Ewangelizacja

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Krzysztof JEŻYNA  

Ewangelizacja – nowa ewangelizacja – (gr. „euangelion” – dobra nowina, „euangelizesthai” – głosić dobrą nowinę) – głoszenie światu Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelii w celu zbawienia człowieka. W Nowym Testamencie występuje forma rzeczownikowa: „euangelion” – w listach św. Pawła (60 razy) i w „Ewangelii według św. Marka” (8 razy), oraz czasownikowa: „euangelizesthai” – u św. Pawła (21 razy) i w „Ewangelii według św. Łukasza” (35 razy).

Na określenie ewangelizacyjnej działalności Kościoła używa się trzech pojęć: „apostolstwo”, „misja” („misje”) i „ewangelizacja”. Terminy „apostolstwo” i „misje” mają ten sam źródłosłów; w praktyce oba terminy oznaczały to samo, wyrażając dwie istotne sprawy: bycie posłanym przez kogoś oraz przyjęcie do wypełnienia zleconej misji. Służyły one przez całe wieki do opisywania podstawowej misji Kościoła – ewangelizacja świata. Przełom w tej kwestii stanowił Sobór Watykański II, który poprzez refleksję nad istotą Kościoła i jego posłannictwem, określił podstawową misję Kościoła jako ewangelizacja (termin „ewangelizacja” został użyty w dokumentach soborowych 40 razy). Rozważaniom nad nową wizją misji Kościoła poświęcony był Synod Biskupów w 1974 roku, a posynodalna adhortacja Evangelii nuntiandi wskazała na ewangelizację jako nowe zadanie Kościoła, z podkreśleniem, by w misji głoszenia Ewangelii uwzględniać w większym stopniu znaki czasu.

Paweł VI uważał, że ewangelizacja jest niesieniem Dobrej Nowiny, aby ta – przenikając swą mocą od wewnątrz – tworzyła nową ludzkość ; nie powstanie przecież nowa ludzkość, jeśli najpierw nie powstaną nowi ludzie. To oznacza, że Kościół ewangelizuje, gdy mocą boską Nowiny, którą głosi, stara się przemienić sumienie poszczególnych ludzi i wszystkich razem, potem także ich działalność, a wreszcie ich życie i całe środowisko, w którym się obracają . Wymaga to przemiany nie tylko poszczególnych ludzi, ale przewartościowania kryteriów ocen, hierarchii dóbr, postaw i nawyków myślowych, motywów postępowania i modeli życiowych. Paweł VI, podkreślając wagę tego zadania, stwierdził, że nakaz głoszenia Ewangelii wszystkim ludziom jest pierwszorzędnym i naturalnym posłannictwem Kościoła. [...] obowiązek ewangelizacji należy uważać za łaskę i właściwe powołanie Kościoła; wyraża on najprawdziwszą jego właściwość. Kościół jest dla ewangelizacji, czyli po to, aby głosił i nauczał słowa Bożego .

Nauczanie Jana Pawła II nt. nowej ewangelizacji

Jan Paweł II, kontynuując nauczanie swego poprzednika na temat ewangelizacji współczesnego świata, wprowadził pojęcie „nowej ewangelizacji”. Papież ujmuje nową ewangelizację w podwójnej perspektywie: w duchu eklezjologii Soboru Watykańskiego II i w kontekście znaków czasu, nauczając o jednym, ale różnym w formach posłannictwie misyjnym Kościoła, odwołując się przy tym do uwarunkowań współczesnego świata, tak pozytywnych, jak i negatywnych.

