Autorytet

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Tadeusz ZADYKOWICZ 

Autorytet - (z łac. auctoritas – wpływ, znaczenie, powaga, władza) − osoba, która dzięki posiadanym cechom wpływa na postawy, decyzje, wybory i sądy innych ludzi; ktoś, kto ma posłuch u innych, na kim można polegać, kogo darzy się zaufaniem, szacunkiem; władza charakteryzująca się możliwością wywierania wpływu na przekonania i zachowania. Na przestrzeni dziejów ścierały się niekiedy skrajne poglądy na temat roli autorytetu. Podkreślano jego doniosłość, zwłaszcza w procesie poznania i wychowania, jak i kwestionowano jego rolę na korzyść rozumu i doświadczenia.

Zagadnienie autorytetu w nauczaniu Jana Pawła II

Jan Paweł II wyróżnia autorytet instytucji i autorytet osoby. Wiąże go z funkcją bądź z oddziaływaniem wychowawczym . Autorytet wynikający z posiadanej władzy powinien być potwierdzany życiem i określonymi postawami. Stąd w nauczaniu Papieża widoczny jest wyraźny postulat przechodzenia od autorytetu funkcji do autorytetu osoby. To przejście znajduje swój konkretny wyraz w świadectwie. Moralny autorytet człowieka wynika zatem z prawdziwości zasad i zgodności z nimi jego czynów . Źródłem autonomii jest ostatecznie nie tyle pełniona funkcja, ile odpowiednie walory osobowościowe – siła ducha, głębia umysłu, wrażliwość serca, wiedza, zdolności.

Ostatecznym autorytetem jest Bóg. Rolę autorytetu spełnia także Chrystus i Jego słowo . Wszelki ludzki autorytet powinien odzwierciedlać odwieczną Prawdę i Sprawiedliwość. Dotyczy to nauczania, które powinno być oparte na autorytecie prawdy, jaką jest sam Bóg, oraz prawa ludzkiego, które powinno bazować na autonomii prawa moralnego, prawa Bożego, posiadającego powszechny charakter: obowiązuje każdego i domaga się powszechnego uznania. Rangę autorytetu posiada także Kościół, Stolica Apostolska. Rolę autorytetu spełnia również państwo i jego instytucje.

Najczęściej jednak problematyka autorytetu (choć nie samo słowo „autorytet”) pojawia się w nauczaniu papieskim skierowanym do rodziców i wychowawców, a także do młodzieży . Jan Paweł II zalicza bowiem do negatywnych znaków współczesności duży zamęt w pojmowaniu autorytetu , czego skutkiem są trudności w przekazywaniu istotnych wartości ludzkich i chrześcijańskich. Obok kontestacji wszelkich autorytetów istnieje współcześnie także zapotrzebowanie na wzory osobowe jako swoiste punkty odniesienia. W takiej sytuacji Papież przyznaje autorytetowi znaczącą rolę w procesie wychowania.

Rolą autorytetu jest troska o integralnie pojęte dobro, wzrost osoby, wychowanie do wartości, do wolności, pomoc w poszukiwaniu prawdy, dobra, w rozpoznawaniu drogi życiowej, natchnień Ducha Świętego, towarzyszenie w podejmowaniu trudnych decyzji, kształtowanie cnót . Autorytet bazujący na przykładzie życia jest w stanie dać odpowiedź na wiele pytań, jakie nurtują serca i umysły młodych. A. jest przyjacielem, towarzyszem i sprzymierzeńcem w młodzieńczej walce. Pomaga budować fundamenty pod przyszłe życie. U autorytetu człowiek może szukać pomocy i rady w życiowych problemach. Rolą autorytetu jest podejmowanie wszelkich działań, aby człowiek – będący pod jego wpływem – stawał się coraz bardziej człowiekiem. Jego rola ma więc zawsze charakter służebny, wspomagający. Ma pobudzać do samowychowania . Aby spełnić taką rolę, osoba pretendująca do bycia autorytetem powinna cechować się autentycznością, duchem szacunku, zdolnością do dialogu, umiejętnością słuchania, panowania nad sobą oraz takimi cnotami, jak: szczerość, odwaga, pokora, uczciwość, a przede wszystkim miłość . Do zadań autorytetu należy także stawianie wymagań, posługiwanie się nakazami i zakazami oraz radą i upominaniem, udzielanymi zawsze w atmosferze szacunku i miłości.

