Mądrość

Z Centrum Myśli Jana Pawła II - WIKIJP2
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania 
Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Tadeusz ZADYKOWICZ


Mądrość – (łac. „sapientia”) – wrodzona bądź nabyta zdolność, która wskazuje człowiekowi właściwy kierunek życia; postawa doskonaląca intelektualną naturę osoby ludzkiej w poszukiwaniu i umiłowaniu tego, co prawdziwie dobre [1]. Jest darem Ducha Świętego.

Definiowanie mądrości zależy od kierunków filozoficznych. Zgodnie z arystotelesowskim podziałem filozofii na teoretyczną i praktyczną, mądrość jest utożsamiana z najwyższym stopniem teoretycznej wiedzy o ostatecznych pryncypiach wszelkich bytów bądź uważana za cnotę intelektu, która, mając na względzie ogólny cel ludzkiego życia, rozpoznaje w konkretnych sytuacjach dobro zbliżające do tego celu. Niektórzy widzą w niej umiejętność porządkowania trafnie rozpoznanych zasad (Tomasz z Akwinu). Często jest sprowadzana do roztropności, rozsądku, rozwagi (np. I. Kant). Niekiedy bywa kojarzona z zaradnością i zdolnością przystosowania się do różnych warunków.


Nauczanie Jana Pawła II nt. mądrości

Jan Paweł II ukazuje mądrość zarówno jako przymiot Boga, jak i cnotę moralną. Za zdecydowanie niewystarczające uznaje takie rozumienie mądrości, które sprowadza ją wyłącznie do usprawnienia intelektu. Dlatego w swoim nauczaniu ukazuje mądrość chrześcijańską jako dziedzictwo przekazane przez Objawienie, a zarazem jako postawę moralną, która pobudza wierzących w Chrystusa do tego, aby starali się ujmować w jednej żywotnej syntezie sprawy i przedsięwzięcia ludzkie wraz z dobrami religijnymi, pod których kierunkiem wszystkie one zespalają się wzajemnie w jedną całość na chwałę Bożą i ku pełnej doskonałości człowieka, obejmującej dobra ciała, jak i duszy [2].

Odwołując się do przekazu biblijnego, a zwłaszcza do ksiąg mądrościowych, Papież ukazuje Mądrość Bożą jako tajemniczy Boży plan, który znajduje się u początków stworzenia i zbawienia. W tym sensie Mądrość jest wieczna. Jest ona światłem, które wszystko oświeca; słowem, które objawia; siłą miłości, która zespala Boga z Jego stworzeniem i Jego ludem. Mądrość Boża nazywana jest tchnieniem mocy Bożej, odblaskiem wieczystej światłości, zwierciadłem bez skazy działania Boga, obrazem Jego dobroci, źródłem przyjaźni Bożej i samego proroctwa (por. Mdr 7,25-27). Wyrazem Mądrości Boga jest Jego Opatrzność. Boża Mądrość jest pełna miłości i współczucia. W świecie stworzonym, a zwłaszcza w dziejach człowieka wszystko jest poddane tej niezgłębionej Mądrości.

Jan Paweł II podkreśla, że Mądrość Boża ukazywana jest w Starym Testamencie nie jako pojęcie abstrakcyjne, ale jako pochodząca od Boga osoba: od początku jest ona z Bogiem, sama istnieje w relacji do świata stworzonego, którym zarządza i kieruje (por. Prz 8,22-31). Jako upersonalizowany symbol Bożego planu, Mądrość jest figurą zażyłej komunii z Bogiem. Wyraża też wymóg dawania osobistej odpowiedzi miłości. Stąd Mądrość jawi się jako oblubienica (Prz 4,6-9), towarzyszka życia (Prz 6,22; 7,4). Wiedziona głęboką miłością zaprasza ona człowieka do komunii z sobą, a więc do komunii z żywym Bogiem. Owa starotestamentowa Mądrość jest stworzeniem, a równocześnie posiada właściwości, które stawiają ją ponad wszystkim, co stworzone.

