Nawrócenie

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014. 
Autor hasła: o. Andrzej Derdziuk OFMCap.

Nawrócenie – postawa i proces znany w wielu religiach; w chrześcijaństwie – proces wewnętrznej przemiany życia, podejmowany pod wpływem Ducha Świętego uzdalniającego do większego upodobnienia się do Chrystusa.

Zarys pojęcia

Nawrócenie jest wymogiem przyjęcia Ewangelii i zarazem jego owocem. Stary Testament podkreśla konieczność zewnętrznych form nawrócenia, które miały też wymiar publicznego przyznawania się do winy. Prorocy wskazywali na potrzebę uwewnętrznienia procesu nawrócenia, jako zwrócenia się ku Bogu. Chrystus, wzywając do nawrócenia, ogłaszał bliskość Królestwa Bożego zapoczątkowanego przez przyjście Zbawiciela. Przyjęcie orędzia Ewangelii zakłada zgodę na nowy styl postępowania, ukazany w życiu i słowach Chrystusa. Św. Paweł Apostoł przedstawiał nawrócenie jako konsekwencję przyjęcia wiary. W nawróceniu istotne jest odzyskanie nowej perspektywy życia, w której kryterium wartościowania nie jest już wyłącznie sam człowiek, ale punktem odniesienia staje się Bóg. Człowiek nawrócony ukazuje w życiu przemianę swego myślenia i włącza się we wspólnotę Kościoła. Nawrócenie, przynależąc do ludzkiego wymiaru sakramentu pokuty, prowadzi do pojednania z Bogiem i przyjęcia odpuszczenia grzechów. Zewnętrzne znaki pokuty i praktyki pobożności mają za zadanie umocnienie wewnętrznej postawy zawierzenia Bogu i wzmacniają otwieranie się na pomoc łaski. Nie można jednak nawrócenia sprowadzać wyłącznie do sfery pobożności, gdyż winno ono wyrażać się nade wszystko w praktykowaniu miłości. W teologii moralnej i duchowości chrześcijańskiej odróżnia się nawrócenie, które jest przejściem z niewiary do wiary (tzw. pierwsze nawrócenie), od nawrócenia, które jest procesem obejmującym całe życie człowieka, noszącego w sobie ranę grzechu. Ten proces oznacza z jednej strony odwrócenie się od grzechu, zmianę mentalności (metanoia), a z drugiej powrót do Boga na wzór syna marnotrawnego (epistrephe).

