Redemptoris Mater
Treść hasła pochodzi z publikacji „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010 Autor hasła: o. Maciej Zięba OP
Redemptoris Mater (Błogosławiona Maryja Dziewica w życiu pielgrzymującego Kościoła) - opublikowana 25 marca 1987, nie jest systematycznym wykładem mariologii, lecz raczej – jak pisze sam autor – rozważaniem, w którym wyraźnie obecna jest osobista pobożność Jana Pawła II (stąd odwołania do tak ważnych dla niego czcicieli Maryi jak św. Bernard z Clairvaux, św. Alfons Ligouri i św. Ludwik Maria Grignon de Montfort). To swoje osobiste doświadczenie umieszcza jednak następca św. Piotra w kontekście całej historii zbawienia. Dlatego przede wszystkim jest to teologiczne rozważanie o roli Bogurodzicy w Bożym planie zbawienia, które nie jest jednak oderwane od konkretnej rzeczywistości. Okolicznością, która przynagla mnie – pisze Ojciec Święty – do zabrania głosu, jest bliska już perspektywa roku 2000, która jako milenijny jubileusz narodzenia Jezusa Chrystusa zwraca równocześnie wzrok naszej wiary w stronę Jego ziemskiej Rodzicielki. Wspomina też Jan Paweł II – co ma znaczenie ekumeniczne – jubileusz 1000-lecia chrztu Rusi, podkreślając cześć prawosławia dla Bogurodzicy.
Spis treści
Tezy encykliki
Na kartach encykliki wielokrotnie powraca kontekst Wielkiego Jubileuszu Roku 2000. W ramach przygotowań do tych uroczystości Ojciec Święty postanawia ogłosić rok 1987/1988 Rokiem Maryjnym, którego początek przypada w uroczystość Zesłania Ducha Świętego (7 czerwca 1987), a zakończenie w uroczystość Wniebowzięcia (15 sierpnia 1988). Decyzja ta ma jednak charakter nie tyle „chronologiczny”, podkreślający czasową kolejność jubileuszy Matki i Jej Syna, ile teologiczny: chodzi nie tylko o przypomnienie, że Maryja poprzedziła narodzenie się Chrystusa Pana w historii ludzkości. Chodzi również o to, ażeby w świetle Maryi uwydatnić, że odkąd dokonała się tajemnica Wcielenia, dzieje ludzkości weszły w «pełnię czasu», a znakiem tej pełni jest Kościół. Pragnie więc Jan Paweł II podkreślić szczególną obecność Bogarodzicy w tajemnicy Chrystusa oraz „Jej czynną i wzorczą obecność w życiu Kościoła”. Stąd też korpus encykliki stanowi biblijna medytacja nad scenami z życia Bożej Rodzicielki, przechodząca płynnie w rozważanie znaczenia obecności Bożej Matki w życiu Kościoła. Rozważa więc Jan Paweł II słowa pozdrowienia anielskiego: Łaski pełna, pozdrowienie Elżbiety: Błogosławiona, która uwierzyła oraz Chrystusowe słowa z Golgoty skierowane do stojącej u stóp krzyża Matki: Oto syn Twój, a potem ukazuje obecność Matki Kościoła w jego dziejach i rozważa temat budowania jedności wszystkich chrześcijan. To ostatnie rozważanie staje się zarazem okazją do podjęcia ważkiego problemu ekumenicznego, który stanowi mariologia oraz kult maryjny. Z jednej strony Papież podkreśla wspólnotę wiary i tradycji z prawosławiem i starożytnymi Kościołami Wschodu, z drugiej – stara się rozproszyć częste wśród protestantów wątpliwości teologiczne: Kościół jest świadom i naucza wraz ze św. Pawłem, że jedynego mamy pośrednika... Macierzyńska zaś rola Maryi w stosunku do ludzi – Jan Paweł II cytuje soborową Konstytucję Lumen gentium – żadną miarą nie przyćmiewa i nie umniejsza tego jedynego pośrednictwa Chrystusowego, lecz ukazuje jego moc: jest to pośrednictwo w Chrystusie. Ojciec Święty sugeruje, aby uznać Matkę Boską za Patronkę zjednoczenia uczniów Chrystusa i chrześcijanom wszystkich wyznań zadaje pytanie: Dlaczego więc nie mielibyśmy wszyscy razem patrzeć na Nią jako na naszą wspólną Matkę, która modli się o jedność rodziny Bożej i która wszystkim przoduje na czele orszaku świadków wiary w jednego Pana?.
