Pastores gregis

Treść hasła pochodzi z publikacji „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010
Autor hasła: o. Maciej Zięba OP

Pastores gregis (Uniwersalny charakter biskupiego powołania) - posynodalna adhortacja apostolska, ostatni tego rodzaju dokument Jana Pawła II. Papież opublikował ją 16 października 2003 – w dwudziestą piątą rocznicę swego wyboru na Stolicę Piotrową.

Tezy adhortacji

Greckie słowo synodos oznacza zebranie lub koniunkcję ciał niebieskich, ale już w starożytnym Kościele zaczęto go używać w nowym znaczeniu – jako terminu opisującego spotkanie duchownych i świeckich dla wspólnej modlitwy oraz przedyskutowania problemów Kościoła i ustalenia sposobów ich rozwiązywania (od soboru synod odróżniało bardziej fragmentaryczne podejście do problemów oraz lokalny charakter – mówimy więc o synodzie diecezjalnym czy krajowym). Synod Biskupów – tak jak funkcjonuje współcześnie – został ustanowiony w 1965 przez papieża Pawła VI, który parę lat później tak go zdefiniował: Jest to instytucja Kościoła, którą ustanowiliśmy po Soborze Watykańskim II – badając znaki czasu, a zwłaszcza starając się zrozumieć głębiej Boże zamysły i konstytucję Kościoła katolickiego – aby umocnić jedność i współpracę biskupów całego świata ze Stolicą Apostolską poprzez wspólną refleksję nad stanem Kościoła i rozwiązywanie problemów związanych z jego misją. Nie jest to sobór ani parlament, ale synod szczególnej natury. Dopiero wtedy pojawiły się tematyczne synody biskupów o zasięgu lokalnym i kontynentalnym. Dodać też trzeba, że chociaż biskupi stanowią w takim zgromadzeniu większość, to do uczestnictwa zapraszani są też księża i osoby świeckie oraz zakonnice i zakonnicy. Paweł VI zwołał 5 takich synodów, Jan Paweł II – 15. Ostatni synod zwołany przez Jana Pawła II odbył się w 2001 i wyróżniał się tematyką oraz czasem w którym się obywał. W panującym wtedy klimacie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, na początku trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa, X Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów odbyło się po długiej serii zgromadzeń: zarówno specjalnych, które łączyła perspektywa ewangelizacji na różnych kontynentach, od Afryki przez Amerykę, Azję, Oceanię aż po Europę, jak i zwyczajnych, z których ostatnie poświęcone były refleksji nad obecnym w Kościele wielkim bogactwem różnorodnych powołań wzbudzanych przez Ducha Świętego w Ludzie Bożym. W takiej perspektywie poświęcenie uwagi posłudze właściwej biskupom pozwoliło uzupełnić obraz eklezjologii komunii i misji, którą zawsze należy mieć na względzie. Kontekstem czasowym była więc niedawna celebracja Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 oraz wkroczenie Kościoła w nowe tysiąclecie; a specyfiką tego zgromadzenia Synodu Biskupów było zajęcie się problemami samych biskupów oraz ich posługi. Praca nad tekstem adhortacji apostolskiej "Pastores gregis" zainspirowała Jana Pawła II do osobistych wspomnień i refleksji, ponieważ w 2003 obchodził on nie tylko dwudziestą piątą rocznicę wyboru na Stolicę Piotrową, lecz również czterdziestą piątą rocznicę przyjęcia sakry biskupiej. Swoje doświadczenia jako biskupa Krakowa i biskupa Rzymu Ojciec Święty opisał w książce "Wstańcie, chodźmy!"

Dla adhortacji apostolskiej "Pastores gregis", podobnie jak dla adhortacji apostolskiej o formacji kapłańskiej "Pastores dabo vobis", podstawowym punktem odniesienia jest Chrystus – Dobry Pasterz, co zresztą w obu przypadkach podkreśla sam tytuł. Jak bowiem mówi św. Paweł, tylko ten, kto na podobieństwo Chrystusa oddaje wielkodusznie swoje siły Kościołowi, jest godzien funkcji pasterza (por. 2 Kor 11,28).

Kontynuując nauczanie Soboru Watykańskiego II (szczególnie Konstytucji dogmatycznej o Kościele "Lumen gentium" i Dekretu o pasterskich zadaniach biskupów "Christus Dominus"), Jan Paweł II przywołał słowa Pawła VI, który mówił: Wydaje się nam, że władza biskupia dzięki Soborowi została potwierdzona w swym Boskim ustanowieniu, w swojej niezastąpionej funkcji oraz w znaczeniu pasterskiej władzy nauczania, uświęcania i rządzenia.

Władza biskupia zostaje potwierdzona przez pasterską funkcję nauczania, uświęcania i rządzenia. Podkreślone zostają zatem dwa istotne jej elementy: primo, znajduje ona swój podstawowy wyraz w posłudze pasterskiej; secundo, pasterska funkcja biskupa realizuje się we władzy nauczania, uświęcania i rządzenia. Ten udział w potrójnej władzy Chrystusa jest więc przyporządkowany nadrzędnej funkcji pasterskiej. Takie spojrzenie na odpowiedzialność pasterską hierarchicznego kapłaństwa w Kościele, poczynając od jego najwyższego stopnia jakim jest biskupstwo, nie jest jedynie teoretyczną konstatacją, ale wnioskiem zakorzenionym w Ewangelii. Albowiem zmartwychwstały Chrystus – w odpowiedzi na potrójne wyznanie miłości Szymona Piotra – przekazał mu władzę, podkreślając jej pasterski wymiar: paś baranki moje, paś owce moje (por. J 21,15.16). Władza pasterska biskupa jest więc organicznie związana z miłością względem powierzonej mu wspólnoty kościelnej.