Po raz pierwszy terminu „nowej ewangelizacji” użył Jan Paweł II podczas pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, w homilii w Mogile-Nowej Hucie. Ojciec Święty stwierdził, że od krzyża w Nowej Hucie zaczęła się nowa ewangelizacja: ewangelizacja drugiego Millennium . W czasie podróży apostolskich – na kontynentach latyno-amerykańskim, europejskim i afrykańskim – Jan Paweł II coraz częściej mówił o nowej ewangelizacji, określając tym pojęciem nowy program pracy duszpasterskiej Kościoła. Owocem obrad i refleksji nad ogólną strategią i zagadnieniami szczegółowymi nowej ewangelizacji na kontynentach latynoamerykańskim i afrykańskim są posynodalne adhortacje: Ecclesia in Africa oraz Ecclesia in America. Na kontynencie europejskim wpływ na kształtowanie się idei nowej ewangelizacji miał upadek komunizmu i przemiany po 1989, dające nowe możliwości nowej ewangelizacji. Zwołanie Specjalnego Synodu Biskupów Europy w 1991 roku miało służyć zmobilizowaniu wszystkich do nowej ewangelizacji, aby stara chrześcijańska Europa na nowo uwierzyła. Deklaracja synodalna „Abyśmy byli świadkami Chrystusa, który nas wyzwolił” wyznaczyła kierunki i metody pracy ewangelizacyjnej Kościoła w Europie. Upowszechnieniu nowej ewangelizacji służyły synody ogólne, kontynentalne, regionalne, krajowe i diecezjalne. Jan Paweł II zauważa, że głównym ich tematem była nowa ewangelizacja, jednocześnie podkreśla, że wszystkie te Synody same w sobie są już tą nową ewangelizacją . Pogłębieniu refleksji nad nową ewangelizacją służyły dokumenty Kościoła, a szczególnie encykliki: Redemptoris missio i Veritatis Splendor, adhortacje: Christifideles laici, Pastores dabo vobis i Vita consecrata, a także Ecclesia in Europa, oraz listy apostolskie: Tertio Millenio Adveniente i Novo millenio ineunte.

Wezwanie do nowej ewangelizacji nie oznacza, że dawne wezwania do apostolstwa, misji czy ewangelizacji straciły na swojej aktualności. Trzeba wspomnieć o trzech podstawowych typach ewangelizacji, które nie wynikają z istoty misji Kościoła, lecz z okoliczności. Chodzi o: działalność misyjną „ad gentes” – wobec ludzi, którzy nie znają Chrystusa i Jego Ewangelii; działalność duszpasterską wobec tych, którzy trwają w Kościele, by czuli się zobowiązani do ewangelizacji; nowej ewangelizacji wobec tych, którzy pozornie znają Chrystusa, ale żyją daleko od Niego i Jego Kościoła .

Jan Paweł II, chcąc przybliżyć „nowość” nowej ewangelizacji, wskazał przede wszystkim na nowe sytuacje społeczne i kulturowe, stwierdzając, że moment historyczny, który obecnie przeżywamy, a w każdym razie przeżywają go liczne narody, stanowi wielkie wezwanie do „nowej ewangelizacji”, to znaczy do głoszenia Ewangelii zawsze nowej i zawsze niosącej nowość; do ewangelizacji, która musi być prowadzona „z nową gorliwością, nowymi metodami i z zastosowaniem nowych środków wyrazu” . Papież jednocześnie ukazuje w swoim nauczaniu, jakie są te nowe sytuacje społeczne i uwarunkowania kulturowe, nowe treści oraz nowe metody i sposoby działania, a także nowa świadomość adresatów i podmiotów ewangelizacji.

W wypowiedziach Jana Pawła II na temat nowej ewangelizacji znajduje się wiele odniesień do współczesnych uwarunkowań życia i misji Kościoła, a także do sytuacji społeczności ludzkich. Papież podkreśla przede wszystkim negatywny wpływ takich zjawisk jak: dechrystianizacja, sekularyzm, materializm i rozwój sekt . Zjawiska te przyczyniają się nie tylko do kryzysu wiary, lecz także do kryzysu moralnego osób i całych grup społecznych.

