Ekumenizm

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Tadeusz ZADYKOWICZ 

Ekumenizm, dialog ekumeniczny (z gr. οικουμένη czyt. „oikoumene” – porozumienie) – działalność zmierzająca do jedności chrześcijan; poglądy, postawy, inicjatywy wyrażające dążenia do zjednoczenia wszystkich wyznawców Chrystusa.

Geneza zjawiska

Ruch ekumeniczny zrodził się we wspólnotach protestanckich na przełomie XIX i XX wieku, jednak niektóre jego elementy towarzyszą dziejom chrześcijaństwa od czasów apostolskich. Przez Kościół katolicki został przyjęty w sposób nieodwołalny podczas Soboru Watykańskiego II. Powołanie Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan, wydanie soborowego „Dekretu o ekumenizmie” oraz „Dyrektorium ekumenicznego” miały zintensyfikować działania na rzecz przywrócenia jedności wszystkich chrześcijan.

Nauczanie Jana Pawła II o ekumenizmie

Papież-Polak zwracał uwagę, że liczne, niekiedy bardzo głębokie i trwałe podziały wśród chrześcijan, mają swoje źródło w słabościach i ograniczeniach ludzkiej natury zranionej przez grzech. Także i dzisiaj – mimo zgodności co do fundamentaliów – płaszczyzna moralna może dzielić. Papież krytykuje permisywizm moralny, obojętność religijną, sekularyzm, szerzącą się niewiarę, zadowolenie „mglistą” religijnością oraz zagubienie nadprzyrodzonego sensu egzystencji − jako zjawiska utrudniające ekumenizm.

Jan Paweł II twierdził, że oficjalny ekumenizm, realizowany dotychczas na płaszczyźnie doktrynalnej, historycznej i prawnej, musi zostać uzupełniony refleksją nad moralnością chrześcijańską. Wprawdzie potrzebę dialogu ekumenicznego na płaszczyźnie moralnej dostrzegał już Sobór Watykański II, to jednak Kościół dotychczas nie zajął się tą kwestią w stopniu dostatecznym. Dlatego Papież zachęca, by na nowo podjąć dialog dotyczący moralnych zasad Ewangelii i ich zastosowania.

Chociaż jedność Kościoła opiera się na niewzruszonym fundamencie Boskiej jedności Trójcy Świętej i nie jest tylko nadzieją na przyszłość, ale już istnieje, to chrześcijanie powinni podejmować wysiłki na rzecz urzeczywistnienia tej transcendentnej jedności oraz działania, aby osiągnęła ona swój widzialny kształt.

Ekumenizm nie jest więc czymś fakultatywnym. Przeciwnie, stanowi imperatyw, by kierując się miłością do Chrystusa, leczyć podziały przeszłości. Jako wiążące polecenie w tym względzie należy traktować słowa arcykapłańskiej modlitwy Chrystusa o jedność. Zaangażowanie ekumeniczne Papież uważał za sprawę pierwszorzędnej wagi. Za wypełnienie tego zadania ponosi odpowiedzialność każdy chrześcijanin.

Pragnienie jedności chrześcijan powinno przyjąć konkretne formy. Powinno się ono odzwierciedlać przede wszystkim w wierze każdego chrześcijanina i w jego postępowaniu. Jedność, której pragnął Chrystus, nie pociąga za sobą zewnętrznej jednolitości. Uprawniona różnorodność nie sprzeciwia się jedności Kościoła, ale przeciwnie – przysparza mu chwały i przyczynia się znacznie do wypełnienia jego misji. Autentyczne zaangażowanie ekumeniczne wymaga natomiast od wszystkich chrześcijan najpierw uwolnienia się od uprzedzeń, a co za tym idzie – wyzbycia się stylu polemicznego. Takie nastawienie stanowi właściwe przedpole dialogu, jego celem jest pogłębienie wzajemnego szacunku i porozumienia między Kościołami i wspólnotami oraz zacieśnienie współpracy w podejmowaniu wspólnych zadań, a zwłaszcza w dziele ewangelizacji świata.

Autentyczny i owocny dialog ekumeniczny wymaga spełnienia pewnych warunków moralnych, przyjęcia pewnych postaw. Te postawy to przede wszystkim umiłowanie prawdy i nastawienie pełne wzajemnego szacunku i miłości, która każe patrzeć na innych z życzliwością i okazywać szczere pragnienie współpracy tam, gdzie to jest możliwe . Warunkiem prawdziwego dialogu ekumenicznego jest także duch rozeznania, pozwalający docenić to, co jest dobre i co zasługuje na pochwałę. Pozwala on odkryć i uznać, że również w innych Kościołach istnieje dobro, cnota i pragnienie coraz obfitszej łaski. W dialogu należy unikać także fałszywego irenizmu i lekceważenia norm Kościoła.

Potrzebna jest też szczera wola oczyszczenia i odnowy, przejawiająca się zarówno w osobistym dążeniu do chrześcijańskiej doskonałości, jak i w staraniach o odnowę i oczyszczenie Kościoła. Dialog spełnia zatem funkcję rachunku sumienia, a wezwanie do działań ekumenicznych jest ostatecznie wezwaniem do pokuty i nawrócenia. Podstawą życia w zgodzie z braćmi z innych Kościołów i wspólnot kościelnych jest postanowienie, by żyć w większej zażyłości z Chrystusem. Tak więc to również świętość życia, rodząca się ze zjednoczenia z Bogiem dzięki łasce Ducha Świętego, umożliwia i pogłębia jedność wszystkich uczniów Chrystusa.

