Pielgrzymka zagraniczna (91)

Treść hasła została przygotowana z wykorzystaniem treści publikacji 
(red.) Antoni Jackowski, Izabela Sołjan, "Leksykon pielgrzymek Jana Pawła II", Wydawnictwo WAM, Kraków 2005.
o. Maciej Zięba OP, „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010

Dziewięćdziesiąta pierwsza podróż apostolska (poza terytorium Watykanu i Włoch) odbyta przez Jana Pawła II w dniach 20-26 marca 2000 roku. Celem były odwiedziny Jordanii oraz Izraela.

Przebieg pielgrzymki

20-21 marca 2000 JORDANIA

Cel pielgrzymki

Kolejny etap (po podróży do Egiptu) papieskiej Pielgrzymki Jubileuszowej. Odwiedziny miejsc związanych z życiem i działalnością Chrystusa.

Przebieg wizyty w Jordanii

• 20 marca
  • AMMAN: Powitanie na lotnisku przez króla Abdullaha II bin Al-Husseina wraz z przedstawicielami rządu, korpusem dyplomatycznym oraz przedstawicielami Kościoła
  • GÓRA NEBO: Modlitwa w bazylice Mojżesza, zasadzenie i pobłogosławienie drzewka oliwnego
  • MADABA: Krótki postój w jordańskiej stolicy chrześcijaństwa, słynnej ze wspaniałej mozaiki z VI w. przedstawiającej mapę Jerozolimy i Ziemi Świętej
  • AMMAN: Oficjalne spotkanie z królem Abdullahem i jego małżonką królową Ranią

• 21 marca
  • AMMAN: Msza św. na stadionie, w której wzięło udział ok. 40 tys. osób. W czasie Eucharystii 2 tys. dzieci przyjęło I Komunię św. • Spotkanie z Patriarchą Jerozolimy Michaelem Sabbahem i katolickimi biskupami Jordanii w Wikariacie Patriarchalnym
  • WADI AL-KHARRAR: Liturgia Słowa w miejscu, które tradycja chrześcijańska wiąże z chrztem Jezusa
  • AMMAN: Pożegnanie i odlot do Izraela

Charakterystyka i najważniejsze przesłanie pielgrzymki

Papież kontynuował swoją katechezę związaną z pokojem w regionie bliskowschodnim. Tym razem na trasie 91. podróży apostolskiej były dwa kraje: Jordania i Izrael. W przemówieniu wygłoszonym podczas powitania na lotnisku w Ammanie mówił m.in. W tym obszarze świata występują trudne i pilne problemy dotyczące sprawiedliwości i praw ludów i narodów, które winny być rozwiązane dla dobra wszystkich zainteresowanych i stanowią warunek trwałego pokoju. Niezależnie od tego, jak trudny, i niezależnie od tego, jak długi byłby proces poszukiwania pokoju, musi on trwać. (...) Trzy historyczne religie monoteistyczne uznają pokój, dobro i szacunek dla osoby ludzkiej za swe najważniejsze wartości. Mam szczerą nadzieję, że moja wizyta umocni owocny już dialog między chrześcijanami a muzułmanami, prowadzony w Jordanii, zwłaszcza przez Królewski Instytut Międzyreligijny". (EB-W)

21-26 marca 2000 IZRAEL

Cel pielgrzymki

Najważniejszy etap Pielgrzymki Jubileuszowej, podróż do „źródeł wiary".