Nowa ewangelizacja jest również nowa ze względu na treść, choć należy zastrzec, że dokumenty Kościoła wyraźnie stwierdzają, że nie ma nowej lub „innej Ewangelii”. Nowa ewangelizacja nie zamierza ani poszerzać, ani zawężać orędzia zbawienia w celu dostosowania go do współczesnych oczekiwań. Natomiast słuszna jest opinia, że trzeba obecnie wydobywać nowe treści z niezmiennej w swej istocie Ewangelii. Niezmienne prawdy Objawienia wymagają przecież nowych interpretacji i aplikacji wraz z rozwojem nauki, kultury i cywilizacji. Ewangelizacja dokonuje się w symbiozie z kulturą, pozwala ona na odpowiedź adekwatną do wyzwań danego czasu, w których konkretny człowiek żyje i powinien zbawić swoją duszę. Nowe treści ewangelizacji mogą także powstać w wyniku procesu interpretacji aktualnych problemów ludzkich, dokonanego w świetle objawionego słowa Bożego.

Odmienność nowej ewangelizacji uzasadnia się zwykle koniecznością zastosowania nowych metod, sposobów i środków głoszenia Ewangelii. Głoszenie słowa Bożego wymaga obecnie używania zrozumiałego języka oraz czytelnych form i nowych metod przekazu. Skoro nasza cywilizacja jest cywilizacją obrazu, to nowa ewangelizacja powinna stosować nowoczesne środki wyrazu i przekazu orędzia ewangelicznego. Nie tylko dopuszczalne, ale wręcz konieczne jest wykorzystywanie nowoczesnych środków komunikacji społecznej, czyli prasy, radia, telewizji i internetu. Dla celów nowej ewangelizacji – w perspektywie Jubileuszu Roku 2000 – zaczęto wydawać biuletyn „Nowa ewangelizacja 2000”, który informował o inicjatywach nowej ewangelizacji na całym świecie. Powstała także międzynarodowa organizacja „Lumen 2000”, w celu koordynacji i aktywizacji środków społecznego przekazu dla głoszenia Ewangelii.

Metodą stosowaną w ewangelizacji misyjnej, gdy Kościół wychodzi do różnych narodów posiadających odmienne kultury, staje się metoda inkulturacji. Ojciec Święty wyjaśnia, że poprzez inkulturację Kościół wciela Ewangelię w różne kultury i jednocześnie wprowadza narody z ich kulturami do swej własnej wspólnoty . Inkulturacja wymaga poznania autentycznych wartości danej kultury i przyjęcia tego wszystkiego, co jest w nich dobre oraz przepojenia i ubogacenia ich Ewangelią. Także tradycje pobożności ludowej mogą być wykorzystywane w nowej ewangelizacji, mogą i powinny nabrać wartości eklezjalnej, jeśli zostaną przygotowane i przeprowadzone z myślą o wymogach ewangelizacji .

Kościół ma obowiązek wykorzystania nowych sposobów i miejsc, poprzez które i w których można zwiastować Chrystusa i wartości chrześcijańskiego życia. Jan Paweł II mówi o nowożytnych areopagach, rozumiejąc je jako nowe miejsca głoszenia Ewangelii . Podkreśla, że tych „areopagów” jest dziś wiele i są bardzo różne. Są to wielkie tereny współczesnej cywilizacji i kultury, polityki i ekonomii. Im bardziej Zachód odrywa się od swych chrześcijańskich korzeni, tym bardziej staje się terenem misyjnym, w znaczeniu wielorakich „areopagów” . Współcześnie coraz bardziej znaczącym „areopagiem” jest świat środków przekazu, dzięki którym można zwielokrotnić głoszenie Ewangelii, a także w znacznym stopniu ewangelizować współczesną kulturę. Innym „areopagiem” są aktualnie ważne problemy ludzkości, na przykład zaangażowanie na rzecz pokoju, rozwoju i wyzwolenia ludów, praw człowieka i narodów, przede wszystkim mniejszości, działanie na rzecz kobiety i dziecka, ochrony świata stworzonego, a także areopag kultury, prac badawczych, stosunków międzynarodowych, które ułatwiają dialog i sprzyjają powstawaniu nowych planów życiowych . Jeszcze innym „areopagiem” jest głód i poszukiwanie Boga oraz potrzeba życia duchowego w społeczeństwach zeświecczonych, a także „areopag” edukacji .