Obszerny tekst adhortacji podzielony jest na siedem rozdziałów. Pierwszy, Tajemnica i posługa biskupa, koncentruje się na teologicznych podstawach posługi biskupiej, jej misyjnym oraz kolegialnym charakterze. Drugi, Życie duchowe biskupa, omawia różne aspekty pobożności, które winny cechować dobrego biskupa, aby – wzorem Mojżesza – być przyjacielem Boga, pasterzem i przewodnikiem ludu. Rozdział trzeci nosi tytuł: Nauczyciel wiary i herold słowa.

Jan Paweł II podkreślając, że działalność ewangelizacyjna biskupa, prowadząca ludzi do wiary lub utwierdzająca w niej, stanowi zasadniczy rys jego ojcostwa, wyraźnie odcina się od prawniczych wizji i opinii niektórych teologów, którzy uważali, że władza przepowiadania przez biskupów zależy od ich jurysdykcji na danym terenie. Albowiem zarówno z faktu powołania Dwunastu przez Chrystusa, jak również z dokumentów Kościoła wynika, że obowiązek nauczania przez biskupów jest integralnie wszczepiony w prawo sukcesji apostolskiej, w jaką wchodzą oni przez święcenia biskupie. W stosunku do wiernych misja ewangelizacyjna biskupów ma na uwadze zarówno utwierdzanie ich w wierze oraz rozwój wiary, jak też nauczanie moralne, którego streszczeniem i najwyższym wyrazem zawsze jest przykazanie miłości.

Jan Paweł II przypomina też, że w zakres obowiązków biskupa wchodzi ewangelizacja kultury i inkulturacja Ewangelii. Dokonuje się ona przede wszystkim na nowych areopagach w przestrzeniach współczesnego życia ekonomicznego, kulturowego i społecznego, stąd też bardzo istotna jest współpraca ze środkami społecznego przekazu. Papież wielokrotnie przypomina, że biskupi przez łaskę święceń otrzymują autorytet obiektywny, ale dla wiarygodności biskupa niezbędne jest posiadanie przezeń wykształcenia teologicznego i równie ważne świadectwo życia. Dlatego Jan Paweł II przywołuje opinię żyjącego w IV w. świętego biskupa Poitiers, Hilarego: Z jednej strony, szafarz prowadzący nienaganne życie, jeśli nie jest wykształcony, będzie mógł pomagać jedynie sobie samemu; z drugiej strony, sługa wykształcony straci autorytet mający źródło w kulturze, jeżeli jego życie nie okaże się nienaganne.

Rozdział czwarty adhortacji nosi tytuł: Szafarz łaski najwyższego kapłaństwa. Jan Paweł II omawia różne wymiary posługi biskupa w diecezji w kontekście powszechnego powołania do świętości, a kończy słowami: Aby więc wydobyć na światło dzienne świadectwo świętości, zachęcam moich braci biskupów do rozpoznawania i ukazywania znaków świętości i heroiczności cnót, które objawiają się także i dziś, zwłaszcza jeśli dotyczą wiernych świeckich w ich diecezjach, przede wszystkim chrześcijańskich małżonków.

Rozdział piąty, Pasterskie rządy biskupa, koncentruje się na formie sprawowania władzy przez biskupa. Papież rozpoczyna go odwołując się do obrazu Chrystusa, umywającego uczniom nogi, a potem kilkakrotnie podkreśla służebny i duchowy charakter posługi biskupiej (na przykład pisze: […] docenianie władzy biskupa nie wyraża się w oznakach zewnętrznych, lecz w pogłębianiu teologicznego, duchowego i moralnego charakteru jego posługi) oraz ukazuje sposoby służenia różnym grupom wiernych w diecezji.

Rozdział szósty nosi tytuł: W komunii Kościołów i omawia teologiczną wagę oraz formy budowania jedności biskupów z biskupem Rzymu oraz różnych form ich współpracy na poziomie lokalnym (przestrzegając przy tym przed biurokratyzacją urzędów). Ostatni, ósmy rozdział, podejmuje temat: Biskup wobec aktualnych wyzwań. Papież wymienia wśród nich działania na rzecz pokoju i sprawiedliwości społecznej i dialog międzyreligijny. Zwraca też uwagę, że globalizacji ekonomii, finansów, a także kultury winna towarzyszyć globalizacja miłości. Biskupom powinny być bliskie: troska o ochronę środowiska (którego rdzeniem jest ekologia ludzka), dzieła miłosierdzia i pamięć o migrantach.

Papież zamyka swą ostatnią adhortację modlitwą do Matki Kościoła i Królowej Apostołów. Podkreśla też wielkość biskupiego powołania i jego uniwersalny charakter: Naszym zadaniem jest być dla każdej osoby, w sposób szczególny i widoczny, żywym znakiem Jezusa Chrystusa, Nauczyciela, Kapłana i Pasterza.

Linki zewnętrzne

Adhortacja Pastores gregis

Opracowania nt. adhortacji Pastores gregis

• o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2010, s. 174-178 ISBN 9788375952520

Zobacz także

Kapłani

Kapłaństwo