Przebieg wizyty w Izraelu

• 21 marca
  • TEL AWIW: Przylot z Jordanii. Powitanie na lotnisku im. Ben Guriona przez prezydenta Ezera Weizmana oraz przedstawicieli władz kościelnych
  • JEROZOLIMA: Pobyt w delegaturze u stóp Góry Oliwnej

• 22 marca
  • AL-MAGHATA: Modlitwa w miejscu chrztu Jezusa Chrystusa
  • BETLEJEM: Powitanie przez Jasira Arafata • Msza św. na Placu Żłóbka • Obiad w domu pielgrzyma • Modlitwa prywatna w Grocie Narodzenia
  • DEHEISHA: Wizyta w obozie uchodźców palestyńskich
  • BETLEJEM: Oficjalne spotkanie z przewodniczącym Samorządu Palestyńskiego Jasirem Arafatem • Powrót do Jerozolimy

• 23 marca
  • JEROZOLIMA: Msza św. w „Sali na Górze" w Wieczerniku • Spotkanie w siedzibie Wielkiego Rabinatu z Naczelnym Rabinem Izraela Meirem Lau i rabinem Mordechajem Bakshi-Doronem • Spotkanie w pałacu prezydenckim z prezydentem Ezerem Weizmanem, jego rodziną oraz z korpusem dyplomatycznym • Wizyta w Instytucie Yad Vashem • Spotkanie w Papieskim Instytucie Notre Dame z przywódcami wspólnot religijnych żydowskich, muzułmańskich i chrześcijańskich

• 24 marca
  • KORAZIM: Przylot z Jerozolimy
  • GÓRA BŁOGOSŁAWIEŃSTW: Msza św. z udziałem 100 tys. młodzieży • Spotkanie z premierem Izraela Ehudem Barakiem • Pielgrzymowanie śladami Jezusa nad brzegami Jeziora Galilejskiego (Tabgha kościół Prymatu Piotra, Kafarnaum - „Dom Piotra") • Powrót do Jerozolimy

• 25 marca
  • NAZARET: Msza św. w bazylice Zwiastowania
  • JEROZOLIMA: Spotkanie z konsulami generalnymi rezydującymi w Jerozolimie • Modlitwa w kościele i ogrodzie Getsemani • Spotkanie ekumeniczne w rezydencji greckoprawosławnego patriarchy Jerozolimy Diodora I z przedstawicielami Kościołów

chrześcijańskich działających w Ziemi Świętej • Modlitwa w kościele Zwiastowania

• 26 marca
  • JEROZOLIMA: Wizyta u Wielkiego Muftiego Jerozolimy i Ziemi Świętej szejka Akrama Sabriego • Spotkanie pod tzw. Ścianą Płaczu z izraelskim ministrem ds. diaspory, rabinem Michaelem Melkiorem • Modlitwa w bazylice Grobu Świętego i msza Św. w kaplicy ukazania się zmartwychwstałego Jezusa • Odlot do Tel Awiwu
  • TEL AWIW: Oficjalne pożegnanie i odlot do Rzymu

Charakterystyka i najważniejsze przesłanie pielgrzymki

Podróż tę (jak i odbyte do Egiptu i Jordanii) nazywa się Pielgrzymką Wielkiego Jubileuszu, ale również Pielgrzymką Pokoju lub Pielgrzymką Szlakiem Zbawienia. W każdym odwiedzanym miejscu Papież głosił naukę o pokoju i dialogu międzyreligijnym. Podczas powitania na lotnisku w Tel Awiwie mówił m.in.: Moja podróż jest pielgrzymką w duchu pokornej wdzięczności i nadziei, do źródeł naszej historii religijnej. Jest to hołd dla trzech tradycji religijnych, współistniejących w tym kraju. (...) Modlę się, aby moja wizyta posłużyła do wzmożenia międzyreligijnego dialogu, który doprowadzi Żydów, chrześcijan i muzułmanów do szukania w ich przekonaniach religijnych i w łączącym wszystkich członków rodziny ludzkiej powszechnym braterstwie, motywacji i wytrwałości w działaniu na rzecz pokoju i sprawiedliwości, których narody Ziemi Świętej jeszcze nie mają i ku którym tak bardzo tęsknią. Na lądowisku w Betlejem podkreślał: W sposób szczególny moja modlitwa jest z tymi Palestyńczykami - muzułmanami i chrześcijanami - którzy nadal pozostają bez własnego domu, swego właściwego miejsca w społeczeństwie oraz bez możliwości prowadzenia normalnego życia. Nauczanie to rozwijał podczas pobytu w obozie dla uchodźców Deheisha. Z kolei pozdrawiając głównych rabinów Izraela, mówił: Doprawdy jest to wyjątkowo znamienne spotkanie, które - jak ufam i modlę się - będzie prowadzić do wzmożonych kontaktów między chrześcijanami i Żydami.

