Wspólnota

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Marian POKRYWKA

Wspólnota – (gr. koinonia; łac. communio) − związek pomiędzy osobami, oparty na trwałych więzach krwi, tradycji, kultury, przekonań, miłości. Wspólnoty nie można utożsamiać z jakąś organizacją społeczną, ponieważ prawdziwa współnota jest czymś więcej niż zorganizowaną grupą ludzi. Nie każda zbiorowość zasługuje na miano wspólnoty.

Chrześcijańska wizja wspólnoty

Chrześcijańska wizja wspólnoty łączy harmonijnie aspekty antropologiczne z teologicznymi. Osoba ludzka potrzebuje życia społecznego, które nie jest dla niej czymś dodanym, ale jest wymaganiem jej natury. Człowiek bowiem ze swej natury jest istotą dialogalną, zdolną do tworzenia wspólnoty. Ukazanie człowieka jako istoty społecznej wiąże się z przekonaniem chrześcijan, że Boże powołanie ma charakter wspólnotowy i wspólnototwórczy. Poprzez wymianę z innymi i wzajemną służbę człowiek rozwija swoje możliwości, odpowiadając w ten sposób na Boże powołanie . Stąd też bycie we wspólnocie nie jest tylko kategorią socjologiczną, ale jest darem Bożym, który rodzi zobowiązanie.

Wspólnota w nauczaniu św. Jana Pawła II

W nauczaniu Jana Pawła II na temat wspólnoty jest obecny zarówno antropologiczny, jak i teologiczny punkt widzenia. Antropologiczne podstawy dla życia wspólnotowego wyraża kategoria uczestnictwa osoby. Uczestnictwo, odczytywane w duchu chrześcijańskiego personalizmu, ukazuje nie tylko obiektywną współzależność, jaka istnieje pomiędzy ludźmi w danej społeczności, ale przede wszystkim wskazuje na prymat osoby w stosunku do tej społeczności. Społeczny charakter osoby ludzkiej nie może prowadzić do utraty własnej podmiotowości. Zwrócił na to uwagę Papież, gdy mówił o solidarności: Człowiek nie jest sam, żyje z drugimi, przez drugich, dla drugich. Cała egzystencja ludzka ma właściwy sobie wymiar wspólnotowy – i wymiar społeczny. Ten wymiar nie może oznaczać redukcji osoby ludzkiej, jej talentów, jej możliwości, jej zadań. Właśnie z punktu widzenia wspólnoty społecznej musi być dość przestrzeni dla każdego .

W świetle refleksji Jana Pawła II wydaje się uprawnione ukazanie kategorii „wspólnoty osób” jako ideału życia społecznego. Na możliwość takiej interpretacji wskazuje myśl Papieża, jeszcze sprzed pontyfikatu, gdzie rozróżnia w pojęciu "Communio personarum" wymiar osobowy i wymiar społeczny. Myśl ta obecna jest także w nauczaniu papieskim . We wspólnocie rozumianej jako „wspólnota osób” wzajemne relacje członków opierają się na dobru wspólnym oraz na zdolności i możliwości uczestnictwa. To dopełnienie terminu „wspólnota” terminem „osób” chroni z jednej strony przed zafałszowaniem personalizmu przez indywidualistyczną koncepcję człowieka, a z drugiej – przed zagubieniem osobowych relacji z innymi ludźmi wskutek zredukowania wspólnoty do depersonalizującego kolektywizmu. Wspólnota ludzka jest tylko wówczas prawdziwą wspólnotą, gdy jest zachowana podmiotowość każdego z członków .

Chrześcijańska wizja życia wspólnoty jest głęboko teologiczna. Ukazuje wspólnotę ludzką nie tylko w wymiarze horyzontalnym, ale również wertykalnym, odnosząc ją do Boga. Katechizm Kościoła Katolickiego, omawiając wspólnotowy charakter powołania ludzkiego, odwołuje się najpierw do prawdy o Bogu Trójjedynym. Istotę wspólnoty ludzkiej chrześcijanin rozpoznaje poprzez przekonanie, że istnieje pewne podobieństwo między jednością Osób Boskich a braterstwem, jakie ludzie powinni zaprowadzić między sobą, w prawdzie i miłości . Podobieństwo do Osób Boskich w kontekście wspólnotowego wymiaru powołania chrześcijańskiego oznacza przede wszystkim powołanie do miłości, której istotę wyraża bezinteresowny dar z siebie i przyjęcie daru od drugiego.