Nawrócenie w ujęciu Jana Pawła II

Jan Paweł II określa nawrócenie jako pełne i szczere przylgnięcie do Chrystusa i do Jego Ewangelii poprzez wiarę . Sam termin nawrócenie jest tłumaczeniem greckiego słowa metanoia, dosłownie oznaczającego przyzwolenie na przemianę ducha, która ma skierować człowieka ku Bogu . Przez nawrócenie człowiek zbliża się do świętości Boga oraz odnajduje własną wewnętrzną prawdę, zakłóconą i naruszoną przez grzech. Doznaje też wyzwolenia w głębi własnego człowieczeństwa i odzyskuje utraconą przez grzech radość . Nawrócenie jest dynamicznym procesem, trwającym przez całe życie, polegającym na przechodzeniu od życia wedle ciała do życia wedle Ducha. Perspektywą dla nawrócenia jest dążenie do świętości. Dzięki procesowi nawrócenia człowiek zmierza do stałego rozwoju ku lepszemu . Podejmując osobistą decyzję o poddaniu swego życia Chrystusowi i staniu się Jego uczniem , człowiek pod wpływem działania Ducha Świętego kieruje się wiarą i przestaje stawiać przeszkody dokonywaniu się woli Bożej. Działanie Ducha Świętego polega na przekonywaniu o grzechu , który został pokonany łaską, oraz ukazywaniu możliwości nowego życia darowanego w dziele odkupienia. Człowiek odzyskuje w pełni światło sumienia wskazującego mu prawdę o powołaniu . Szlak nawrócenia, wyrażający się w dążeniu człowieka do pojednania z Bogiem, realizuje się poprzez praktykę cnót teologalnych: wiary, nadziei i miłości. Praktykując miłość, człowiek otwiera się na przebaczenie ze strony Boga i udziela przebaczenia swoim bliźnim . U podstaw podjęcia decyzji o nawróceniu leży odkrycie miłosiernej miłości . Ewangelizacja jest bowiem związana z propozycją nowej moralności . Przyznanie się do grzechu – rozpoczynające proces nawrócenia – jest możliwe dzięki poznaniu siebie w świetle wiary i rozpoznaniu wartości człowieka w oczach Bożych . Doświadczając grzechu i uświadamiając sobie zniewolenie, człowiek pragnie wyzwolenia. Jest ono możliwe przez wiarę w moc Misterium Paschalnego Chrystusa . Pomocą w podjęciu nawrócenia jest głoszenie jego potrzeby przez Kościół, który zwiastuje orędzie zbawienia. Wspólnota Kościoła towarzyszy wiernym i przyczynia się do nawrócenia przez miłość, modlitwę i przykład . Wstawiennictwo świętych, którzy osiągnęli już szczęście, wyjednuje dla człowieka łaskę w procesie przemiany życia . Nawrócenie jest związane z pojęciem pokuty; stanowi ono jej owoc. Jest też nierozłącznie związane z pojednaniem , otwierającym drogę do serca. Proces nawrócenia prowadzi do pojednania z Bogiem i przyjęcia Jego łaski. Proces ten dokonuje się w Kościele, głoszącym orędzie zbawienia i wzywającym do podjęcia współpracy z łaską . Pojednanie ma wymiar sakramentalny, zakorzeniony we chrzcie wzywającym do nowości życia . W sposób istotny nawrócenie wyraża się w przyjęciu sakramentu pokuty. Nawrócenie ludzkiego serca jest bowiem nieodzownym warunkiem uzyskania przebaczenia grzechów. Prawdziwe n. obejmuje wewnętrzny żal oraz szczere i mocne postanowienie poprawy . Nawrócenie wymaga nieustannej świadomości zależności od Boga i przemijalności rzeczy ziemskich. Zakłada to gotowość słuchania słowa Bożego oraz udział w życiu sakramentalnym Kościoła. Pokutny wymiar życia chrześcijanina prowadzi go do postawy czuwania nad sobą, wyraża się zdolnością do wyrzeczeń, by mógł on przychodzić innym z pomocą . Asceza ma na celu utrzymywanie umiejętności panowania nad sobą i podporządkowywania ciała natchnieniom ducha. Owocuje to przezwyciężaniem wygodnictwa i konsumpcyjnego nastawienia oraz unikaniem zobojętnienia i spychania odpowiedzialności na innych . Szczególną pomocą w społecznym przeżywaniu wezwania do nawrócenia jest rok liturgiczny, który w pewnych okresach przypomina o konieczności pokuty i nawrócenia. Wielki Post – przez liturgię słowa i obrzędy – ukazuje Chrystusa wzywającego do pokuty i gotowego do oddania życia za grzeszników. Odpowiedzią chrześcijanina na głoszenie męki i zmartwychwstania jest przemiana życia, upodabniająca go do Jezusa . Jan Paweł II, podejmując kwestię nawrócenia w orędziach na Wielki Post, wskazuje na potrzebę otwierania się na wyzwania czasu, by odkrywać swoje włączenie w rodzinę ludzką.

Wymiar nawrócenia

Nawrócenie dotyczy nie tylko poszczególnych osób, ale ma swój wymiar społeczny, przemieniający wzajemne relacje między ludźmi . Społeczny wymiar nawrócenia prowadzi do usuwania niesprawiedliwości oraz likwidowania struktur grzechu. U podstaw zaangażowania społecznego leży wrażliwość na drugiego człowieka, wypływająca z dostrzeżenia godności życia ludzkiego i uświadomienia sobie prawdy, że człowiek nie inaczej osiąga swoją pełnię jak tylko przez szczery dar z siebie . Wymaga to zaangażowania wszystkich chrześcijan w życie społeczne, by przez dążenie do osobistej świętości i współdziałanie z innymi przemieniali świat od wewnątrz i stawali się świadkami wartości ewangelicznych .

