Inkulturacja

Z Centrum Myśli Jana Pawła II - WIKIJP2
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania 
Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Krzysztof JEŻYNA


Inkulturacja – przenikanie się orędzia ewangelicznego i kultury ewangelizowanych narodów. Zmierza do obudzenia wiary i budowania Kościoła lokalnego; polega na dostosowaniu przepowiadania Ewangelii do warunków zastanej kultury, aby przepoić ją wartościami chrześcijańskimi; oznacza także przyjęcie oczyszczonych elementów danej kultury, które zostały zintegrowane z chrześcijaństwem [1].


Nauczanie Jana Pawła II nt. inkulturacji

Jan Paweł II uważa, że poprzez inkulturację Kościół wciela Ewangelię w różne kultury i jednocześnie wprowadza narody z ich kulturami do swej własnej wspólnoty; przekazuje im własne wartości, przyjmując wszystko to, co jest w nich dobre i odnawiając je od wewnątrz [2]. Proces inkulturacji wymaga dochowania wierności zarówno orędziu ewangelicznemu, jak i danym kulturom.

Ojciec Święty podkreśla, że Kościół, prowadząc działalność misyjną wśród narodów, wkracza z orędziem ewangelicznym w określone kultury, dlatego też staje przed ważnym problemem inkulturacji. Papież mówi o tym niemal od początku swojego pontyfikatu, czego potwierdzeniem jest jego pierwsza pielgrzymka do krajów Afryki. Właśnie tam wyraźnie podkreślał, że jednym z aspektów ewangelizacji jest inkulturacja Ewangelii, a nawet afrykanizacja Kościoła. Przy czym: Ewangelia nie identyfikuje się oczywiście z kulturami – przerasta je wszystkie. Królestwo, które głosi Ewangelia, jest udziałem ludzi głęboko związanych z określoną kulturą: budowa Królestwa nie może się uwolnić od zapożyczania elementów ludzkich z różnych kultur. Ewangelizacja powinna nawet pomagać im w czerpaniu z własnej, żywej tradycji oryginalnego sposobu wyrażania życia, rytuału i myśli chrześcijańskiej. Jan Paweł II przywołuje tu przykład własnej Ojczyzny: w Polsce powstało głębokie przymierze pomiędzy sposobem myślenia i życia, które charakteryzuje naród i katolicyzm; to wzajemne przenikanie wymagało wieków [3].

Według Papieża, potrzeba inkulturacji jest dziś szczególnie żywa i paląca [4]. Zadanie to jest obecnie bardzo trudne − z jednej strony ze względu na zarzut, że przepowiadanie Ewangelii jest zbyt mocno związane z kulturą europejską i za mało otwarte na inne kultury, a z drugiej z uwagi na fakt, że współczesne kultury oddalają się od wartości ewangelicznych i ogólnoludzkich, wobec tego nasuwa się pytanie: czy te kultury stanowią dobre narzędzie do ewangelizacji?

Podstawowym zadaniem prowadzących działalność misyjną jest poznanie kultury ludzi, do których zostali posłani. Jan Paweł II podkreśla, że misjonarze winni nauczyć się języka regionu, w którym pracują, poznać najbardziej znamienne przejawy tamtejszej kultury, odkrywając jej wartości w bezpośrednim doświadczeniu. Jedynie z taką wiedzą mogą oni nieść tym ludom w sposób wiarygodny i owocny poznanie ukrytej tajemnicy [5]. Ważnym zadaniem inkulturacji jest szukanie wartości duchowych w kulturach, by przenikać je wartościami chrześcijańskimi: chodzi o zrozumienie, docenienie, popieranie i ewangelizowanie kultury środowiska [6]. W tym duchu Jan Paweł II określił zadania Kościoła, mówiąc, że katecheza, jak i ewangelizacja w ogóle, ma za zadanie wszczepienie siły Ewangelii w samą istotę [...] kultur i ich zasadnicze elementy; dostrzegać to, co je jaśniej wyraża; szanować ich wartości i bogactwa [7].