Mądrość postawiona przez Stary Testament na równi ze słowem Bożym i z Objawieniem („Torah”), w Nowym Testamencie utożsamia się z Jezusem, Słowem, które stało się ciałem i zamieszkało wśród nas (J 1,14). Zwłaszcza Prolog Janowy, poprzez zawartą w nim prawdę o Słowie, jest w samoobjawieniu się Boga niejako definitywnym dopowiedzeniem tego, co o Mądrości mówił już Stary Testament. Mądrość jest sam Jezus Chrystus. Wiele tekstów Nowego Testamentu ukazuje Jezusa jako pełnego Mądrości Bożej. Podobnie jak starotestamentowa Mądrość, zaprasza On na ucztę swego słowa i swego ciała. Mądrość pochodząca od Boga nadaje Jezusowi szczególny autorytet.

Człowiek staje się uczestnikiem wiecznej Mądrości w samym akcie stwórczym Boga [3]. Jan Paweł II zwraca też uwagę na rolę Ducha Świętego w obdarowaniu człowieka Mądrością [4]. Odblaskiem stwórczej Mądrości Boga w człowieku jest pierwotne rozumienie istoty dobra i zła [5]. Mądrość Boża ustanawia dobro jako odwieczne prawo i każe każdej istocie zmierzać do jej celu [6]. Mądrość człowieka jako uczestnictwo w Mądrości Bożej polega na wolnym i radosnym posłuszeństwie Bożemu prawu [7].

Na płaszczyźnie ludzkiej egzystencji mądrość wyraża pragnienie człowieka takiego uporządkowania własnych doświadczeń i wiedzy, aby pozwoliły one pokierować swoim życiem w sposób najbardziej korzystny i rozumny. Poszukiwanie mądrości nie odbywa się jednak nigdy w oderwaniu od wiary w Boga [8], ponieważ tylko w Bogu zamieszkuje doskonała Mądrość Dlatego „bojaźń Boga” uważana jest za „podstawę”, „treść” i „szkołę” prawdziwej mądrości (por. Prz 1,7; 9,10; 15,33). Mądrość ludzka powinna być odbiciem Mądrości Bożej; winna wejść w przymierze z Mądrością Bożą, którą jest sam Chrystus [9]. Wiara w Jezusa, Mądrość Bożą, prowadzi do „pełnego poznania” woli Boga (por. Kol 1,9-10).

Jan Paweł II, odwołując się do tekstów biblijnych, ukazuje ludzką mądrość jako ściśle związaną z prawdą i miłością. Mędrzec to człowiek, który miłuje prawdę i szuka jej [10]. Mądrość nie może być jednak utożsamiana z samym pragnieniem poznania, choć to poznanie jest czymś istotnym. Mądrość posiada wielorakie cechy i spełnia funkcje tradycyjnie przypisywane Duchowi Bożemu, Duchowi Mądrości i Rozumu. Rolą mądrości jest pomoc w poznawaniu woli Bożej. Mądrość, przybierająca cechy osoby, jest duchem, który wszystko wie i objawia ludziom Boże zamysły; duchem, który nie toleruje zła; duchem, który chce doprowadzić wszystkich do zbawienia; jest duchem miłości, który pragnie życia; duchem, którego zbawienna obecność wypełnia cały świat. Dlatego Jan Paweł II – cytując zdanie Soboru Watykańskiego II – mówi, że zadaniem mądrości jest czynienie bardziej ludzkimi rzeczy nowych, jakie człowiek odkrywa [11].

Taką prawdziwą mądrość Jan Paweł II odróżnia od zwykłej mądrości życiowej, mądrości ludów odnoszącej się do rozmaitych wymiarów egzystencji: indywidualnej, rodzinnej, społecznej i politycznej, a przede wszystkim od mądrości pozornych bądź niepełnych. Prawdziwa mądrość daje duchową radość, zasługuje na miłość; dlatego warto poszukiwać drogi do jej osiągnięcia [12]. Mądrość tego świata natomiast zbudowana jest na czysto ludzkich argumentach. Kieruje ona człowiekiem, który nie chce otworzyć się na tajemnicę Boga i uważa się za twórcę własnego zbawienia. Mądrość czysto ludzka często bywa sprowadzana do wiedzy o tym, jak dobrze żyć [13]. Taką „mądrość” św. Paweł nazywa „głupstwem” [14].

Jan Paweł II mówi, że Maryja zasługuje na tytuł Stolicy Mądrości [15], ponieważ zaprasza Ona każdego człowieka do przyjęcia tej Mądrości, jaką jest sam Jezus Chrystus, Odwieczne Słowo Boga, który objawia i doskonale wypełnia wolę Ojca (por. Hbr 10,5-10). Papież wskazuje też na rolę ludzi starszych w rodzinach, którzy przez swoje doświadczenia mogą spełnić posłannictwo inspiratora mądrości dla młodych i dla przyszłości [16].

Przypisy

  1. ↑ por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes 15
  2. ↑ por. Konstytucja apostolska Sapientia christiana 1
  3. ↑ por. Familiaris consortio 8
  4. ↑ por. Fides et ratio 44
  5. ↑ por. Veritatis Splendor 59
  6. ↑ por. Veritatis Splendor 72
  7. ↑ por. Ps 119; por. Evangelium Vitae 52
  8. ↑ por. Fides et ratio 16
  9. ↑ por. Familiaris consortio 10
  10. ↑ por. Fides et ratio 16
  11. ↑ por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes 15
  12. ↑ por. Fides et ratio 6
  13. ↑ por. Redemptoris missio 11
  14. ↑ por. 1 Kor 1,20; por. Fides et ratio 23
  15. ↑ por. Veritatis Splendor 120; Fides et ratio 108
  16. ↑ por. Familiaris consortio 27

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

Inne dokumenty Kościoła

Publikacje innych autorów

  • A. Barucq, P. Grelot, Mądrość [w:] Słownik teologii biblijnej, Pallottinum, Poznań 1990
  • J. Herbut, M. Żardecka, Mądrość [w:] Leksykon filozofii klasycznej, TN KUL, Lublin 1997
  • Andrzej Derdziuk, Aretologia konsekrowana czyli cnoty zakonne, Alleluja, Kraków 2003

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o mądrości

Drodzy bracia i siostry, jedność ciała Kościoła trwa i wzrasta dzięki więzi, jaką jest pokój oparty na prawdzie i miłości (por. Ef 4, 3). Konieczne jest zatem, aby wasze uniwersytety były przede wszystkim ośrodkami autentycznej chrześcijańskiej mądrości, w których każdy osobiście angażuje się w wypracowanie prawdziwej syntezy wiary i życia, studiowanych treści i tego, co się praktykuje.


Dlatego z wielką ufnością i nadzieją kieruję słowa zachęty do wszystkich uniwersytetów katolickich, aby kontynuowały swą niezastąpioną pracę. Ich misja wydaje się coraz bardziej potrzebna w sytuacji spotkania Kościoła z rozwojem nauki i z kulturami naszych czasów.

Wraz z wszystkimi braćmi w biskupstwie, którzy współuczestniczą ze mną w misji pasterskiej, pragnę wyrazić wobec was głębokie przekonanie, że uniwersytet katolicki jest bez wątpienia jednym z najlepszych instrumentów jakie Kościół ofiarowuje naszej epoce, poszukującej pewności i mądrości. Wypełniając misję Przekazywania Dobrej Nowiny wszystkim ludziom, Kościół nigdy nie może przestać interesować się tą instytucją. Uniwersytety katolickie bowiem, prowadząc badania i nauczając, pomagają Kościołowi odkrywać - w sposób dostosowany do naszych czasów - stare i nowe skarby kultury, nova et vetera według słów Jezusa.


Dlatego nierozerwalny związek prawdy z wolnością — która wyraża istotną więź między mądrością a wolą Bożą — ma niezwykle doniosłe znaczenie dla życia ludzi na płaszczyźnie społeczno-ekonomicznej i społeczno-politycznej, jak to wynika z nauki społecznej Kościoła, która „należy (...) do dziedziny (...) teologii, zwłaszcza teologii moralnej” — oraz z jej prezentacji przykazań, które rządzą życiem społecznym, gospodarczym i politycznym nie tylko w kategoriach ogólnych postaw, ale także w odniesieniu do określonych sposobów postępowania i konkretnych czynów.


A cierpiący Chrystus, ukrzyżowany Chrystus — to nasza mądrość i nasza moc. I dlatego, kiedy się z wami spotykam, drodzy bracia i siostry, drogie dzieci, wierzę, że spotykam się z mocą i mądrością Bożą, która jest w krzyżu Chrystusa. Na tej mocy i mądrości też cały się opieram, tak jak św. Paweł, który zapewniał, że głosimy Chrystusa ukrzyżowanego, który jest mądrością Boga i mocą Boga.


Linki zewnętrzne

Źródło: „http://www.wikijp2.pl/index.php?title=Mądrość&oldid=8526”