Bibliografia

Jan Paweł II

• Christifideles laici 30; 42; 44;
• Dominus et Vivificantem 31; 43,
• Redemptoris missio 46;
• Reconciliatio et paenitentia 4; 6; 8; 11; 13; 18; 20; 25-27; 31;
• Veritatis Splendor 107.
• Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Kościół. Kraków−Ząbki 1999 29.
• Orędzia na Wielki Post 1996; 2000; 2001.

Inne dokumenty Kościoła

• Sobór Watykański II: Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współ czes nym Gaudium et spes (7.12.1965) 24;
• Katechizm Kościoła Katolickiego.

Publikacje innych autorów

• J. Nagórny. Teologiczna interpretacja moralności Nowego Przymierza. Lublin 1989;
• G. Cottier. Kościół i nawrócenie: najważniejsze zagadnienie Roku Świętego. W: Jan Paweł II. Tertio millennio adveniente. Komentarz teologiczno-pastoralny w opracowaniu Rady Prezydium Wielkiego Jubileuszu Roku 2000. Sandomierz 1995;
• Komisja Episkopatu Polski Duszpasterstwa Ogólnego. Ewangelizacja i nawrócenie. Program duszpasterski na rok 1995/1996. Red. E. Szczotok, A. Liskowacka. Katowice 1995;
• J. Kowalski. Pełnia prawdy i nawrócenia w Duchu Świętym. W: Ducha nie gaście. W stronę Wielkiego Jubileuszu roku 2000. Red. I. Dec. Wrocław 1998;
• Wezwanie do pojednania w perspektywie Jubileuszu Roku 2000. Red. J. Nagórny, K. Jeżyna. Lublin 2000.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o nawróceniu

Nie możemy przepowiadać nawrócenia, jeśli my sami nie nawracamy się każdego dnia.

— Redemptoris missio pkt 48.

Szlak nawrócenia serc jest wyznaczany rytmem miłości, która zwraca się równocześnie do Boga i do braci: do wszystkich braci, również do tych, którzy nie są w pełnej komunii z nami. Miłość ożywia pragnienie jedności nawet w tych, którzy nigdy nie dostrzegali jej potrzeby.

— Ut unum sint] pkt 21

Nie możemy jednak zapominać, że samo nawrócenie jest aktem wewnętrznym o szczególnej głębi, w którym człowiek nie może być zastąpiony przez innych, nie może być „wyręczony” przez wspólnotę. Chociaż więc wspólnota braterska wiernych uczestniczących w nabożeństwie pokutnym ogromnie dopomaga w akcie osobistego nawrócenia — to jednak w ostateczności trzeba, ażeby w tym akcie wypowiedział się człowiek sam całą głębią swego sumienia, całym poczuciem swej grzeszności i swego zawierzenia Bogu, stojąc tak jak Psalmista wobec Niego samego z tym wyznaniem: „Tylko przeciw Tobie zgrzeszyłem” (Ps 50 [51], 6). Kościół przeto, zachowując wiernie wielowiekową praktykę Sakramentu Pokuty, praktykę indywidualnej spowiedzi związanej z osobistym żalem za grzechy i postanowieniem poprawy, strzeże szczególnego prawa ludzkiej duszy.

— Redemptor hominis pkt 20.

Z Fatimy rozpowszechnia się na cały świat orędzie nawrócenia i nadziei, które zgodnie z chrześcijańskim objawieniem jest głęboko wpisane w dzieje. Odwołując się do życiowych doświadczeń, wzywa ono wierzących, aby modlili się usilnie o pokój na świecie i aby przez pokutę otwierali serca na nawrócenie. Jest to najprawdziwsza Ewangelia Chrystusa, przypomniana naszemu pokoleniu, szczególnie dotkliwie doświadczonemu przez dziejowe wydarzenia. Wezwanie, jakie Bóg skierował do nas za pośrednictwem Najświętszej Panny, w pełni zachowuje do dziś swą aktualność.

— [1] Watykan, 17 maja 2000.

Linki zewnętrzne

• nawrócenie
• pokuta

Zobacz także

• naśladowanie Chrystusa
• pokuta - sakrament pokuty
• pojednanie
• żal za grzechy