Wolność: Różnice pomiędzy wersjami

Z Centrum Myśli Jana Pawła II - WIKIJP2
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
m
Linia 8: Linia 8:
  
 
Wolność nie jest jedynie wartością dla osoby, ale jej istotną właściwością i nieusuwalnym atrybutem, świadczącym o jej podmiotowości: ''tkwi we wnętrzu człowieka, należy do natury [[osoba|osoby ludzkiej]] i jest jej znakiem rozpoznawczym''<ref>Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1981, nr 5</ref>. Wolność wskazuje na jakościową odmienność osoby od innych stworzeń, które są zdeterminowane prawami przyrody, instynktami itp. Źródłem wolności jest transcendentna godność osoby, czyli bycie obrazem Boga <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 80; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 5</ref>. Pełnię wolności osoba uzyskuje dzięki wyzwoleniu dokonanemu przez Chrystusa <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 86</ref>.  
 
Wolność nie jest jedynie wartością dla osoby, ale jej istotną właściwością i nieusuwalnym atrybutem, świadczącym o jej podmiotowości: ''tkwi we wnętrzu człowieka, należy do natury [[osoba|osoby ludzkiej]] i jest jej znakiem rozpoznawczym''<ref>Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1981, nr 5</ref>. Wolność wskazuje na jakościową odmienność osoby od innych stworzeń, które są zdeterminowane prawami przyrody, instynktami itp. Źródłem wolności jest transcendentna godność osoby, czyli bycie obrazem Boga <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 80; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 5</ref>. Pełnię wolności osoba uzyskuje dzięki wyzwoleniu dokonanemu przez Chrystusa <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 86</ref>.  
 +
 
Fundamentem wolności [[osoba|osoby]] jest [[prawda]]: wolność jest zależna od prawdy, a prawda służy wolności. Akcentuje to Jan Paweł II: ''Wolność zawiera w sobie kryterium prawdy, dyscyplinę prawdy. Bez tego nie jest prawdziwą wolnością. Jest zakłamaniem wolności'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/665 List do Młodych ''Parati semper''] 13</ref>. Otwarcie się na prawdę i przyjęcie jej jest warunkiem poznania siebie, a tym samym podstawowym wymogiem, a zarazem probierzem wolności. Oderwanie wolności od prawdy o Bogu-Stwórcy, osobie-stworzeniu i całym świecie prowadzi do zafałszowania wolności przez utożsamianie jej z absolutną autonomią, czyli samowolą oraz brakiem jakichkolwiek zależności i postrzegania jej jako źródła [[moralność|moralności]], do zniewolenia człowieka przez niewłaściwe, fałszywe, niezgodne z jego naturą pragnienia. Odrzucając prawdę, człowiek sam się pozbawia wolności – pragnąc wyzwolić się od prawdy, w konsekwencji się zniewala. Wolność nie oznacza prawa osoby do odrzucania autentycznej prawdy i tworzenia „swojej prawdy” oraz kreowania swojego człowieczeństwa według niej. Odrzucając prawdę i Boże zasady, człowiek pozbawia się możliwości bycia dobrym i zatrzymuje się w drodze ku doskonałości – ostatecznie więc zniewala się swoimi doczesnymi potrzebami, oszukuje się i niszczy. Ta postawa jest źródłem wszelkich alienacji, gdyż nie ma dobra i wolność poza prawdą; jedynie prawda wyzwala (por. J 8,32). Wierność prawdzie nie jest rodzajem zniewolenia, ale posłuszeństwem sobie i warunkiem zachowania tożsamości osoby <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 12; 15-16; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 37-38; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 1; 61; 84-89; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 13-15; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 36</ref>.  
 