Jan Paweł II zwraca uwagę na fundamentalną dla życia we wspólnocie prawdę o wszczepieniu w Chrystusa i uczestnictwie w Jego życiu. Stąd powołanie do budowania wspólnoty chrześcijanin powinien odczytywać w kontekście życia z Chrystusem, a zatem w kontekście życia sakramentalnego. Nie chodzi tu tylko o wskazanie Chrystusa jako wzoru do naśladowania, ale o nadprzyrodzone obdarowanie człowieka. Człowiek, który ze swojej natury jest zdolny i wezwany do budowania wspólnoty, dzięki obdarowaniu łaską może czynić to w doskonalszy sposób. Chrystologiczna wizja życia we wiąże się z perspektywą eklezjalną. Człowiek ochrzczony przynależy równocześnie do wspólnoty Kościoła i do społeczności świeckiej. Papież podkreśla, że już na płaszczyźnie istnienia, czyli wcześniej, aniżeli na płaszczyźnie działania, chrześcijanie są latoroślami jednego krzewu winnego – Chrystusa, są żywymi członkami jednego Ciała Pańskiego, zbudowanego w mocy Ducha Świętego . Tak więc chrześcijanie, budując różne społeczności świeckie jako wspólnotę osób, nie powinni rezygnować ze swej tożsamości eklezjalnej. Przeciwnie, stanowiąc „komunię osób”, której źródłem jest sam Chrystus, mogą być w świecie znakami i sprawcami jedności pomiędzy wszystkimi ludźmi. Każde prawdziwie chrześcijańskie zaangażowanie się w tworzenie wspólnoty pomiędzy ludźmi jest jednocześnie budowaniem i uobecnianiem wspólnoty Kościoła w świecie. Dlatego też Ojciec Święty zwraca uwagę, że fakt bycia i działania w świecie posiada dla świeckich znaczenie nie tylko antropologiczne i socjologiczne, ale także ściśle teologiczne i kościelne . Teologiczna wizja wspólnoty jest na wskroś realistyczna, wiąże się bowiem z prawdą o człowieku grzesznym. Ojciec Święty, wskazując na rozbity i podzielony świat, stwierdza, że przyczyna takiego rozdarcia leży w wewnętrznej ranie człowieka, czyli w grzechu . Grzech wprowadza rozbicie nie tylko w relacji człowieka do Boga i w samym człowieku, ale także narusza jego relacje z innymi. W tym kontekście Papież zwraca uwagę na tzw. „grzech społeczny” i „struktury grzechu”, stwierdzając, że kategorie te nie są często stosowane do sytuacji współczesnego świata. Trudno jednak dojść do głębokiego zrozumienia oglądanej przez nas rzeczywistości bez nazwania po imieniu korzeni nękającego nas zła .

Ukazywanie potęgi zła w życiu społecznym nie oznacza jakiegoś pesymizmu w podejściu do życia społecznego, gdyż Kościół nie zatrzymuje się na ukazywaniu zła, ale wskazuje na potrzebę nawrócenia oraz pojednania z Bogiem i ludźmi. Człowiek powołany do wspólnoty jest jednocześnie wezwany do nawrócenia i pojednania. Zbawienie, którego Chrystus dokonał w stosunku do człowieka, zawiera w sobie – zdaniem Papieża – niejako dwa wymiary: wyzwolenie od zła i wyzwolenie do dobra. Są one wewnętrznie spójne, wzajemnie się warunkują i dopełniają. Pierwsze wyzwolenie stanowi podstawę dla drugiego, ponieważ człowiek uwolniony od zła otrzymuje nową zasadę działania, którą jest Duch Święty. Tak obdarowany „nowy człowiek w Chrystusie” jest zdolny żyć według Ewangelii, otwiera go ona bowiem na Boga i na drugich ludzi jako braci . Stąd też Jan Paweł II stwierdza, że Kościół pokłada ufność również w człowieku − mimo że wie, do jakiej niegodziwości jest on zdolny − albowiem nie jest to tylko człowiek grzeszny, lecz również odkupiony. Mocą zbawczego działania Chrystusa i mocą darów Ducha Świętego człowiek może zwyciężyć zło w sobie i w życiu wspólnotowym. Dlatego Papież podkreśla, że nie ma podstaw do rozpaczy, do pesymizmu ani do bierności .

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Centessimus annus 13;
• Christifideles laici 15; 37; 55;
• Reconciliatio et paenitentia 2;
• Sollicitudo rei socialis 36; 47.
• Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Jezus Chrystus. Kraków-Ząbki 1999. 72;
• List do Rodzin Gratissimam sane 7.
• Przemówienia: do przedstawicieli władz państwowych, Warszawa, 17.06.1983; do Konferencji Episkopatu Polski, Warszawa, 14.06.1987; Homilie: Częstochowa,19.06.1983; Katowice, 20.06.1983; Gdańsk, 12.06.1987.
• K.Wojtyła, Osoba i czyn. Kraków 1985.

• Katechizm Kościoła Katolickiego 1877-1889.

Publikacje innych autorów

• J. Nagórny. Moralność chrześcijańska. Życie z Chrystusem i w Chrystusie we wspólnocie Kościoła. W: Katechizm Kościoła Katolickiego. Wprowadzenie. Red. M. Rusecki, E. Pudełko. Lublin 1995;
• S. Nowosad. Wspólnotowy wymiar życia chrześcijańskiego. W: Katechizm Kościoła Katolickiego. Przesłanie moralne Kościoła. Red. J. Nagórny,
• A. Derdziuk. Lublin 1995; J. Nagórny. Posłannictwo chrześcijan w świecie. T. 1: Świat i wspólnota. Lublin 1997;
• A. Zuberbier. Wspólnota. W: Słownik teologiczny. Red. A. Zuberbier. Katowice 1998;
• M. Pokrywka. Osoba – uczestnictwo – wspólnota. Refleksje nad nauczaniem społecznym Jana Pawła II. Lublin 2000.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o wspólnocie

Naród jest prawdziwie wolny, gdy może kształtować się jako wspólnota określona przez jedność kultury, języka, historii. Państwo jest istotnie suwerenne, jeśli rządzi społeczeństwem i zarazem służy dobru wspólnemu społeczeństwa i jeśli pozwala narodowi realizować właściwą mu podmiotowość, właściwą mu tożsamość. To pociąga za sobą między innymi stwarzanie odpowiednich warunków rozwoju w zakresie kultury, ekonomii i innych dziedzin życia społecznej wspólnoty.

— Częstochowa - Jasna Góra, 19 czerwca 1983

Zobacz także

• naród
• rodzina
• Communio personarum