, ul. Obrońców Krzyża 1
• Kamieniołomy na Zakrzówku
• Dawne Zakłady Sodowe Solvay, ul. Zakopiańska 62
• Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach

Pomniki

• na dziedzińcu Pałacu Arcybiskupiego, odsł. X 1980 (kard. Franciszek Macharski), autor: Jole Sensi Croci, odlew brązowy, wysokość: post. 1,75 m, fig. ok. 1,8 m ;
• przed kościołem św. Maksymiliana Kolbe, odsł. 16 VI 1991, autor: Gustaw Zemła, odlew brązowy, wysokość: post. 2,2 m, fig. 2,8 m, wyk. Stefan Kowalówka;
• przy kościele Dobrego Pasterza, odsł. 23 X 1998 (kard. Franciszek Macharski), odlew brązowy, wysokość: post. 1,95 m, fig. 1,9 m, wyk. Stefan Kowalówka;
• w centralnej części Parku Strzeleckiego przy ul. Lubicz, odsł. 1 VII 2000 (kard. Franciszek Macharski), autor: Czesław Dźwigaj, odlew brązowy, wysokość: post. 30 cm, fig. 1,9 m, wyk. Mariusz Wasilewski (Małe Bronowice);
• w Parku Jordana, przy głównej alei, po lewej stronie, pomiędzy popiersiem kard. Sapiehy a Wyszyńskiego, odsł. 15 X 2000, autor: Stefan Dousa, popiersie, odlew brązowy, wysokość: post. 1,8 m, fig. 90 cm;
• na placu przed kościołem oo. Paulinów na Skłace, autor: Czesław Dźwigaj.

Bibliografia

• Krzysztof Żywczak (red.), Przewodnik pielgrzyma: Małopolska śladami Jana Pawła II, Animamedia, Bielsko-Biała 2010
• Michał Jakubczyk, Roman Tekieli, Kraków, miasto mojego życia. Przewodnik śladami Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2005

Linki zewnętrzne

• Krakowski szlak Karol Wojtyły - trasa wycieczkowa, podczas której można odwiedzić najważniejsze miejsca w Krakowie związane z Karolem Wojtyłą [dostęp: 17.11.2014]
• Kazimierz Sowa, Krakowskie adresy Karola Wojtyły, "Gość niedzielny" 20/2000 [dostęp: 17.11.2014]