Fundamentem wolności [[osoba|osoby]] jest [[prawda]]: wolność jest zależna od prawdy, a prawda służy wolności. Akcentuje to Jan Paweł II: ''Wolność zawiera w sobie kryterium prawdy, dyscyplinę prawdy. Bez tego nie jest prawdziwą wolnością. Jest zakłamaniem wolności'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/665 List do Młodych ''Parati semper''] 13</ref>. Otwarcie się na prawdę i przyjęcie jej jest warunkiem poznania siebie, a tym samym podstawowym wymogiem, a zarazem probierzem wolności. Oderwanie wolności od prawdy o Bogu-Stwórcy, osobie-stworzeniu i całym świecie prowadzi do zafałszowania wolności przez utożsamianie jej z absolutną autonomią, czyli samowolą oraz brakiem jakichkolwiek zależności i postrzegania jej jako źródła [[moralność|moralności]], do zniewolenia człowieka przez niewłaściwe, fałszywe, niezgodne z jego naturą pragnienia. Odrzucając prawdę, człowiek sam się pozbawia wolności – pragnąc wyzwolić się od prawdy, w konsekwencji się zniewala. Wolność nie oznacza prawa osoby do odrzucania autentycznej prawdy i tworzenia „swojej prawdy” oraz kreowania swojego człowieczeństwa według niej. Odrzucając prawdę i Boże zasady, człowiek pozbawia się możliwości bycia dobrym i zatrzymuje się w drodze ku doskonałości – ostatecznie więc zniewala się swoimi doczesnymi potrzebami, oszukuje się i niszczy. Ta postawa jest źródłem wszelkich alienacji, gdyż nie ma dobra i wolność poza prawdą; jedynie prawda wyzwala (por. J 8,32). Wierność prawdzie nie jest rodzajem zniewolenia, ale posłuszeństwem sobie i warunkiem zachowania tożsamości osoby <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 12; 15-16; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 37-38; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 1; 61; 84-89; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 13-15; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 36</ref>.  
  
−
Wolność osoby nie jest źródłem wartości moralnych (chociaż niektóre współczesne prądy myślowe taką tezę propagują) i nie oznacza odrzucenia Bożego prawa moralnego <ref>por. [[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 31-32</ref>. Wolność człowieka to wolność [[osoba|bytu osobowego]], ale stworzonego, to wolność uczestnicząca w wolności Boga, którego człowiek jest obrazem, a który jako jedyny cieszy się jej pełnią. Wolność człowieka nie jest nieograniczona i ''musi się zatrzymać przed „drzewem poznania dobra i zła”, została bowiem powołana, aby przyjąć prawo moralne, które Bóg daje człowiekowi. […] „Jeden tylko Dobry” wie bowiem doskonale, co jest dobre dla człowieka i dlatego z miłości doń dobro to mu nakazuje w przykazaniach''<ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 35; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 36</ref>. Między wolnością osoby a prawem Bożym istnieje fundamentalna więź: wzajemnie się do siebie odwołują. Zachowywanie [[prawo moralne|prawa moralnego]], postrzeganego jako zbiór „Bożych podpowiedzi” wskazujących, jak żyć, by osiągnąć doskonałość, sprawia, że wolność w pełni się urzeczywistnia: ''[[Dekalog|Przykazania Bożego]] nie można nigdy oddzielać od miłości Boga: zawsze jest darem, który ma służyć rozwojowi człowieka i jego radości'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 52; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 10</ref>. Granica ludzkiej wolności znajduje się w sumieniu: ''Być wolnym, to móc i chcieć wybierać, to żyć zgodnie ze swym sumieniem''<ref>Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1981, nr 5</ref>. W tym kontekście wyłania się problem wolność sumienia. Tylko prawdziwie wolnemu [[sumienie|sumieniu]] można przyznać prerogatywy najwyższej instancji osądu moralnego. Źródłem autonomii osoby jest wolne, odpowiednio uformowane i właściwie funkcjonujące sumienie – odwołujące się do rozumu rozpoznającego [[prawda|prawdę]] i otwarte na działanie Boga. Wolne sumienie jest podstawą, a zarazem zabezpieczeniem wolność osoby. Istotna jest tu prawda o [[grzech|grzechu]], który niszczy wolność, powodując zakłócenie relacji między władzami poznawczymi i dążeniowymi osoby oraz utrudniając odkrywanie i ocenę wartości, a nade wszystko pozbawiając osobę umiejętności określania proporcji między nimi. Trwanie w wolności domaga się radykalnego [[nawrócenie|nawrócenia]] i ciągłego [[wyzwolenie|wyzwalania]]. Człowiek, poznając prawdę, dostrzega, że jest bytem celowym i jego działanie musi mieć cel <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 24-27</ref>. Nie poprzestaje na potocznym rozumieniu wolności, jako braku jakichkolwiek ograniczeń, gdyż wówczas jawi się ona jako beztreściowa i bezsensowna (staje się celem samym w sobie). Jej sens odkrywa w tym, że może czynić [[dobro]], w którym widzi swoje spełnienie. Postrzega ją jako ''wolność'' do nieskrępowanego wyboru i realizacji dobra, co w odniesieniu do osób staje się miłością <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 17-18; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 81</ref>: ''Być prawdziwie wolnym – to znaczy: używać swej wolności dla tego, co jest prawdziwym dobrem. […] to znaczy: być człowiekiem prawego sumienia, być odpowiedzialnym, być człowiekiem „dla drugich”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/665 List do Młodych ''Parati semper''] 13</ref>. W nauczaniu Jana Pawła II wolność jawi się dwuaspektowo: negatywnie jako ''wolność od'' (przymusów, zła; suwerenność, niezależność) i pozytywnie jako ''wolność do'' (dobrego działania). W prawdziwej wolności oba te aspekty muszą istnieć jednocześnie. Wolność nie jest wartością ostateczną i celem istnienia osoby. Jest środkiem do jej spełniania się, do osiągnięcia doskonałości, pełni bytu – stawania się bardziej obrazem Boga, który jest Dobry (Mt 19,17). Sensem i celem wolności jest nieskrępowana możliwość wybierania [[dobro moralne|dobra]], czego najpełniejszym przejawem jest [[miłość]].  
+
Wolność osoby nie jest źródłem wartości moralnych (chociaż niektóre współczesne prądy myślowe taką tezę propagują) i nie oznacza odrzucenia Bożego prawa moralnego <ref>por. [[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 31-32</ref>. Wolność człowieka to wolność [[osoba|bytu osobowego]], ale stworzonego, to wolność uczestnicząca w wolności Boga, którego człowiek jest obrazem, a który jako jedyny cieszy się jej pełnią. Wolność człowieka nie jest nieograniczona i ''musi się zatrzymać przed „drzewem poznania dobra i zła”, została bowiem powołana, aby przyjąć prawo moralne, które Bóg daje człowiekowi. […] „Jeden tylko Dobry” wie bowiem doskonale, co jest dobre dla człowieka i dlatego z miłości doń dobro to mu nakazuje w przykazaniach''<ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 35; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 36</ref>. Między wolnością osoby a prawem Bożym istnieje fundamentalna więź: wzajemnie się do siebie odwołują. Zachowywanie [[prawo moralne|prawa moralnego]], postrzeganego jako zbiór „Bożych podpowiedzi” wskazujących, jak żyć, by osiągnąć doskonałość, sprawia, że wolność w pełni się urzeczywistnia: ''[[Dekalog|Przykazania Bożego]] nie można nigdy oddzielać od miłości Boga: zawsze jest darem, który ma służyć rozwojowi człowieka i jego radości'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 52; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 10</ref>. Granica ludzkiej wolności znajduje się w sumieniu: ''Być wolnym, to móc i chcieć wybierać, to żyć zgodnie ze swym sumieniem''<ref>Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1981, nr 5</ref>.  
 +
 