W Instytucie Pamięci Yad Vashem Jan Paweł II podkreślał z całą mocą: Jako Biskup Rzymu i Następca Apostoła Piotra zapewniam naród żydowski, że Kościół katolicki, kierując się ewangelicznym prawem prawdy i miłości, a nie względami politycznymi, jest głęboko zasmucony z powodu nienawiści, aktów prześladowania i okazywania antysemityzmu skierowanego przeciw Żydom przez chrześcijan w jakimkolwiek czasie i miejscu. (...) Budujmy nową przyszłość, w której nie będzie już żadnych uczuć antyżydowskich wśród chrześcijan ani uczuć antychrześcijańskich wśród Żydów. Do tematu tego powracał też podczas spotkania międzyreligijnego z udziałem chrześcijan, Żydów i muzułmanów: Dla nas wszystkich Jerozolima, jak wskazuje jej nazwa, jest «Miastem Pokoju». Może żadne inne miejsce na świecie nie przekazuje tak sensu transcendencji i Bożego wybrania, który widzimy w jej kamieniach i zabytkach i w świadectwie trzech religii żyjących obok siebie w obrębie jej murów. W tym współżyciu nie wszystko było lub będzie łatwe. (...) Jeżeli różne wspólnoty religijne w Świętym Mieście i w Ziemi Świętej dokonają postępu we współżyciu i współpracy w przyjaźni i harmonii, będzie to olbrzymią korzyścią nie tylko dla nich samych, lecz dla całej sprawy pokoju w tym regionie. Jerozolima będzie prawdziwie Miastem Pokoju dla wszystkich ludzi. Podczas spotkania ekumenicznego zwracał też uwagę, że dążenia do pełniejszej jedności między chrześcijanami nabierają szczególnego znaczenia w kraju narodzin Zbawiciela i w Świętym Mieście Jerozolimie.

(EB-W)

Kładka nad rzekami krwi / o. M. Zięba OP

Wymarzona i najtrudniejsza pielgrzymka Jana Pawła II. Jedno z najważniejszych wydarzeń Roku Wielkiego Jubileuszu. Papież przygotowywał się do tej podróży ponad 20 lat – już od pierwszych dni pontyfikatu mówił bowiem o swym pragnieniu odwiedzenia Ziemi Świętej. Była to jednak pielgrzymka, która domagała się niezmiernie trudnych przygotowań, w której polityka i religia, historia i teraźniejszość, wrogość i nadzieja splatały się wyjątkowo mocno i nierozerwalnie w wielowiekowo zaciśniętym węźle.

Ogromnie dużo zależało w niej od gospodarzy, bo terytoria, które odwiedził Jan Paweł II zamieszkiwały jedynie niewielkie gromadki chrześcijan. Zarówno dojrzałość i duchowa głębia, którą okazał król Jordanii Abdullah II, jak i roztropna pojednawczość Jasira Arafata oraz odważna otwartość Ehuda Baraka pokazały, że przywódcy tego regionu bardzo starannie przygotowali się do tej – również dla nich skomplikowanej, ważnej i trudnej – wizyty. Papież otwierał przestrzenie nadziei w tym tak bardzo poranionym i – niestety – uwikłanym w spiralę nienawiści zakątku Bliskiego Wschodu.