O odmienności nowej ewangelizacji stanowią również jej adresaci. Kościół katolicki, z natury swej powszechny, pełni w świecie misję uniwersalną, dlatego adresatami nowej ewangelizacji są wszyscy ludzie i wszelkie grupy ludzkie. W świetle encykliki Redemptoris missio jej adresatami są kraje, grupy ludzi i środowiska społeczne, nie znające Ewangelii Jezusa Chrystusa albo nie posiadające wspólnot kościelnych zdolnych prowadzić życie chrześcijańskie i głosić wiarę innym. Adresatem nowej ewangelizacji jest również sam Kościół jako wspólnota wiary i życia, gdyż podstawowym obowiązkiem Kościoła jest ewangelizacja „ad intra”. Nowa ewangelizacja jest więc skierowana do chrześcijan i wspólnot kościelnych potrzebujących ożywienia duchowego i misyjnego. W sensie ścisłym adresatami nowej ewangelizacji są jednakże ci chrześcijanie, którzy ulegli dechrystianizacji i żyją z dala od Chrystusa i Kościoła, którzy zaniedbali rozwój swej wiary i przestali być przekonanymi i praktykującymi katolikami .

Nowością dzieła nowej ewangelizacji jest także jego podmiot, a dokładniej nowe jego rozumienie. Oczywiście głównym podmiotem nowej ewangelizacji jest Trójjedyny Bóg. Objawił On swój plan miłości i urzeczywistnił go w Chrystusie, teraz zaś czyni dostępnym w mocy Ducha Świętego poprzez swój Kościół. Cały Kościół jest podmiotem nowej ewangelizacji, choć jest to odpowiedzialność zróżnicowana. Jan Paweł II rozważa podmiotowość (tożsamość i posłannictwo) poszczególnych stanów Kościoła, szczególnie w posynodalnych adhortacjach poświęconych świeckim, kapłanom i osobom konsekrowanym. Specyfiką obecnego czasu Kościoła jest podkreślenie szczególnej odpowiedzialności katolików świeckich za dzieło nowej ewangelizacji.

Z perspektywy moralności chrześcijańskiej istotnym dopowiedzeniem jest wskazanie na najważniejszy element „nowości” nowej ewangelizacji, jakim jest dar „nowego życia w Chrystusie”. Nowa ewangelizacja, będąc głoszeniem Ewangelii, koncentruje się na darze „nowego życia”, dlatego ta ewangelizacja jest świadomie nazywana nową, ponieważ Duch Święty ciągle ukazuje nowość słowa Bożego i duchowo ożywia ludzi . Inicjatywa nowej ewangelizacji zmierza więc do głoszenia Ewangelii zawsze nowej i zawsze niosącej nowość . To sprawia, że w dziele nowej ewangelizacji nie można poprzestać na szukaniu nowych treści, metod i sposobów ewangelizacji, ale trzeba ukazywać dar „nowego życia w Chrystusie” i płynące z niego konsekwencje moralne.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Christifideles laici 34
• Ecclesia in Africa
• Ecclesia in America
• Pastores dabo vobis 7; 54
• Redemptoris missio 33; 37
• Vita consecrata 96-97
• Veritatis Splendor 106
• Novo millenio ineunte
• Tertio Millenio Adveniente 21; 57
• Ewangelizacja współczesnego świata [w:] Komisja Episkopatu Polski Duszpasterstwa Ogólnego, Ewangelizacja w tajemnicy i misji Kościoła. Program duszpasterski na rok 1994/1995, Katowice 1994.