 +
W tym kontekście wyłania się problem wolność sumienia. Tylko prawdziwie wolnemu [[sumienie|sumieniu]] można przyznać prerogatywy najwyższej instancji osądu moralnego. Źródłem autonomii osoby jest wolne, odpowiednio uformowane i właściwie funkcjonujące sumienie – odwołujące się do rozumu rozpoznającego [[prawda|prawdę]] i otwarte na działanie Boga. Wolne sumienie jest podstawą, a zarazem zabezpieczeniem wolność osoby. Istotna jest tu prawda o [[grzech|grzechu]], który niszczy wolność, powodując zakłócenie relacji między władzami poznawczymi i dążeniowymi osoby oraz utrudniając odkrywanie i ocenę wartości, a nade wszystko pozbawiając osobę umiejętności określania proporcji między nimi. Trwanie w wolności domaga się radykalnego [[nawrócenie|nawrócenia]] i ciągłego [[wyzwolenie|wyzwalania]]. Człowiek, poznając prawdę, dostrzega, że jest bytem celowym i jego działanie musi mieć cel <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 24-27</ref>. Nie poprzestaje na potocznym rozumieniu wolności, jako braku jakichkolwiek ograniczeń, gdyż wówczas jawi się ona jako beztreściowa i bezsensowna (staje się celem samym w sobie). Jej sens odkrywa w tym, że może czynić [[dobro]], w którym widzi swoje spełnienie. Postrzega ją jako ''wolność'' do nieskrępowanego wyboru i realizacji dobra, co w odniesieniu do osób staje się miłością <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 17-18; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 81</ref>: ''Być prawdziwie wolnym – to znaczy: używać swej wolności dla tego, co jest prawdziwym dobrem. […] to znaczy: być człowiekiem prawego sumienia, być odpowiedzialnym, być człowiekiem „dla drugich”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/665 List do Młodych ''Parati semper''] 13</ref>. W nauczaniu Jana Pawła II wolność jawi się dwuaspektowo: negatywnie jako ''wolność od'' (przymusów, zła; suwerenność, niezależność) i pozytywnie jako ''wolność do'' (dobrego działania). W prawdziwej wolności oba te aspekty muszą istnieć jednocześnie. Wolność nie jest wartością ostateczną i celem istnienia osoby. Jest środkiem do jej spełniania się, do osiągnięcia doskonałości, pełni bytu – stawania się bardziej obrazem Boga, który jest Dobry (Mt 19,17). Sensem i celem wolności jest nieskrępowana możliwość wybierania [[dobro moralne|dobra]], czego najpełniejszym przejawem jest [[miłość]].  
  
 
=== Przypisy ===
 
=== Przypisy ===

Wersja z 18:08, 12 mar 2014

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Sławomir NOWOSAD, Michał WYROSTKIEWICZ


Wolność – (łac. libertas) – integralny element natury ludzkiej; zdolność i możliwość wyboru wartości i opowiedzenia się za nimi. Wyraża się w życiu zgodnym z własnym sumieniem. Jest związana z prawdą i dobrem: wyrasta z prawdy i ukierunkowuje się ku dobru. Wolność nie jest tożsama z brakiem jakichkolwiek norm.

Nauczanie Jana Pawła II nt. wolności

Wolność nie jest jedynie wartością dla osoby, ale jej istotną właściwością i nieusuwalnym atrybutem, świadczącym o jej podmiotowości: tkwi we wnętrzu człowieka, należy do natury osoby ludzkiej i jest jej znakiem rozpoznawczym[1]. Wolność wskazuje na jakościową odmienność osoby od innych stworzeń, które są zdeterminowane prawami przyrody, instynktami itp. Źródłem wolności jest transcendentna godność osoby, czyli bycie obrazem Boga [2]. Pełnię wolności osoba uzyskuje dzięki wyzwoleniu dokonanemu przez Chrystusa [3].

Fundamentem wolności osoby jest prawda: wolność jest zależna od prawdy, a prawda służy wolności. Akcentuje to Jan Paweł II: Wolność zawiera w sobie kryterium prawdy, dyscyplinę prawdy. Bez tego nie jest prawdziwą wolnością. Jest zakłamaniem wolności [4]. Otwarcie się na prawdę i przyjęcie jej jest warunkiem poznania siebie, a tym samym podstawowym wymogiem, a zarazem probierzem wolności. Oderwanie wolności od prawdy o Bogu-Stwórcy, osobie-stworzeniu i całym świecie prowadzi do zafałszowania wolności przez utożsamianie jej z absolutną autonomią, czyli samowolą oraz brakiem jakichkolwiek zależności i postrzegania jej jako źródła moralności, do zniewolenia człowieka przez niewłaściwe, fałszywe, niezgodne z jego naturą pragnienia. Odrzucając prawdę, człowiek sam się pozbawia wolności – pragnąc wyzwolić się od prawdy, w konsekwencji się zniewala. Wolność nie oznacza prawa osoby do odrzucania autentycznej prawdy i tworzenia „swojej prawdy” oraz kreowania swojego człowieczeństwa według niej. Odrzucając prawdę i Boże zasady, człowiek pozbawia się możliwości bycia dobrym i zatrzymuje się w drodze ku doskonałości – ostatecznie więc zniewala się swoimi doczesnymi potrzebami, oszukuje się i niszczy. Ta postawa jest źródłem wszelkich alienacji, gdyż nie ma dobra i wolność poza prawdą; jedynie prawda wyzwala (por. J 8,32). Wierność prawdzie nie jest rodzajem zniewolenia, ale posłuszeństwem sobie i warunkiem zachowania tożsamości osoby [5].

Wolność osoby nie jest źródłem wartości moralnych (chociaż niektóre współczesne prądy myślowe taką tezę propagują) i nie oznacza odrzucenia Bożego prawa moralnego [6]. Wolność człowieka to wolność bytu osobowego, ale stworzonego, to wolność uczestnicząca w wolności Boga, którego człowiek jest obrazem, a który jako jedyny cieszy się jej pełnią. Wolność człowieka nie jest nieograniczona i musi się zatrzymać przed „drzewem poznania dobra i zła”, została bowiem powołana, aby przyjąć prawo moralne, które Bóg daje człowiekowi. […] „Jeden tylko Dobry” wie bowiem doskonale, co jest dobre dla człowieka i dlatego z miłości doń dobro to mu nakazuje w przykazaniach[7]. Między wolnością osoby a prawem Bożym istnieje fundamentalna więź: wzajemnie się do siebie odwołują. Zachowywanie prawa moralnego, postrzeganego jako zbiór „Bożych podpowiedzi” wskazujących, jak żyć, by osiągnąć doskonałość, sprawia, że wolność w pełni się urzeczywistnia: Przykazania Bożego nie można nigdy oddzielać od miłości Boga: zawsze jest darem, który ma służyć rozwojowi człowieka i jego radości [8]. Granica ludzkiej wolności znajduje się w sumieniu: Być wolnym, to móc i chcieć wybierać, to żyć zgodnie ze swym sumieniem[9].

W tym kontekście wyłania się problem wolność sumienia. Tylko prawdziwie wolnemu sumieniu można przyznać prerogatywy najwyższej instancji osądu moralnego. Źródłem autonomii osoby jest wolne, odpowiednio uformowane i właściwie funkcjonujące sumienie – odwołujące się do rozumu rozpoznającego prawdę i otwarte na działanie Boga. Wolne sumienie jest podstawą, a zarazem zabezpieczeniem wolność osoby. Istotna jest tu prawda o grzechu, który niszczy wolność, powodując zakłócenie relacji między władzami poznawczymi i dążeniowymi osoby oraz utrudniając odkrywanie i ocenę wartości, a nade wszystko pozbawiając osobę umiejętności określania proporcji między nimi. Trwanie w wolności domaga się radykalnego nawrócenia i ciągłego wyzwalania. Człowiek, poznając prawdę, dostrzega, że jest bytem celowym i jego działanie musi mieć cel [10]. Nie poprzestaje na potocznym rozumieniu wolności, jako braku jakichkolwiek ograniczeń, gdyż wówczas jawi się ona jako beztreściowa i bezsensowna (staje się celem samym w sobie). Jej sens odkrywa w tym, że może czynić dobro, w którym widzi swoje spełnienie. Postrzega ją jako wolność do nieskrępowanego wyboru i realizacji dobra, co w odniesieniu do osób staje się miłością [11]: Być prawdziwie wolnym – to znaczy: używać swej wolności dla tego, co jest prawdziwym dobrem. […] to znaczy: być człowiekiem prawego sumienia, być odpowiedzialnym, być człowiekiem „dla drugich” [12]. W nauczaniu Jana Pawła II wolność jawi się dwuaspektowo: negatywnie jako wolność od (przymusów, zła; suwerenność, niezależność) i pozytywnie jako wolność do (dobrego działania). W prawdziwej wolności oba te aspekty muszą istnieć jednocześnie. Wolność nie jest wartością ostateczną i celem istnienia osoby. Jest środkiem do jej spełniania się, do osiągnięcia doskonałości, pełni bytu – stawania się bardziej obrazem Boga, który jest Dobry (Mt 19,17). Sensem i celem wolności jest nieskrępowana możliwość wybierania dobra, czego najpełniejszym przejawem jest miłość.

Przypisy

  1. ↑ Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1981, nr 5
  2. ↑ por. Fides et ratio 80; Christifideles laici 5
  3. ↑ por. Veritatis Splendor 86
  4. ↑ List do Młodych Parati semper 13
  5. ↑ por. Redemptor hominis 12; 15-16; Dominus et Vivificantem 37-38; Veritatis Splendor 1; 61; 84-89; Fides et ratio 13-15; Christifideles laici 36
  6. ↑ por. [Veritatis Splendor 31-32
  7. ↑ Veritatis Splendor 35; por. Dominus et Vivificantem 36
  8. ↑ Evangelium Vitae 52; por. Veritatis Splendor 10
  9. ↑ Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1981, nr 5
  10. ↑ por. Fides et ratio 24-27
  11. ↑ por. Veritatis Splendor 17-18; Fides et ratio 81
  12. ↑ List do Młodych Parati semper 13

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

Inne dokumenty Kościoła

  • Kongregacja Nauki Wiary. Instrukcja o chrześcijańskiej wolności i wyzwoleniu Libertatis conscientia (22.03.1986).
  • Kongregacja Nauki Wiary. Instrukcja o niektórych aspektach "teologii wyzwolenia" Libertatis nuntius (6.08.1994).

Publikacje innych autorów

  • Jan Paweł II. Veritatis splendor. Tekst i komentarze. Red. A. Szostek. Lublin 1995;
  • A. Szostek. Wokół godności, prawdy i miłości. Rozważania etyczne. Lublin 1995;
  • J. Nagórny. Posłannictwo chrześcijan w świecie. T. 1: Świat i wspólnota. Lublin 1997;
  • A. Scola. Ludzka wolność a prawda w świetle encykliki Fides et ratio. W: Jan Paweł II. Fides et ratio. Tekst i komentarze. Red. T. Styczeń, W. Chudy. Lublin 2003;
  • W. Stróżewski. Aksjologiczny horyzont egzystencjalnej zależności człowieka. W: tamże.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o wolności

—


—


—


Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

Źródło: „http://www.wikijp2.pl/index.php?title=Wolność&oldid=3417”