Ameryka Południowa

Treść hasła pochodzi z publikacji 
(red.) Antoni Jackowski, Izabela Sołjan, "Leksykon pielgrzymek Jana Pawła II", Wydawnictwo WAM, Kraków 2005.

Ameryka Południowa jest kontynentem o jednolitej strukturze wyznaniowej. Religią dominującą jest katolicyzm - aż 83,5% mieszkańców kontynentu to jego wyznawcy. Inne wyznania chrześcijańskie, przede wszystkim protestanckie, obejmują ponad 9% ogółu ludności. Chrześcijanie stanowią zatem ponad 90% społeczeństwa południowoamerykańskiego. Wśród pozostałej części ludności znajdują się wyznawcy hinduizmu, islamu i judaizmu. Nieznaczny udział mają religie rodzime, wyznawane przez niektóre plemiona indiańskie.

Podobnie jak w całej Ameryce Południowej, tak i w większości krajów kontynentu dominują katolicy. W Kolumbii, Wenezueli, Ekwadorze, Paragwaju, Argentynie, Boliwii i Peru stanowią oni ponad 90% ludności, a w Brazylii i Chile ponad 80%. Także w Urugwaju, kraju bardzo zlaicyzowanym, katolicy należą do większości, choć stanowią już tylko 66% ogółu. Cechą charakterystyczną tego kraju jest bardzo wysoki odsetek ludności określanej w statystykach jako bezwyznaniowcy i ateiści (30%). Odmiennie kształtuje się sytuacja wyznaniowa w dwóch pozostałych krajach kontynentu - w Gujanie i Surinamie. Katolicy są tam w mniejszości, stanowiąc po ok. 20%, a znaczny udział mają protestanci, hinduiści, a także muzułmanie.

Początki ewangelizacji kontynentu, sięgające końca XV wieku i całego następnego stulecia, związane były z kolonizacją europejską zapoczątkowaną po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.

W XVI wieku obszar ten opanowały dwa kraje katolickie: Hiszpania i Portugalia. W 1493 roku otrzymały one na mocy bulli papieskiej zdobyte przez siebie ziemie w wyłączne posiadanie. Łączyło się to z obowiązkiem prowadzenia na tych terenach działalności misyjnej. Misje prowadzili zakonnicy wielu zgromadzeń, w tym hieronimici, franciszkanie, dominikanie, augustianie i jezuici.

W ciągu XVI wieku na obszarze Ameryki Południowej i Środkowej oraz Meksyku powstały 4 arcybiskupstwa, 27 biskupstw i ponad 400 klasztorów.

Chrystianizacji dokonywano masowo, nierzadko stosując przemoc. Ludność tubylcza znalazła się w niekorzystnym położeniu. Pewne zmiany nastąpiły dopiero w połowie XVII w., dzięki działalności jezuitów, a także franciszkanów i dominikanów. Przykładem takiej działalności było tworzenie wiosek misyjnych (tzw. redukcji św. Ignacego), do których biali nie mieli wstępu, a władzę sprawowała rada złożona wyłącznie z członków zakonu. Były to wspólnoty wzorowane na gminach pierwszych chrześcijan.

Na początku XIX w. w Kościele południowoamerykańskim nastąpił kryzys, co wiązało się z okresem walk narodowowyzwoleńczych prowadzonych przez kraje Ameryki Południowej. Został on przełamany w latach 30. XIX wieku, po tym jak Stolica Apostolska uznała nowo powstałe państwa, a na ich terenach przywrócono administrację kościelną.

Współcześnie Kościół katolicki Ameryki Południowej posiada wielki potencjał ludnościowy, jest młody i bardzo dynamiczny. Tamtejsi katolicy stanowią 42% całej katolickiej społeczności świata, a ogromna część społeczeństwa to ludzie młodzi. Kościół ten boryka się jednak z wieloma problemami społecznymi - zacofaniem, ubóstwem ogromnej części społeczeństwa, głodem itd. Dużą przeszkodą w działalności Kościoła jest brak księży. Na jednego kapłana przypada nieraz ogromna liczba wiernych, sięgająca kilkudziesięciu tysięcy. Pozytywną cechą jest natomiast duże zaangażowanie świeckich w życie Kościoła, którzy pełnią posługę m.in. jako katecheci.

Problemy Kościoła amerykańskiego i kierunki jego działań zostały określone dzięki pracom Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Ameryce, który odbył się w Watykanie w 1997 roku. Ich uwieńczeniem była posynodalna adhortacja apostolska Ecclesia in America, podpisana przez Papieża w stolicy Meksyku w styczniu 1999 roku.

Wcześniej kierunki działań dla Kościoła Ameryki Łacińskiej wytyczały wnioski i sformułowania konferencji w Rio de Janeiro (Brazylia), Medellin (Kolumbia) i Puebla de los Angeles (Meksyk). Na pierwszej z nich powstała Rada Biskupów Ameryki Łacińskiej (CELAM). Wnioski z tej ostatniej, zainaugurowanej przez Jana Pawła II konferencji pozostawały aktualne podczas wszystkich pielgrzymek papieskich do Ameryki Południowej. Podczas dziewięciu podróży apostolskich Papież odwiedził większość krajów południowoamerykańskich - niektóre dwu- (Argentynę, Urugwaj, Wenezuelę, Peru) lub nawet czterokrotnie (Brazylia). Poza trasami pielgrzymek papieskich pozostały Gujana i Surinam. Wśród niezwykle różnorodnej tematyki poczesne miejsce zajmowały problemy pokoju, pojednania i solidarności, problem rodziny, a także temat ewangelizacji, na co w szczególny sposób wpłynęła 500. rocznica ewangelizacji Ameryki i przygotowująca do jej obchodów nowenna w całym Kościele amerykańskim.

W czasie wszystkich wizyt Ojciec Święty wyniósł do chwały ołtarzy siedem osób - beatyfikował cztery i kanonizował trzy. Nowymi błogosławionymi zostały: s. Mercedes de Jesus Molina (Ekwador), s. Anna de Los Anaeles Monteagudo (Peru), s. Teresa od Jezusa (Chile) i s. Paulina od Serca Jezusa Konającego (Brazylia), nowymi świętymi zaś trzej jezuici-męczennicy: o. Roque González de Santa Cruz, o. Alfonso Rodríguez i o. Juan del Castillo (Paragwaj). Ojciec Święty koronował też 6 wizerunków Matki Bożej - w Chile (Maipu, Punta Arenas), Peru (Arequipa, Cuzco), Wenezueli (Caracas) i Kolumbii (Cartagena). (HM)

Zobacz także

• Ecclesia in America

• Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Ekwador, Gujana,
• Kolumbia, Paragwaj, Peru, Surinam, Urugwaj, Wenezuela

• Kanada, Meksyk, USA