Jan Paweł II odwołuje się do współczesnego konfliktu autorytetu − odrzucania go a jednocześnie jego potrzeby, i przestrzega przed uciekaniem się do takich wzorców, które w imię tolerancji, fałszywej wolności, przyzwalają na wszystko i wszelkie wybory traktują jako równorzędne. Takie pozorne autorytety uzasadniają swoje działania prawami rozwoju i postępu . Warto podkreślić, że w oczach wielu współczesnych sam Papież uważany jest za autorytet. Nie tylko naucza, ale uosabia autorytet.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Familiaris consortio, 6;
• List apostolski do młodych całego świata z okazji Światowego Roku Młodzieży Parati semper, 3-8; 13;
• List w 100. rocznicę śmierciśw. Jana Bosco Iuvenum patris,31.01.1988, 1; 14-19;
• Przemówienie do Konferencji Episkopatu Polski, Jasna Góra, 5.06.1979;
• Przemówienie do Rady Naukowej Konferencji Episkopatu Polski, tamże;
• Przemówienie w UNESCO, 2.06.1980;
• Przemówienie do katechetów, nauczycieli i uczniów, Włocławek, 6.06.1991;
• Przemówienie do uczestników Kongresu Teologów Europy Środkowowschodniej, Częstochowa, 15.08.1991;
• Homilia podczas kanonizacji bł. Jadwigi Królowej, Kraków, 8.06.1997;
• Homilia podczas Mszy św, Łowicz, 14.06.1999.

Publikacje pozostałych autorów

• Z. Chlewiński, S. Majdański, Autorytet. W: "Encyklopedia Katolicka. T. 1;
• S. Rosik, Wezwania i wybory moralne. Refleksje teologicznomoralne. Lublin 1992;
• Autorytet – akceptacja i kontestacja. „Ethos” 10:1997 nr 1;
• M. Kożuch, Chrześcijańska formacja indywidualna. Kolokwia wzrostu. Kraków 2001.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II nt. autorytetu

(Kard. John Henry - przyp. red.) Newman żył w burzliwej epoce — nie tylko niepokojów politycznych i wojennych, ale także zamętu duchowego, kiedy to dawne pewniki zostały podważone, a wierzący narażeni byli na niebezpieczeństwo racjonalizmu z jednej strony i fideizmu z drugiej. Racjonalizm prowadził do odrzucenia autorytetu i transcendencji, fideizm natomiast oddalał od podejmowania dziejowych wyzwań i doczesnych zadań, rodząc w ludziach wypaczone poczucie uzależnienia od autorytetu i rzeczywistości nadprzyrodzonej. W takim świecie Newman zdołał wypracować cenną syntezę wiary i rozumu, widząc w nich jakby «dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy» (Fides et ratio, Wstęp; por. n. 74). Ta namiętna kontemplacja prawdy skłoniła go też do wyzwalającego posłuszeństwa autorytetowi, który zakorzeniony jest w Chrystusie, i wzbudziła w nim wrażliwość na rzeczywistość nadprzyrodzoną, która otwiera przed ludzkim umysłem i sercem szeroki zakres możliwości objawionych w Chrystusie. «Łagodnym światłem rozjarz mrok dokoła, Ty sam mnie prowadź» — pisał Newman w The Pillar of the Cloud; Chrystus był dla niego światłem w każdym jądrze ciemności. Na swoim grobie polecił umieścić słowa: Ex umbris et imaginibus in veritatem; u kresu jego ziemskiego życia było oczywiste, że prawdą, którą odnalazł, jest Chrystus.

— List z okazji dwusetlecia urodzin kardynała Johna Henry'ego Newmana, Rzym, 22.01.2001

Jako spadkobierca misji Piotra w Kościele użyźnionym krwią pierwszych Apostołów Biskup Rzymu pełni posługę zakorzenioną w wielokształtnym miłosierdziu Boga, które przemienia serca i rozlewa moc łaski tam, gdzie chrześcijanin poznaje gorzki smak własnej słabości i nędzy. Autorytet związany z tą posługą jest całkowicie oddany na służbę zamysłowi Bożego miłosierdzia i w tej perspektywie należy zawsze na niego patrzeć. W niej też zrozumiała staje się władza właściwa dla tej posługi.

— Ut unum sint, 92

Kiedy indziej znów uważa się, że prawo cywilne nie może żądać od wszystkich obywateli, aby moralny poziom ich życia był wyższy niż ten, który oni sami uważają za właściwy. Dlatego prawo powinno wyrażać zawsze opinię i wolę większości obywateli i przyznawać im — przynajmniej w pewnych skrajnych wypadkach — także prawo do przerywania ciąży i eutanazji. W takich przypadkach zresztą — argumentuje się — wprowadzenie zakazu i karalności przerywania ciąży i eutanazji doprowadziłoby nieuchronnie do rozpowszechnienia się praktyk nielegalnych, te zaś wymykałyby się spod koniecznej kontroli społecznej i byłyby wykonywane bez należytego zabezpieczenia medycznego. Zadaje się też pytanie, czy utrzymywanie prawa, którego nie można wyegzekwować w praktyce, nie prowadzi ostatecznie do podważenia autorytetu wszelkich innych praw.

— Evangelium vitae, 68

Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

• "autorytet"