Tryptyk rzymski
Tryptyk rzymski - trzyczęściowy poemat Jana Pawła II, napisany oryginalnie w 2002 roku w języku polskim i opublikowany w 2003 roku nakładem Wydawnictwa św. Stanisława BM wraz z dołączoną na płycie deklamacją utworu w wykonaniu aktora Krzysztofa Globisza. Pierwszy od last siedemdziesiątych opublikowany utwór poetycki Karola Wojtyły. Obok wydania polskiego, równolegle ukazały się edycje w języku angielskim, francuskim, hiszpańskim oraz włoskim. Dzieło jest traktowane jako zwieńczenie twórczości literackiej Wojtyły i swoisty testament artystyczny papieża-Polaka. Utwór był jednocześnie pierwszym poematem ogłoszonym drukiem przez sprawującego swoją posługę papieża.
Spis treści
Okoliczności powstania
Stosunkowo intensywna od końca lat 30. twórczość poetycka Karola Wojtyły stopniowo zaczęła wygasać w połowie lat 60., a jednym z ostatnich większych opublikowanych wówczas utworów przyszłego papieża był siedmioczęściowy poemat Wigilia wielkanocna 1966, zamieszczona w kwietniowym numerze miesięcznika Znak w 1966 roku. Do 1975 roku ukazało się w Tygodniku Powszechnym (głównie pod pseudonimem Andrzej Gruda) jeszcze kilka jego mniejszych wierszy. Ukazanie się Tryptyku rzymskiego było więc sporym zaskoczeniem dla wszystkich obserwujących pontyfikat Jana Pawła II.
Relacja Marka Skwarnickiego
W marcu 2003 roku przyjaciel papieża i poeta Marek Skwarnicki zamieścił na łamach Tygodnika Powszechnego osobiste wspomnienie z powstaniem poematu:
Ta pierwsza rozmowa skupiała się przede wszystkim na wspomnieniach z ostatniej pielgrzymki do Polski. Jan Paweł II wracał wtedy i potem myślą do Sanktuarium Bożego Miłosierdzia na Łagiewnikach, które wciąż jest Jego wielką radością. O reszcie sierpniowej peregrynacji mniej było mowy, bo ja – prawdę mówiąc – spędziłem ją bardzo ciężko chory w szpitalu. Papież wiedział o tym i wiem, że modlił się za mnie, a teraz cieszyła go dobra kondycja, w jakiej zjawiłem się w Rzymie.
Otrzymawszy teksty wierszy dowiedziałem się, że następnego dnia mam znowu zjawić się – już nie pamiętam, na obiedzie albo kolacji, z gotową opinią o papieskiej poezji.
Wspomnienie Wandy Półtawskiej
Latem 2002 roku letnią rezydencję papieża odwiedziła jego wieloletnia przyjaciółka Wanda Półtawska. W 2011 roku przekazała ona następującą relację z tego pobytu polskiej prasie:
- Zupełnie jak ja - przerwał lekturę Papież.
- No to trzeba napisać - odpowiedziałam.
Papież wziął pióro, trochę pokreślił, Wanda Półtawska przepisała na czysto. Tak powstałTryptyk rzymski (...). Papież nie ingerował w druk. Powiedział tylko, że przydałoby się w przedmowie zaznaczyć, że wobec tej wielkiej pani - poezji - nie był zupełnie w porządku, bo nie poświęcił się jej bez reszty.
Inspiracje malarskie
Ogromną rolę w utworze pełni malarstwo Michała Anioła, do którego Jan Paweł II nawiązuje w drugiej części poematu. Niektórzy watykaniści dostrzegają zapowiedź napisania Tryptyku już w kwietniu 1994 roku, gdy po kilkuletniej renowacji konserwatorskiej ponownie odsłonięto freski renesansowego artysty. Papież powiedział wówczas, że wizje malarskie Michała Anioła "otwierają bezgraniczne i ostateczne horyzonty chrześcijańskiej teologii, skupiając się na alfie i omedze - na początku świata i ostatecznym Sądzie, na misterium stwarzania i historii stworzenia, koncentrujących się na Chrystusie, Odkupicielu i Sędzi świata[3].
Treść utworu
27-stronicowy poemat, noszący podtytuł Medytacje składa się z trzech autonomicznych, choć powiązanych ze sobą znaczeniami części: I - Strumień, II - medytacje nad Księgą Rodzaju na progu Kaplicy Sykstyńskiej, III - Wzgórza w krainie Moria.
Pierwsza część koncentruje wokół refleksji nad źródłem istnienia rzeczywistości nadprzyrodzonej, wywołanej obcowaniem autora z górską przyrodą, w tym obserwacją lasu i górskiego potoku. Niezgłębiona potęga przyrody objawia obserwatorowi wszechmoc Boga, stając się swoistą epifanią Króla Stworzenia. Tajemnica zawarta w przyrodzie jednocześnie skłania nas do poszukiwań metafizycznych i moralnych:
w rytmie górskich potoków ten rytm objawia mi ciebie, Przedwieczne słowo
(...)
Zatoka lasu zstępuje w rytmie górskich potoków... Jeśli chcesz znaleźć źródło,
musisz iść do góry, pod prąd.
W drugiej części poematu motyw zadziwienia nad pięknem przeniesiony zostaje do Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie, której ściany wypełnione są freskami Michała Anioła o stworzeniu świata i Sądzie Ostatecznym. Kaplica to również miejsce papieskich konklawe, w tym dwóch w 1978 roku, w których brał udział Karol Wojtyła. Dla twórcy utworu miejsce to staje się pełnym misterium theatrum, w którym wybrzmiewają najważniejsze pytania o charakterze eschatologicznym i apokaliptycznym, miejscem, w którym odbywać się będą zarówno kolejne elekcje ziemskiej głowy Kościoła katolickiego, jak i przestrzenią presakramentu prowadzącego nas do poznania Boga.
Jedyny. Stwórca wszystkiego. Zarazem Komunia Osób. W tej Komunii wzajemne obdarowywanie pełnią prawdy, dobra i piękna.
(...) I tu właśnie u stóp tej przedziwnej sykstyńskiej polichromii zbierają się kardynałowie - wspólnota odpowiedzialna za dziedzictwo kluczy Królestwa. Przychodzi właśnie tu. I Michał Anioł znów ogarnia ich widzeniem.
"W Nim żyjemy, poruszamy się i jesteśmy"...
Trzecia część tryptyku przypomina dzieje Abrahama, który za Bożym natchnieniem wyruszył z ziemi Ur ku krainie Moria. Zgodnie z biblijnym kluczem papież dostrzegł w postaci Patriarchy zapowiedź Męki Chrystusa, która odkupiła ludzkość i nadała cały sens wszystkim poszukiwaniom duchowym człowieka"
czym jest dla ojca ofiara własnego syna - śmierć ofiarna. O Abrahamie - tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swojego dał, aby każdy, kto w niego uwierzył,
miał żywot wieczny.
Przypisy
- ↑ http://www.tygodnik.com.pl/numer/280010/skwar.html
- ↑ http://wyborcza.pl/1,114253,9549038,Papiez___poeta.html
- ↑ Homilia podczas Mszy św. z 8 kwietnia 1994 roku http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/homilies/1994/documents/hf_jp-ii_hom_19940408_restauri-sistina_en.html
- ↑ Jan Paweł II, Tryptyk rzymski, Wydawnictwo Św. Stanisława BM, Kraków 2003. ISBN 83889971433.
- ↑ tamże
- ↑ tamże
Linki zewnętrzne
- Treść Tryptyku rzymskiego na portalu opoka.org.pl [dostęp:30.01.2014]