Zadaniem Kościoła jest ewangelizacja kultur, ale także kultury człowieka. Dlatego Jan Paweł II stwierdza, że wiara, która nie staje się kulturą, nie jest wiarą w pełni przyjętą, do końca przemyślaną, przeżywaną w należytej wierności [8]. W dziele Inkulturacji, poprzez rozpoznanie autentycznych wartości kultury danego środowiska, istotne jest połączenie wiary i kultury, tak by się wzajemnie przenikały i kształtowały. Misjonarze mają sprawić, aby człowiek mógł przyjąć Jezusa Chrystusa całym swoim życiem osobowym, kulturowym, ekonomicznym i politycznym, dążąc do pełnej wierności Bogu Ojcu i do świętości życia dzięki działaniu Ducha Świętego [9].

Inkulturacja powinna być procesem powolnym, ze względu na jej charakter wewnętrzny i całościowy. Proces włączania Kościoła w kultury narodów nie ma charakteru zewnętrznego, ponieważ inkulturacja oznacza wewnętrzne przekształcenie autentycznych wartości kulturowych przez ich integrację w chrześcijaństwie i zakorzenienie chrześcijaństwa w różnych kulturach [10]. Kościół, przekazując kulturom własne wartości, jednocześnie przyjmuje wszystko to, co jest w nich dobre. Przez to sam Kościół wzbogaca się o różne formy wyrazu i wartości w różnych dziedzinach życia chrześcijańskiego. Trzeba jednak podkreślić, że podstawowym kryterium inkulturacji jest Ewangelia, a nie kultura. Przyjęcie wartości i norm danej kultury wymaga krytycznej oceny ze strony Ewangelii.

Należy pamiętać, że inkulturacja niewłaściwie prowadzona może powodować różne formy zafałszowań: istnieje bowiem niebezpieczeństwo bezkrytycznego przejścia od pewnej formy alienacji kulturalnej do przeceniania kultury, która jest wytworem człowieka, a więc naznaczona jest grzechem [11]. Niezbędna jest też świadomość, że inkulturacja nie oznacza ani synkretyzmu, ani zwykłego przystosowania orędzia ewangelicznego, Ewangelia ma przenikać w głąb kultur, przezwyciężając elementy nie dające się pogodzić z wiarą i życiem chrześcijańskim [12]. Ponadto, jeśli chcemy uniknąć odradzania się partykularyzmów, a także radykalnych nacjonalizmów, musimy zrozumieć, iż głoszenie Ewangelii winno być głęboko zakorzenione w specyfice kultur i równocześnie otwarte na włączenie się w powszechność [13].

Jan Paweł II mówi o konieczności zasad, których należy przestrzegać w procesie inkulturacji: właściwy proces inkulturacji winien kierować się podwójną zasadą: „zgodności z Ewangelią” i „jedności Kościoła powszechnego” [14]. Zdaniem Ojca Świętego, wymaga to solidnego przygotowania indywidualnego, umiejętności dojrzałego rozeznania, wiernego stosowania podstawowych zasad ortodoksji doktrynalnej, autentyczności i kościelnej komunii [15].

Odpowiedzialni za wierność i właściwe rozeznanie przebiegu inkulturacji są przede wszystkim biskupi: ewangelizacja kultury i inkulturacja Ewangelii stanowią integralną część nowej ewangelizacji i dlatego są zadaniem złączonym z funkcją biskupa. Jest to zadanie związane z wewnętrzną zdolnością Ewangelii do zakorzeniania się w każdej kulturze, do jej kształtowania i krzewienia, a także do oczyszczania jej i otwierania na pełnię prawdy i życia, która zrealizowała się w Jezusie Chrystusie [16]. Potrzebne jest także grono ekspertów, jednak nie należy zapominać, że inkulturacja powinna objąć cały lud Boży, który wyraża autentyczny zmysł wiary. Inkulturacja jest procesem powolnym, stopniowym, dlatego procesem inkulturacji należy kierować i pobudzać go, ale nie przyspieszać, by nie powodować u chrześcijan reakcji negatywnych; winien on być wyrazem życia wspólnotowego, to znaczy dojrzewać w łonie wspólnoty, a nie być wyłącznie owocem uczonych badań [17].