Inne dokumenty Kościoła

• Deklaracja

Publikacje innych autorów

• Piotr Nitecki, Ruch chrześcijańsko-społeczny i nowa ewangelizacja, Chrześcijanin w świecie 23/1993 nr 2
• Wiesław Przyczyna, Teologiczne podstawy nowej ewangelizacji Roczniki Teologiczne 40/1993 z. 6
• Anotni Lewek, Nowa ewangelizacja w duchu Soboru Watykańskiego II. T. 1-2, Katowice 1995
• Krzysztof Pawlina, Nowa ewangelizacja i jej realizacja w Polsce po 1989 roku, Warszawa 1995
• Józef Życiński, Wizja nowej ewangelizacji w przesłaniu II Specjalnego Synodu Biskupów Europy a obecne problemy duszpasterskie Kościoła w Polsce [w:] Komisja Duszpasterska Episkopatu Polski, Nowa ewangelizacja u progu Trzeciego Tysiąclecia. Program duszpasterski na rok 2000/2001, Katowice 2000
• Jan Przybyłowski, Znaczenie nowej ewangelizacji dla duszpasterstwa młodzieży, Studium pastoralne, Lublin 2001
• Krzysztof Jeżyna, Moralne przesłanie nowej ewangelizacji. Wezwanie do odnowy Kościoła i świata, KUL, Lublin 2002.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o ewangelizacji

Wszędzie zachodzi potrzeba nowego głoszenia Ewangelii — również tym, którzy są już ochrzczeni. Wielu współczesnych Europejczyków sądzi, że wie, co to jest chrześcijaństwo, ale w rzeczywistości go nie zna. Często nawet podstawy i najbardziej zasadnicze pojęcia chrześcijaństwa nie są już znane. Wielu ochrzczonych żyje tak, jakby Chrystus nie istniał; powtarza się gesty i znaki związane z wiarą, zwłaszcza w praktykach religijnych, ale nie odpowiada im rzeczywista akceptacja treści wiary i przylgnięcie do Osoby Jezusa. Miejsce pewności wielkich prawd wiary u wielu ludzi zajęło niejasne i mało zobowiązujące uczucie religijne; szerzą się różne formy agnostycyzmu i praktycznego ateizmu, które przyczyniają się do pogłębienia rozdźwięku między wiarą a życiem; wielu uległo duchowi immanentystycznego humanizmu, który osłabił ich wiarę, prowadząc niestety często do jej całkowitego porzucenia; jesteśmy świadkami swego rodzaju sekularystycznej interpretacji wiary chrześcijańskiej, która powoduje jej erozję i z którą wiąże się głęboki kryzys sumienia i praktyki moralności chrześcijańskiej. Wielkie wartości, które w znacznej mierze były inspiracją dla kultury europejskiej, zostały oddzielone od Ewangelii, przez co utraciły swą najgłębszą duszę, zostawiając miejsce dla licznych wypaczeń.

— Ecclesia in Europa, 39

«Bóg jest miłością» (1 J 4, 8) i chrześcijaństwo jest religią miłości. Podczas gdy inne systemy myślenia i postępowania chcą budować świat człowieka oparty na bogactwie, władzy, przemocy, wiedzy czy użyciu - Kościół głosi miłość. Najświętsze Serce Jezusa jest właśnie obrazem tej nieskończonej i miłosiernej miłości, którą Ojciec Niebieski rozlał w świecie przez swojego Syna Jezusa Chrystusa. Nowa ewangelizacja ma na celu doprowadzić ludzi do spotkania z tą miłością. Tylko miłość, którą objawia Serce Chrystusa, jest zdolna przemienić serce człowieka i otworzyć je na cały świat, by uczynić go bardziej ludzkim i Bożym.

— Homilia w czasie Mszy św. na zakończenie II Synodu Plenarnego, Warszawa, 11 czerwca 1999

Jedność, o jaką modlił się Chrystus w Wieczerniku, jest warunkiem wiarygodności chrześcijańskiego świadectwa. Zwłaszcza dzisiaj powinniśmy zastanowić się nad tą głęboką zależnością, która w tak wielkiej mierze decyduje o skuteczności oddziaływania chrześcijańskiego orędzia w świecie. Jednoznaczne głoszenie Ewangelii jest pilnie potrzebne w Europie. Tego kontynentu, utkanego z różnych kultur, tradycji i wartości, związanych z poszczególnymi krajami, nie można zrozumieć ani budować nie biorąc pod uwagę jego korzeni, które stanowią o jego pierwotnej tożsamości; nie można go też budować odrzucając duchowość chrześcijańską, którą jest przeniknięty.

— List do kard. Miloslava Vlka, Rzym, 13 kwietnia 2001

Linki zewnętrzne

• Hasło "Nowa ewangelizacja Europy" w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich