Ecclesia in Oceania

Treść hasła pochodzi z publikacji „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010
Autor hasła: o. Maciej Zięba OP

Ecclesia in Oceania (Kościół w Oceanii) - adhortacja apostolska opublikowana 22 listopada 2001 roku. Dokumentem będącym owocem prac Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów dla Oceanii, który obradował w Watykanie od 22 listopada do 12 grudnia 1998 roku – Jan Paweł II zapisał nową kartę w historii mediów elektronicznych. Jako pierwszy z papieży wysłał bowiem dokument sygnowany przez siebie, używając poczty internetowej. Słabszy stan zdrowia nie pozwolił mu na odbycie forsownej pielgrzymki do Australii, ale Aula Klementyńska, w której Papież podpisywał ów bardzo ważny dla Kościoła dokument zaadresowany do wszystkich diecezji Oceanii, powitała wszystkich przybyłych śpiewami i tańcami z wyspy Samoa.

Tezy adhortacji

W uroczystości zorganizowanej z tej okazji wzięli udział przedstawiciele – duchowni i świeccy – Kościołów Australii, Nowej Zelandii, wysp Pacyfiku, Papui-Nowej Gwinei i Wysp Salomona. Po podpisaniu adhortacji apostolskiej Ojciec Święty wygłosił przemówienie zaczynając je słowami: Bardzo pragnąłem ponownie odwiedzić Oceanię, aby przedstawić owoc pracy Synodu, czyli posynodalną adhortację apostolską Ecclesia in Oceania. Nie było to jednak możliwe! A zatem region Pacyfiku przybywa do Biskupa Rzymu: w "miłości Chrystusa Jezusa" (Flp 1, 8) pozdrawiam was i wszystkich, których reprezentujecie. Gdy patrzę na was, widzę bezkresny ocean lśniący w słońcu; Krzyż Południa oświetlający nocne niebo; wielkie i małe wyspy; miasta i wioski; plaże i lasy. Przede wszystkim jednak widzę w was ludy, które są prawdziwym bogactwem Oceanii: Melanezyjczyków, Polinezyjczyków i Mikronezyjczyków we wspaniałych strojach; aborygenów z Australii; Maorysów z Nowej Zelandii; liczne ludy napływowe, które uczyniły z Oceanii swój dom.

Już te pierwsze słowa papieskiego przemówienia podkreślają specyfikę Kościoła w Oceanii, gdzie chrześcijanie, głównie protestanci, stanowią znaczącą grupę. Zajmująca trzecią część całego globu Oceania obejmuje – przypomina Jan Paweł II – kontynent australijski, wiele wysp wielkich i małych oraz olbrzymie obszary wodne… Mimo geograficznie wielkich rozmiarów Oceanii jej ludność jest stosunkowo nieliczna i nieregularnie rozmieszczona… Wielka różnorodność języków – sama Papua-Nowa Gwinea ma ich siedemset – i wielkie odległości dzielące wyspy i poszczególne rejony, sprawiają, że łączność stanowi tu szczególne wyzwanie.

Te złożone zewnętrzne warunki – a także fakt, że kulturę najbardziej rozwiniętych ekonomicznie części Oceanii cechuje sekularyzacja, indywidualizm i konsumpcjonizm – sprawiają, że ważnym tematem dokumentu jest pojęcie wspólnoty. Łacińskie słowo communio i greckie koinonia pojawiają się w nim blisko 30 razy, a pierwsza część drugiego rozdziału została w całości poświęcona temu tematowi (Kościół jako communio oraz Komunia i misja). Także w cytowanym powyżej przemówieniu Ojciec Święty podkreślił, że już w czasie obrad synodalnych biskupi Oceanii mówili z naciskiem o duchowości i doświadczeniu komunii, z której płyną siły niezbędne do nowej ewangelizacji.

Adhortacja apostolska "Ecclesia in Oceania" opatrzona jest 178 przypisami. Odnoszą się one niekiedy do dokumentów Soboru Watykańskiego II oraz papieża Pawła VI, 40 z nich przywołuje nauczanie Jana Pawła II, ale – zgodnie z metodą przyjętą przez Ojca Świętego – aż 110 nich odwołuje się do wniosków końcowych (propositiones) Specjalnego Zgromadzenia Synodu Biskupów dla Oceanii, a także dwóch najważniejszych opracowań dla prac synodalnych: "Relatio ante disceptationem" i "Relatio post disceptationem". Tradycyjnie też tekst adhoratacji zawiera wprowadzenie i zakończenie, które jest modlitwą skierowaną do Najświętszej Maryi Panny, tytułowanej przez Jana Pawła II Wspomożycielką Wiernych i Gwiazdą Morza. Natomiast cztery rozdziały dokumentu mają tytuły: Jezus Chrystus a ludy Oceanii; Iść w Oceanii drogą Jezusa Chrystusa; Głoszenie prawdy Jezusa Chrystusa w Oceanii; Żyć w Oceanii życiem Jezusa Chrystusa.

Już na początku dokumentu Papież przypomina historię Ewangelizacji, mówiąc, że od najdawniejszych czasów ludy Oceanii głęboko poruszała obecność Boga, przejawiająca się w bogactwie przyrody i kultury. Dopiero jednak w drugiej połowie drugiego tysiąclecia, wraz z przybyciem pierwszych misjonarzy z obcych krajów pierwotni mieszkańcy tych ziem po raz pierwszy usłyszeli o Jezusie Chrystusie. Nie był to jednak proces jednoznacznie pozytywny. W imię prawdy Jan Paweł II wspomina także – bardzo mocno podkreślając świętość i gorliwość duchownych i świeckich ewangelizujących Oceanię – że niekiedy krzywdy i niesprawiedliwość stały się udziałem rdzennej ludności. W innym miejscu przywołuje problem nadużyć seksualnych i wraz z Ojcami synodalnymi przeprasza za ból konkretnych ludzi i nadszarpnięte zaufanie: Kościół wyraża głęboki żal i prosi o przebaczenie wszystkich przypadków, w których jego synowie i córki uczestniczyli lub jeszcze teraz uczestniczą w wyrządzaniu tamtych krzywd – pisze Papież. – Świadomi haniebnych krzywd wyrządzonych rdzennej ludności Oceanii, Ojcowie synodalni prosili o przebaczenie wszystkiego, a zwłaszcza odłączania przemocą dzieci od ich rodzin. Dlatego Jan Paweł II wzywa do współczującej i skutecznej opieki nad ofiarami, ich rodzinami oraz lokalnymi wspólnotami.

Mówiąc o ludach Oceanii, które spotkały się z Chrystusem, adhortacja zaczyna od największego państwa Oceanii – Australii. Wspomina też o Nowej Zelandii, Papui Nowej Gwinei oraz wyspiarskich ludach Polinezji i Mikronezji. Wreszcie omawia historyczne związki misji z bogactwem i zróżnicowaniem miejscowych kultur, które dziś spotykają się z procesem globalizacji. Jako odpowiedź na problemy partykularyzmu i – z drugiej strony – unifikacji, którą niosą procesy globalizacyjne, Papież ukazuje Kościół jako wspólnotę – communio. Omawia też relacje Kościoła lokalnego i powszechnego, opartego na jedności wiary, chrztu i Eucharystii, oraz przypomina o jedności wszystkich biskupów z następcą św. Piotra. To połączenie różnorodności i jedności jest wielkim bogactwem Kościoła. Przypominanie o tej jedności i współpracy jest szczególnie ważne dla Kościołów Oceanii, gdzie odległości i różnorodność warunków życia sprzyjają izolacji i zamykaniu się w sobie. Tam, gdzie indywidualizm grozi zrujnowaniem budowli ludzkiej społeczności, Kościół daje siebie jako uzdrawiający sakrament, jako źródło communio odpowiadającej najgłębszym pragnieniom serca. Nie ulega wątpliwości, że ludy Oceanii bardzo teraz potrzebują takiego daru.

Wezwanie papieskie do naprawiania ludzkiej społeczności oraz budowania i umacniania solidarności i wspólnoty ściśle łączy się z wezwaniem do misji. Ojciec Święty, oddając hołd minionym pokoleniom misjonarzy, przypomina zarazem o dzisiejszej potrzebie działalności misyjnej, bo to wezwanie do misji stanowi wielkie wyzwanie, otwiera ono jednak również nowe horyzonty, pełne nadziei, nie pozbawione nawet momentu przygody. Przestrzega też przed swoistym zasiedzeniem, gdyż wspólnota chrześcijańska nigdy nie powinna być dla swych członków po prostu wygodnym miejscem, a także przed skupianiem się na wewnętrznych problemach Kościoła, gdyż wszelka odnowa Kościoła, by nie popaść w pewnego rodzaju kościelną introwersję, powinna stawiać sobie za cel misję. Odnowa Kościoła odbywa się więc przede wszystkim przez wiarygodne i gorliwe głoszenie Dobrej Nowiny.

Podobnie jak w innych adhortacjach apostolskich, wezwanie Jana Pawła II do zaangażowania misyjnego łączy się ściśle z wezwaniem do inkulturacji, wrażliwości i otwarcia na bogactwo miejscowych kultur, a zarazem twórczego transformowania ich przez Ewangelię. Autentyczna inkulturacja wiary chrześcijańskiej zasadza się na tajemnicy Wcielenia. Jednakże spotkanie z Ewangelią niczego kulturom nie odbiera, ale przeciwnie – pobudza je do otwarcia się na nowość ewangelicznej prawdy, aby mogły zaczerpnąć z niej inspirację do dalszego rozwoju. Przekształcone przez Ducha Chrystusowego kultury takie osiągają pełnię życia, do której ich najgłębsze wartości zawsze zmierzały, za którymi ich ludy zawsze tęskniły.

Dlatego też Kościół stale musi podejmować wysiłek nowej ewangelizacji. A w tej misji Kościoła szczególną rolę odgrywają środki społecznego przekazu, które silnie wpływają zarówno na pozytywne transformowanie społeczeństwa, jak i na wzmacnianie procesów negatywnych. W dzisiejszym świecie środki społecznego przekazu są coraz potężniejszymi czynnikami modernizacji, nawet w najodleglejszych częściach Oceanii. Wywierają one przemożny wpływ na życie ludzi, na ich kulturę, na ich poglądy w sprawach moralności i na ich postawę religijną; używane bezkrytycznie, mogą destrukcyjnie oddziaływać na tradycyjne kultury.

Wśród najważniejszych zadań stojących przed Kościołem w Oceanii adhortacja apostolska "Ecclesia in Oceania" stawia odnowę katechezy, działalność ekumeniczną i dialog międzyreligijny, szczególnie ważny w odniesieniu do mało znanych religii tradycyjnych. Wspomina też o grupach i ruchach fundamentalistycznych, które oparte są na tradycji chrześcijańskiej, jako o ważnym wyzwaniu dla Kościoła. Ruchy te przez swoją jednostronność interpretowania Pisma Świętego oraz separowanie swych członków od społeczeństwa i Kościoła dalekie są od ducha chrześcijaństwa. W tym też kontekście adhortacja poświęca wiele miejsca podkreśleniu znaczenia i roli Pisma Świętego w życiu każdego chrześcijanina i Kościoła, a także znaczeniu liturgii, w której centralne znaczenie mają Eucharystia i sakrament pojednania.

Zaangażowanie w ewangelizację i działalność misyjną ściśle łączy się z promocją godności ludzkiej. Dlatego też encyklika apostolska "Ecclesia in Oceania" podkreśla znaczenie chrześcijańskiego świadectwa w życiu społecznym w życiu politycznym i ekonomicznym, a także na polach opieki zdrowotnej i edukacji. Nauczanie i stosowanie społecznej nauki Kościoła stanowi bowiem integralną cześć jego misji ewangelizacyjnej. Z tego też powodu wiele miejsca Jan Paweł II poświęca problemowi praw człowieka, często nie szanowanych, a nawet wręcz łamanych w krajach Oceanii. Spotykają się z tym zwłaszcza aborygeni, ludy autochtoniczne. Papież, który w swoich tekstach często łączy troskę o ekologię ludzką z problemami ochrony środowiska, porusza też kwestie ekologiczne, przypominając, że zachowanie środowiska naturalnego Pacyfiku jest ważne nie tylko dla lokalnych wspólnot, ale i całego globu.

Rysując mapę problemów, zagrożeń i wyzwań, przed którymi stają chrześcijanie w Oceanii, Jan Paweł II patrzy jednak z nadzieją na przyszłość Kościoła i kończy ostatni rozdział dokumentu optymistycznym stwierdzeniem, że wody Oceanii są wprawdzie ogromne, rozległe i głębokie, jednak Kościół w Oceanii nie zaprzestał radośnie i ufnie iść razem z Chrystusem, głosząc Jego prawdę i żyjąc Jego życiem. Oto nadszedł teraz czas wielkiego połowu!

Linki zewnętrzne

Adhortacja Ecclesia in Oceania

Opracowania nt. adhortacji Ecclesia in Oceania

• o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2010, s. 164-169 ISBN 9788375952520

Zobacz także

• Ewangelizacja
• Misje
• Globalizacja
• Oceania