Przypisy

  1. ↑ por. Paweł VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi 20
  2. ↑ Redemptoris missio 52; por. Ecclesia in Africa 59
  3. ↑ Przemówienie Wprowadzajcie autentyczność Ewangelii w kultury afrykańskie, Zair, 3.05.1980
  4. ↑ Redemptoris missio 52
  5. ↑ por. Rz 16,25-27; Ef 3,5; Redemptoris missio 53
  6. ↑ tamże
  7. ↑ Catechesi tradendae 53
  8. ↑ Christifideles laici 55
  9. ↑ Ecclesia in Africa 62
  10. ↑ Redemptoris missio 52
  11. ↑ Redemptoris missio 54
  12. ↑ Pastores dabo vobis 55
  13. ↑ Orientale lumen 7
  14. ↑ Redemptoris missio 54; por. Ecclesia in Africa 62
  15. ↑ Vita consecrata 79
  16. ↑ Pastores gregis 30
  17. ↑ Redemptoris missio 54

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

Inne dokumenty Kościoła

  • Synod Biskupów, Zgromadzenie Specjalne dla Europy, Deklaracja Abyśmy byli świadkami Chrystusa, który nas wyzwolił, Watykan 1991

Publikacje innych autorów

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o inkulturacji

„Jako droga do pełnej ewangelizacji, inkulturacja ma sprawić, aby człowiek mógł przyjąć Jezusa Chrystusa całym swoim życiem osobowym, kulturowym, ekonomicznym i politycznym, dążąc do pełnej wierności Bogu Ojcu i do świętości życia dzięki działaniu Ducha Świętego”. Dziękując Bogu za owoce, jakie dzieło inkulturacji przyniosło już w życiu Kościołów kontynentu, zwłaszcza starożytnych Kościołów Wschodnich Afryki, Synod przypomniał „Biskupom i Konferencjom Episkopatów, że inkulturacja obejmuje wszystkie dziedziny życia Kościoła i ewangelizacji: teologię, liturgię, życie i strukturę Kościoła. Wszystko to wskazuje na potrzebę poznawania kultur afrykańskich w całej ich złożoności”. Dlatego też Synod zachęcił duszpasterzy, aby „w pełni wykorzystywali rozliczne możliwości, jakie stwarza już w tej dziedzinie obecna dyscyplina Kościoła”.


Drogą do świętości jest także inkulturacja, bo dzięki niej wiara przenika życie ludzi i społeczności, z których się wywodzą. Przez wcielenie Chrystus przyjął ludzką naturę we wszystkim z wyjątkiem grzechu; podobnie, chrześcijańskie orędzie wchłania przez inkulturację wartości społeczeństwa, któremu jest głoszone, odrzucając wszystko, co nosi piętno grzechu. W takiej mierze, w jakiej kościelna wspólnota potrafi przyswoić sobie pozytywne wartości określonej kultury, przyczynia się do jej otwarcia na wymiary chrześcijańskiej świętości. Mądrze przeprowadzona inkulturacja oczyszcza i uszlachetnia kultury różnych ludów.


Ojcowie Synodalni często podkreślali, że szczególnie ważną rolę w dziele głoszenia Ewangelii odgrywa inkulturacja, to znaczy proces, poprzez który „katecheza «wciela się» w różne kultury”. Inkulturacja ma dwa wymiary: z jednej strony „oznacza wewnętrzne przekształcenie autentycznych wartości kulturowych przez ich integrację w chrześcijaństwie”; z drugiej strony jest „zakorzenianiem chrześcijaństwa w różnych kulturach”. Według Synodu inkulturacja jest pierwszoplanowym celem i pilną koniecznością w życiu Kościołów partykularnych, warunkiem prawdziwego zakorzenienia się Ewangelii w Afryce, „nakazem ewangelizacji” „drogą do pełnej ewangelizacji”90, jednym z największych wyzwań jakie stoją przed Kościołem na kontynencie u progu trzeciego tysiąclecia.


Linki zewnętrzne

Źródło: „http://www.wikijp2.pl/index.php?title=Inkulturacja&oldid=8553”