Reconciliatio et paenitentia
Treść hasła pochodzi z publikacji „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010 Autor hasła: o. Maciej Zięba OP
Reconciliatio et paenitentia (Pokuta i pojednanie) - adhortacja apostolska, opublikowana przez Jana Pawła II 2 grudnia 1984, jest też owocem prac Synodu Biskupów o pojednaniu i pokucie. Ten nader obszerny tekst posiada rozbudowane wprowadzenie, zwięzłe zakończenie, a korpus dokumentu stanowią trzy części dzielące się – każda w swym obrębie – na oddzielne rozdziały.
Spis treści
Tezy adhortacji
We wprowadzeniu autor szkicuje kondycję współczesnego świata, w którym są obecne liczne przejawy głębokiej niesprawiedliwości oraz dyskryminacji. Papież pisze wręcz o świecie rozbitym, podając obszerny katalog podstawowych, często strukturalnych przejawów niesprawiedliwości. Podkreśla przy tym, że Kościół na całym świecie jest na wiele sposobów zaangażowany w leczenie tych przejawów, zwłaszcza w poprawę sytuacji najsłabszych i najuboższych. Wie on jednak zarazem, że są to jedynie symptomy, zewnętrzne przejawy zła, których prawdziwą przyczyną jest grzech – począwszy od pra-grzechu – grzechu pierworodnego, który zaburzył strukturę całego świata. Dlatego zadaniem Kościoła jest przede wszystkim reagowanie nie na skutki, lecz na przyczyny obecnego w świecie zła.
Część pierwszą, zatytułowaną: Nawrócenie i pojednanie obowiązkiem i zadaniem Kościoła, rozpoczyna od omówienia przypowieści o synu marnotrawnym, a raczej – jak podkreśla sam autor – przypowieści objawiającej wielkie miłosierdzie Ojca. Bóg, który jest dawcą pojednania, przynosi je światu w Jezusie Chrystusie. W ludzkiej historii – doznajemy skutków pojednania poprzez Kościół ustanowiony przez Chrystusa znakiem i narzędziem zbawienia. Aby jednak Kościół mógł głosić i nieść pojednanie światu, musi sam być pojednany przede wszystkim we własnym łonie. Dlatego nie wymieniając żadnych konkretnych grup (a przecież wówczas wciąż trwała walka posoborowych i antysoborowych fundamentalistów, własną wizję Kościoła proklamowali liczni teologowie wyzwolenia, wielu teologów moralistów propagowało nauczanie niezgodne z nauczaniem Kościoła – to tylko część katalogu najważniejszych ówcześnie problemów) Ojciec Święty pisze o uspokojeniu umysłów, zmniejszeniu napięć, przezwyciężaniu podziałów, uzdrowieniu ran wewnątrz Kościoła. Pisze też o pojednaniu z chrześcijanami innych wyznań i ze światem, z całym światem współczesnym. Także z tą jego częścią, która odnosi się do Kościoła z rezerwą, z zimną obojętnością, a nawet jest mu wroga i go prześladuje. W dziele pojednania rola Kościoła jest nie do zastąpienia. Oczywiście, pojednanie zawsze jest darem Boga, ale promieniuje na świat poprzez posługę Kościoła.
Część druga nosi tytuł: Miłość większa niż grzech. Jej ważnym tematem jest zanik pojęcia grzechu u współczesnego człowieka. Niekiedy jest to reakcja na rygoryzm i jurydyzm dominujący do niedawna w teologii moralnej. Jest to jednak reakcja niesłuszna. Niektórzy, na przykład, dążą do zastąpienia przesady występującej w przeszłości, inną przesadą: przechodzą od dostrzegania grzechu wszędzie, do niedostrzegania go nigdzie; od zbytniego akcentowania lęku przed karą wieczną, do głoszenia miłości Bożej, która miałaby wykluczać wszelką karę za grzech; od surowości stosowanej w celu wyprostowania błędnych sumień, do pozornego poszanowania sumienia do tego stopnia, że przestaje istnieć obowiązek mówienia prawdy. Należy tu jeszcze dodać, że zamęt spowodowany w sumieniach wielu wiernych w wyniku rozbieżności poglądów, czy nauczania teologii, w kaznodziejstwie, w katechezie, w kierownictwie duchowym – w odniesieniu do trudnych i delikatnych problemów moralności chrześcijańskiej, sprowadza do obniżenia czy niemal zaniku prawdziwego poczucia grzechu.
Dlatego Jan Paweł II porównuje sytuację dzisiejszych ludzi do budowniczych wieży Babel, którzy całkowicie zapomnieli o Bogu. Pokazuje jednak zarazem, że nie jest to pełne opisanie sytuacji współczesnego człowieka, w każdym bowiem grzechu tkwi element tajemnicy – coś mrocznego i nieuchwytnego. Jest to także zawsze akt osobowy. Jan Paweł II wyraźnie przeciwstawia się popularnym wówczas – a i dzisiaj nadal obecnym – poglądom, że grzech jest grzechem społecznym, zawinionym przez niesprawiedliwe struktury. Grzech może być społeczny jedynie w tym sensie, że każdy grzech rani cały Kościół, potrafi w konkretny sposób skrzywdzić bliźniego oraz jest wpleciony nie tylko w relacje indywidualne, ale też we wzajemne relacje całych grup ludzkich. W części tej Papież omawia również – obficie powołując się na wybitne postaci z historii Kościoła – tradycyjne nauczanie teologii moralnej o podziale grzechów na lekkie i śmiertelne.
Trzecią część: Duszpasterstwo pokuty i pojednania Jan Paweł II dzieli na dwa rozdziały. W pierwszym omawia środki i drogi prowadzące do pokuty i pojednania; a są nimi dla Kościoła – omawiane kolejno: wieloraki dialog, różne rodzaje katechezy oraz siedem sakramentów. Rozdział drugi w całości został poświęcony omówieniu sakramentu pokuty i pojednania. Papież rozważa zatem – a był to czas rozchwiania i erozji pryncypiów w wielu Kościołach lokalnych – zasady dotyczące spowiedzi oraz jej warunki i formy jej sprawowania. Bardzo wiele uwagi poświęca też przymiotom spowiednika, jego wiedzy teologicznej oraz psychologicznej i – co najważniejsze, jako że działa on in persona Christi – wiarygodności świadectwa jego życia oraz posiadania przez niego bogatego duchowego doświadczenia. Wymagania te są bardzo wysokie, albowiem dzięki trudnej i odpowiedzialnej pracy spowiedników konfesjonał to uprzywilejowane i błogosławione miejsce, w którym, po zniesieniu podziałów, rodzi się nowy, nieskażony i pojednany człowiek – pojednany świat.
Adhortacja "Reconcilatio et poenitentia" to obszerny teologiczny traktat, który ma nam pomóc w zmianie naszego myślenia, abyśmy w zwykłym konfesjonale dostrzegli realne miejsce rodzenia się nowego człowieka i nowego świata.
Linki zewnętrzne
Adhortacja Reconciliatio et poenitentia
Opracowania nt. adhortacji Reconciliatio et poenitentia
- o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2010, s. 130-133 ISBN 9788375952520
