Nie lękajcie się

Treść hasła pochodzi z publikacji „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010
Autor hasła: o. Maciej Zięba OP

Nie lękajcie się (1982) - książka „Nie lękajcie się” to zapis rozmów André Frossarda z Janem Pawłem II, przeprowadzonych na początku pontyfikatu i po raz pierwszy wydanych w języku polskim w roku 1982. Dla kogoś, kto chce poznać Jana Pawła II, wniknąć w jego sposób patrzenia na świat oraz uczyć się jego intelektualnej percepcji i wrażliwości, książka ta jest lekturą obowiązkową. Na uwagę zasługują z pewnością komentarze Frossarda, ale najważniejsze są odpowiedzi jego rozmówcy. Choćby te, w których opowiada o polskim doświadczeniu historycznym lub opisuje historię papiestwa dwóch ostatnich wieków. Utrzymana w formie dialogu konstrukcja książki pogłębia rozumienie rzeczywistości Kościoła i świata, jak również sposobu myślenia i odczuwania Papieża z Polski. Z kolei to Frossard jest autorem bardzo sugestywnej frazy, która rozpoczynała korespondencję po wyborze papieża do jego gazety: ‘’’To nie jest Papież z Polski, to jest Papież z Galilei’’’. Tę analogię do Piotra Apostoła rozwinie w „Nie lękajcie się” podkreślając, że żyjemy ‘’’w niezwykłym okresie płynności historycznej, w okresie bez jakiegokolwiek punktu oparcia rozumowego czy moralnego, w jakimś interwale rozmytych wartości i ideologii, gdzie jedynym ratunkiem, dla tego co chce iść naprzód, jest chodzenie po wodzie’’’.

Krótkie „Wprowadzenie”, które otwiera tę książkę, oraz ostatni rozdział „Zamach” – mający istotną wartość historyczną, jako że książka została wydana parę miesięcy po wydarzeniach z 13 maja 1981 r. – są jedynie tłem dla pozostałych obszernych pięciu rozdziałów, pełnych głębokich i odkrywczych rozważań.

Rozdział pierwszy: „Osoba” – nawiązuje do biografii Jana Pawła II; nie jest to jednak tylko życiorys, lecz także opis kultury, w której wzrastał Karol Wojtyła: kultury pogranicza, gdzie Wschód i Zachód spotykają się i przenikają. „Druga implikacja polskości, która również ma swe korzenie w doświadczeniu historycznym, to szczególny stosunek do sprawy wolności sumienia i religii. Znalazło ono wyraz już na Soborze w Konstancji w 1415 r. w wystąpieniu Pawła Włodkowica, rektora uniwersytetu krakowskiego, który przeciwstawiał się nawracaniu na wiarę chrześcijańską przy pomocy miecza. … W okresie reformacji, która znajdowała zwolenników również w Polsce w XVI w., król Zygmunt August wypowiedział znamienne zdanie: «Nie jestem królem waszych sumień». … Afirmacja wolności w odniesieniu do tego co najbardziej wewnętrzne w człowieku, należy więc do dziedzictwa duchowego Papieża z Polski”. W rozdziale tym Jan Paweł II opowiada też, jak odkrywał metafizykę i znaczenie miłości małżeńskiej, jak jego zainteresowania coraz bardziej koncentrowały się na człowieku, ‘’’na niezwykłości «osoby»’’’. Przy końcu Frossard ujawnia, że kiedy Jan Paweł II pisze o wierze, to niekiedy robi to w swojej kaplicy, na kolanach przed Najświętszym Sakramentem.

Centralna część rozdziału drugiego, noszącego tytuł: „Wiara”, związana jest z konkretnym incydentem podczas pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Francji w 1980 r. Wtedy to w trakcie spotkania z młodzieżą w Parc de Princes na trybunę wszedł młody człowiek deklarujący się jako ateista i zadał Ojcu Świętemu serię pytań dotyczących natury wiary. Chóralne śpiewy, kolejne wypowiedzi różnych ludzi, a potem rozpoczynające się nabożeństwo sprawiły, że Jan Paweł II nie odpowiedział na pytania owego człowieka. Papież trapił się tym przez parę miesięcy, aż poprosił kardynała Marty, by go odnalazł i przeprosił go w imieniu Papieża, co też ówczesny metropolita paryski uczynił. Rozdział ten jest więc poniekąd bardzo rozbudowaną odpowiedzią na pytania zadane w Parc de Princes, dotyczące natury wiary, jej struktury i doświadczenia. Warto przy okazji przytoczyć też anegdotkę Frossarda związaną z ową pielgrzymką. Dostrzegł on bowiem, że gdy z powodu przejazdu Papieża zablokowano główne arterie Paryża, kierowcy – w laickiej i antyklerykalnej Francji – zachowywali się pogodnie i spokojnie. ‘’’Pierwszy raz zdarzyło mi się widzieć paryskich automobilistów – komentuje autor książki – znoszących kwadransowy korek i nie wpadających we wściekłość ze zniecierpliwienia. Jeżeli kiedyś będzie mowa o beatyfikacji Jana Pawła II, ufam, że ten cud znajdzie się dokumentacji’’’.