Przesłanie: Bóg jest zawsze po stronie cierpiących – frazę z książki "Przekroczyć próg nadziei" można uznać za leitmotiv nauczania Jana Pawła II w tym rozgrzanym od napięć regionie świata. Odwiedzenie obozu uchodźców, ucałowanie palestyńskiej ziemi, a zarazem pamięć o ofiarach holokaustu i podkreślenie, że po 2000 lat diaspory ofiary prześladowań mają prawo do bezpiecznego państwa, łamało stricte polityczny kontekst tych papieskich działań, pokazując ich najgłębszy ludzki wymiar.

Niezwykłą wymowę miały też miejsca historii zbawienia, w których przemawiał Papież: góra Nebo, skąd Mojżesz patrzył na Ziemię Obiecaną, dolina Jordanu, gdzie Jan ochrzcił Chrystusa, Betlejem, jerozolimski wieczernik, Góra Błogosławieństw, Nazaret, Bazylika Grobu Świętego.

W tej niezwykłej pielgrzymce bardzo ważnymi miejscami, do których pielgrzymował Jan Paweł II, były również te, w których modlił się w ciszy: Ściana Płaczu, Dom Piotra, Getsemani – chwile najintymniejszego spotkania z Tym, który go powołał, a potem posłał.

Istotne jest też, o czym Papież nie mówił podczas tej pielgrzymki. Nie wspominając Piusa XII, nie potępiając chrześcijaństwa za holokaust, milczał dokładnie z tych samych powodów, dla których o trudnych chwilach historii zarazem sporo powiedział. Milczał nie z racji politycznych, ale z miłości do prawdy. Tym delikatnym milczeniem nie chciał sprawić zawodu ludziom, którzy mają prawo do podejrzliwości i do bolesnej pamięci, ale zarazem przypominał: nie wolno ulegać stereotypom; nie tylko Pius XII milczał w czasie drugiej wojny światowej; to milczenie nie było wynikiem obojętności, lecz dramatem ryzykownego wyboru, a jego działania dyplomatyczne i osobista postawa wobec prześladowań Żydów były jednoznaczna, niekiedy wręcz heroiczne; milczenie Jana Pawła II było zdystansowaniem się wobec oskarżania chrześcijaństwa za holokaust, bo przecież Hitler był ochrzczony – jak mówił Elie Wiesel; to mylny trop, ale nie czas i miejsce, by Papież o tym mówił. Bezsensowne jest obarczanie chrześcijaństwa zachodniego winą za hitleryzm, tak jak chrześcijaństwa wschodniego za stalinizm, chociaż Stalin był prawosławnym klerykiem. To bezbożne ideologie – powiedział Jan Paweł II – dźwigają odpowiedzialność za zbrodnie XX stulecia. Ale trudne pytanie pozostaje: na ile mniej lub bardziej otwarta chrześcijańska niechęć do Żydów ułatwiła okrutne dzieło nazizmu. Przed tym pytaniem Papież się nie cofnął. I prosił o przebaczenie: Kościół katolicki, kierując się ewangeliczną zasadą prawdy i miłości, a nie żadnymi względami politycznymi, głęboko ubolewa z powodu nienawiści, prześladowań i przejawów antysemityzmu, jakie kiedykolwiek i gdziekolwiek spotkały Żydów ze strony chrześcijan. Kościół odrzuca rasizm w jakiejkolwiek formie jako przekreślenie obrazu Stwórcy wpisanego w każdą ludzką istotę.

Religia przeciwko ideologii. Ważkim momentem na spotkaniu przedstawicieli trzech monoteistycznych religii było podkreślenie, że religia nie jest ideologią i stwierdzenie, iż religia jest wrogiem wykluczenia i dyskryminacji, nienawiści i rywalizacji, przemocy i konfliktu. Religia nie jest i nie może być usprawiedliwieniem przemocy i konfliktu, zwłaszcza kiedy tożsamość religijna zbiega się z tożsamością kulturalną i etniczną. Religia i pokój idą ze sobą w parze – otwiera horyzonty nie tylko dla Arabów i Żydów. Podkreślenie, że nie wolno nadużywać religii, bo ideologiczna redukcja wiary dla potrzeb politycznych czy nacjonalistycznych staje się źródłem nienawiści i wrogiem człowieka, było szczególnie aktualne w regionie, gdzie religia, tożsamość narodowa i przynależność państwowa tak bardzo są ze sobą splątane. Chwila, gdy muzułmanie, chrześcijanie oraz żydzi powstali i w reakcji na słowa Papieża odpowiedzieli wspólną owacją, a twarz Jana Pawła II rozjaśnił uśmiech, wpisała się w najnowszą i wspólną historię Bliskiego Wschodu.