Obok dialogu i współpracy potrzebny jest także wysiłek prywatnej i publicznej modlitwy ekumenicznej, ponieważ jedność jest darem „pochodzącym z wysoka”. Jan Paweł II, za Soborem Watykańskim II, uważa modlitwę za nieodzowne i główne zadanie chrześcijan zamierzających poważnie zaangażować się w działalność na rzecz pełnego urzeczywistnienia jedności, której pragnął Chrystus . Modlitwa i wszelkie poczynania ekumeniczne mają służyć przezwyciężeniu podziałów, jakie stanowią przeszkodę w ewangelizacji . Przykładem działań na rzecz jedności chrześcijan była postawa samego Papieża. Pontyfikat Jana Pawła II obfitował w spotkania, modlitwy i przedsięwzięcia będące wyrazem jego osobistego pragnienia jedności.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Ecclesia de Eucharistia17; 30-32; 54
• Ut unum sint9;15; 20-27; 33-39; 68
• Tertio Millennio Adveniente 34
• Novo Millennio Ineunte 12;48
• Przemówienie na zakończenie rozważań Drogi Krzyżowej w rzymskim Koloseum, 1.04.1994
• Przemówienie podczas spotkania ekumenicznego, Kair, 25.02.2000
• Przemówienie podczas spotkania ekumenicznego, Jerozolima,25.03.2000
• Wiara, nadzieja, miłość w perspektywie ekumenicznej, 22.11.2000; Homilia podczas Liturgii otwarcia Drzwi Świętych w Bazylice św. Pawła za Murami,18.01.2000

Publikacje innych autorów

• S. Nowosad, Moralność w dialogu ekumenicznym, Roczniki Teologiczne 47/2000 z. 3
• T. Zadykowicz, Nadzieja jedności chrześcijan, [w:] Nadzieja chrześcijańska a nadzieje ludzkie, red. J. Nagórny, M. Pokrywka, Lublin 2003

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o ekumenizmie

W działalności ekumenicznej istotne jest, żeby katolicy zdobyli pełniejszą znajomość doktryny Kościoła, jego tradycji i historii, po to by - głębiej rozumiejąc swoją wiarę mogli się w większym stopniu angażować w ekumeniczny dialog i współpracę. Pożądany jest „ekumenizm duchowy", czyli ekumenizm modlitwy i nawrócenia serca. Modlitwa ekumenicz­na będzie prowadziła do wspólnoty życia służby, w której chrześcijanie wspólnie robią wszystko, co jest możliwe do zrobienia w obecnej sytuacji. „Ekumenizm duchowy" może jednak prowadzić także do dialogu doktrynalnego albo do jego intensyfikacji tam, gdzie już istnieje. Ojcowie Synodalni uznali za bardzo pożyteczne posiadanie do wspólnego użytku zatwierdzonych ekumenicznych wydań Biblii i modlitw; wyrazili nadto pragnienie zwracania większej uwagi na duszpasterskie potrzeby rodzin, których członkowie należą do odmien­nych społeczności chrześcijańskich; wreszcie zachęcili kościelne komisje do pełnienia, tam gdzie to jest możliwe, funkcji społecznych razem z innymi społecznościami chrześcijańskimi. Dobrze jest, gdy chrześcijańscy odpowiedzialni działają zgodnie ze sobą i wydają wspólne deklaracje dotyczące problemów religijnych lub społecznych, wtedy gdy takie deklaracje są konieczne i na czasie.

— adhortacja Ecclesia in Oceania, 23

W obecnej sytuacji ekumenizmu ważne jest, by uznać, że tylko Duch Boży może nam dać pełną widzialną jedność; jedynie Duch Boży może napełnić nas nowym zapałem i odwagą. Dlatego właśnie trzeba podkreślić znaczenie ekumenizmu duchowego, który jest duszą całego ruchu ekumenicznego (por. Unitatis redintegratio, 6-8).

Nie oznacza to w żadnym wypadku niedoceniania czy wręcz zaniedbywania dialogu teologicznego, który w ostatnich dziesięcioleciach przyniósł obfite owoce. Pozostaje on, jak zawsze, nieodzowny. Bowiem jedność między uczniami Chrystusa musi być jednością w prawdzie (por. Ut unum sint, 18-19). Ku takiemu celowi prowadzi nas Duch Święty, również poprzez dialog teologiczny, który stanowi niewątpliwą okazję do wzajemnego wzbogacania się.

Jedynie w Duchu Świętym można pojąć prawdę Ewangelii, która w swej głębi wszystkich zobowiązuje. Ekumenizm duchowy otwiera oczy i serca na zrozumienie prawdy objawionej, uzdalniając nas do rozpoznania jej i przyjęcia również dzięki argumentacji innych chrześcijan.

— homilia w bazylice św. Pawła za Murami, Watykan, 25 stycznia 2003.

Uczestnictwo w Eucharystii powinno być poprzedzone autentycznym nawróceniem i nowym życiem. Także wspólny udział w Eucharystii, pełna komunia, wymaga nawrócenia. Nie istnieje prawdziwy ekumenizm bez wewnętrznego nawrócenia i odnowy myślenia (por. Unitatis redintegratio, 6- -7), bez odrzucenia uprzedzeń i podejrzeń; ekumenizm nie jest możliwy, jeśli nie wyrzekniemy się słów, sądów, zachowań, które nie odzwierciedlają w sposób bezstronny i prawdziwy sytuacji rozdzielonych braci; jeśli nie będzie w nas woli szanowania innych, budowania wzajemnej przyjaźni, podsycania braterskiej miłości.

— homilia podczas wizyta Patriarchy Teoktysta, Watykan, 13 października 2002.

Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

• "ekumenizm"

Zobacz także

• dialog
• prawosławie
• protestantyzm