Rozdział trzeci – „Obyczaje” – składa się z dwóch części. W pierwszej – Papież rozważa temat wolności i odpowiedzialności moralnej. W drugiej – podejmuje temat rodziny, miłości małżeńskiej i roli kobiety, kończąc ją rozważaniem o grzechu. ‘’’Pojęcie grzechu w świetle Ewangelii i wiary nie da się oderwać od wartości człowieka, od godności człowieka – powiedziałbym – od wielkości człowieka. Mówi o niej wprawdzie przez kontrast – ale mówi o niej zarazem mową przejmującej oczywistości. Kościół głosi za Chrystusem całą prawdę o grzechu nie po to, przede wszystkim, ażeby oskarżać człowieka – ale po to, ażeby świadczyć o Miłości, która ostatecznie warunkuje i urzeczywistnia jego powołanie do godności’’’.

Rozdział czwarty – „Kościół” – rozpoczynają ewangeliczne rozważania społeczne: ‘’’Kościół jest po stronie ubogich i powinien po tej stronie pozostać” – mówi Papież. Nie oznacza to jednak odrzucenia, a tym bardziej potępienia ludzi bogatych: ‘’’Jeśli masz wiele, bardzo wiele – to pamiętaj, że musisz dawać wiele, bardzo wiele’’. Chodzi bowiem o ubóstwo duchem: ‘’’Ubodzy duchem’’’ – to także bogaci, którzy na miarę swego bogactwa nie przestają «dawać z siebie» i «służyć drugim»”. Jan Paweł II rozważa także znaczenie sakramentów w życiu Kościoła, celibatu, zagadnienia ekumenizmu, zastanawia się nad tym, czy z Ewangelii można wywieść jakąś politykę. I jak zwykle odnajdziemy w narracji Jana Pawła II myśli oryginalne, iluminujące, otwierające przed czytelnikiem nowe horyzonty. Jak choćby przejście ‘’’przejrzystą drogą’’’ od Chrystusowych słów skierowanych do Piłata – ‘’’na to przyszedłem na świat, by dać świadectwo prawdzie” – do fragmentu Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, że Kościół jest „zarazem znakiem i zabezpieczeniem transcendentnego charakteru osoby ludzkiej”. „Dawać świadectwo prawdzie” i „zabezpieczać transcendentny charakter osoby ludzkiej – to właściwie jedno i to samo” – konkluduje Ojciec Święty. „Człowiek bowiem okazuje i urzeczywistnia swoją transcendencję przez stosunek do prawdy”.

Rozdział piąty, noszący tytuł: „Świat”, podejmuje temat różnych świeckich religii, które przez swój racjonalizm nie dostrzegają, że człowiek jest istotą rozdartą. Tymczasem, jak naucza Sobór w Konstytucji Gaudium et spes, świat współczesny „okazuje się zarazem mocny i słaby, zdolny do najlepszego i do najgorszego”. Znajdziemy w tym rozdziale również rozważania o prawach człowieka, antysemityzmie i rasizmie, o stanie cywilizacji, kultury i lękach tego świata. A także niesłychanie ważną odpowiedź na pytanie o istnienie „trzeciej drogi”, częstego chrześcijańskiego marzenia o optymalnym ustroju pomiędzy kapitalizmem i socjalizmem. Na to pytanie Papież odpowiada przecząco: „trzecia droga” musiałaby być tej samej natury co tamte dwie. A tak nie jest.

Ewangelia nie jest ideologią. Nie odpowiada jej też żaden ustrój społeczno-polityczny, ograniczony wymiarami samej doczesności. Ewangelia jest „inną drogą”. I dlatego nie prowadzi ona do utopii, ale do zbawienia i zarazem do czynienia tego świata, tu i teraz, lepszym, bardziej ludzkim.

Bibliografia

• o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnistwo M, Kraków 2010, s. 305-309 ISBN 9788375952520