Rozdział ten kończy refleksja nad maryjnym hymnem Magnificat, który jest modlitwą całego idącego przez dzieje Kościoła. Kościół, który od początku swoje ziemskie pielgrzymowanie upodabnia do pielgrzymowania Bogurodzicy, stale powtarza za Nią słowa Magnificat. Z głębi wiary Dziewicy przy zwiastowaniu, przy nawiedzeniu, czerpie prawdę o Bogu Przymierza: o tym Bogu, który jest wszechmocny, a czyni «wielkie rzeczy» człowiekowi. «Święte jest Jego imię». Słowa Magnificat wyrażają zwycięstwo u samego korzenia nad grzechem, który legł u początku ziemskich dziejów człowieka: mężczyzny i kobiety, był to zaś grzech niewiary, niedowierzania Bogu. Wbrew "podejrzeniu", jakie wówczas ze strony «ojca kłamstwa» wtargnęło do serca Ewy, pierwszej niewiasty – Maryja, którą tradycja zwykła nazywać "nową Ewą" i prawdziwą "Matką żyjących", głosi z mocą niezmąconą prawdę o Bogu: o Bogu świętym i wszechmocnym, który – od początku – jest źródłem wszelkiego obdarowania. Jest Tym, który "uczynił wielkie rzeczy". Stwarzając, obdarowuje On istnieniem wszystko, co istnieje. Stwarzając człowieka, obdarowuje go szczególną wśród stworzeń godnością Bożego obrazu i podobieństwa.
Ostatnia, trzecia część encykliki zatytułowana jest Pośrednictwo macierzyńskie i dotyczy niezwykle delikatnego i wymagającej subtelności teologicznej tematu udziału Maryi w dziele Odkupienia. Analizując nauczanie encykliki w perspektywie wewnątrzkościelnej można powiedzieć, że Jan Paweł II rozwija i wzmacnia nauczanie Soboru na temat uczestnictwa Bożej Matki w pośrednictwie Chrystusa i nadaje mu silną perspektywę pneumatologiczną. Ta interpretacja macierzyństwa i pośrednictwa Maryi w Duchu Świętym jest twórczym wkładem Ojca Świętego w nauczanie Kościoła. Z drugiej jednak strony, w okresie pracy nad encykliką, znaczące grupy katolików publicznie wyrażały oczekiwanie, że Papież ogłosi nowy dogmat maryjny, nazywając Bożą Matkę Współodkupicielką, Wszechpośredniczką łask, czy też Rozdawniczką wszelkich łask. Jan Paweł II jednak obawiając się, że takie formuły mogłyby źle sprzyjać rozumieniu jedyności Jezusa Chrystusa w dziele Odkupienia, nie użył żadnego z tych określeń. Podkreślił natomiast, że Maryja jest dla nas wszystkich niedościgłym wzorem do naśladowania; wzorem niezachwianej wiary oraz całkowitego oddania się Jezusowi.
W encyklice obecne są także wątki społeczne. Jan Paweł II szczególnie silnie podkreśla opcję na rzecz ubogich, którą puentuje przypomnieniem fragmentu Instrukcji o chrześcijańskiej wolności i wyzwoleniu, nazywającej Matkę Bożą najdoskonalszą ikoną wolności i wyzwolenia.
Encyklikę kończy papieskie rozważanie nad maryjną antyfoną Alma Redemptoris Mater, którego ważnym tematem jest adoracja Bożej miłości objawiającej się światu przez Maryję: Jakże niesłychanie daleko poszedł Bóg, Stwórca i Pan wszystkiego, w objawieniu siebie samego człowiekowi! Jakże wyraźnie przekroczył wszelkie granice tego nieskończonego "dystansu", jaki dzieli Stwórcę od stworzenia! Jeśli pozostaje On sam w sobie niepojęty i niezgłębiony, to tym bardziej niepojęty i niezgłębiony jest w rzeczywistości Wcielenia Słowa, które stało się człowiekiem za sprawą Dziewicy z Nazaretu.
Linki zewnętrzne
Encyklika Redemptoris Mater
Opracowania nt. encykliki Redemptoris Mater
- o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2010, s. 84-87 ISBN 9788375952520
- Adam Boniecki, Katarzyna Kolenda-Zaleska, Zrozumieć papieża : rozmowy o Janie Pawle II, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2012 ISBN 9788324019380
- Jan Andrzej Kłoczowski, Zawierzyć prawdzie : o encyklikach Jana Pawła II : próba osobistej lektury, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006 ISBN 8308038875
- Jan Krucina, Co mówi Papież : nauczanie społeczne Jana Pawła II, TUM, Wrocław 2005 ISBN 8388301985
- Encyklika Redemptoris Mater Ojca Świętego Jana Pawła II O Błogosławionej Maryi Dziewicy w życiu pielgrzymującego Kościoła / Jan Paweł II ; komentarz Jan Krucina, TUM, Wrocław 1995 ISBN 8386204753
- Stanisław Grzybek (red.), Matka Odkupiciela : komentarz do encykliki Redemptoris Mater : praca zbiorowa, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków 1988 ISBN 8385077399