Papież, który cytuje sury Koranu, który nieustannie odwołuje się do świętych ksiąg i tradycji żydowskich; Papież, który stara się dostrzec racje stojące po przeciwstawnych sobie stronach; Papież, który formułuje program na spotkaniu przedstawicieli różnych religii, mówiąc, że naszym celem jest, abyśmy trzymając się swoich przekonań, z szacunkiem słuchali jeden drugiego, byśmy starali się rozpoznać to, co jest dobre i święte w innych doktrynach, i współpracowali w popieraniu wszystkiego, co sprzyja wzajemnemu zrozumieniu i pokojowi – przełamuje logikę wrogości i nienawiści. Na ziemi, gdzie tak głęboko spotykają się i zarazem boleśnie przenikają trzy wielkie religie, ten prosty program jest i rewolucyjny, i nagląco potrzebny. Jednym z największych osiągnięć tej pielgrzymki było to, że – jak mówi Szewach Weiss – Papież przerzucał mosty nad rzekami krwi.

Czy mu się to udało? Konflikty, niestety, trwają nadal i nie widać ich końca.

Jednakże czy to mało, że – jak powiedział jeden z rabinów – Jan Paweł II i tylko on, okazał się osobą zdolną na tej obolałej ziemi transcendować politykę i stać się znakiem obecności Boga dla wszystkich trzech religii?

Czy to mało, jeśli Jan Paweł II zdołał przerzucić choćby tylko kładkę nad rzekami krwi płynącymi na Bliskim Wschodzie przez dziesiątki stuleci?

Dziesięć lat później, pięć lat po śmierci Jana Pawła II, rabin David Rosen z Amerykańskiego Kongresu Żydów napisał: Większość izraelskich Żydów, w szczególności praktykujących i tradycjonalistów, nie poznało nigdy współczesnego chrześcijanina. A kiedy podróżują oni po świecie, spotykają nie-Żydów tylko jako innych ludzi, rzadko jako chrześcijan. Swoje wyobrażenie o chrześcijaństwie czerpią zatem z tragicznej i złej przeszłości. Wizyta Papieża w Izraelu otworzyła im oczy na tę nową rzeczywistość. Nie tylko Kościół przestał być uważany za wrogi wobec narodu żydowskiego, ale jego głowa ujrzana została jako szczery przyjaciel! Na szerokich kręgach izraelskiego społeczeństwa głębokie wrażenie wywarł widok papieża w Yad Vashem, memoriale Szoah, we łzach solidarności z bólem Żydów.

Bez wątpienia Jan Paweł II napisał więc nowy i dobry rozdział w historii relacji między religiami na Bliskim Wschodzie. Oby żydzi, muzułmanie i chrześcijanie odwoływali się do niego jak najczęściej.

Źródła

Bibliografia

• (red.) Antoni Jackowski, Izabela Sołjan, Leksykon pielgrzymek Jana Pawła II, Wydawnictwo WAM, Kraków 2005, s. 336-337, 342-343.
• Jan Paweł II, Dzieła zebrane, Wydawnictwo M, Kraków 2006, s. 355-367, 155-162.
• Insegnamenti di Giovanni Paolo II, Libreria Editrice Vaticana, Rzym 1982, t.XXIII,1, s.385-474.
• o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2010, s. 300-304 ISBN 9788375952520

Zobacz także

Podróże apostolskie Jana Pawła II