Kara śmierci

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Konrad GLOMBIK 

Kara śmierci – najwyższy wymiar kary za najpoważniejsze przestępstwa przeciwko życiu. W czasach Starego Testamentu, w celu zachowania Przymierza z Bogiem, była stosowana za wykroczenia przeciwko życiu, wierze, seksualności oraz występki wobec rodziców. W tekstach starożytnych pisarzy chrześcijańskich uważano ją za sprzeczną z wiarą chrześcijańską. Od uchwalenia „Edyktu mediolańskiego” (313 rok) była coraz powszechniej akceptowana jako jedna z form instytucjonalnych państwa, choć wierzący mieli zakaz uczestnictwa w jej wymierzaniu i wykonywaniu. Uzasadnienie kary śmierci potrzebą obrony zagrożonego dobra wspólnego, pochodzące od św. Tomasza z Akwinu, zostało – przy nielicznych głosach sprzeciwu – przejęte przez teologów. W latach 80. i 90. XX wieku karę śmierci zniesiono w ustawodawstwie wielu krajów świata.

Nauczanie Jana Pawła II nt. kary śmierci

Jan Paweł II wypowiedział się na temat kary śmierci w encyklice Evangelium Vitae; miało to wpływ na korektę nauczania zawartego w Katechizmie Kościoła Katolickiego. Papież często apelował o zniesienie kary śmierci jako okrutnej i niepotrzebnej oraz publicznie wygłaszał prośby o ułaskawienie skazanych. Wypowiedzi te najczęściej towarzyszyły akcjom mającym na celu zniesienie kary śmierci w różnych krajach świata, co jest przejawem znaku nadziei na budzenie się nowej wrażliwości oraz cywilizacji miłości i życia . Problem kary śmierci Papież postrzega w kontekście sprawiedliwości karnej, która powinna uwzględniać ochronę i naprawę ładu publicznego, bezpieczeństwo ludzi oraz poszanowanie godności ludzkiej przestępcy. Nawiązując do tradycyjnej argumentacji społecznej, stwierdza, że nie wyklucza się przypadków konieczności odebrania życia przestępcy, gdy brak innych sposobów obrony społeczeństwa, dodaje jednak, że dzisiaj dzięki coraz lepszej organizacji instytucji penitencjarnych, takie przypadki są bardzo rzadkie, a być może nie zdarzają się wcale . Jan Paweł II ujmuje problem kary śmierci w kontekście zasady słusznej obrony, twierdząc, że może zaistnieć sytuacja, w której odebranie życia przestępcy jest jedynym, ostatecznym środkiem obrony ludzi. Społeczeństwo, w takich przypadkach, ma prawo do obrony, ale współcześnie dysponuje innymi środkami niż karą śmierci, by skutecznie się bronić. Sprzeciw wobec karze śmierci uzasadnia aktualna sytuacja i współczesne możliwości więziennictwa oraz wzrastająca wrażliwość na prawa człowieka. Powstrzymanie się od kary śmierci bardziej odpowiada godności osoby ludzkiej, uwarunkowaniom dobra wspólnego i jest wyrazem poszanowania prawa każdego człowieka do życia. Zniesienie kary śmierci ma na celu ochronę godności człowieka, której nie traci nawet zabójca . Możliwość zastosowania bezkrwawych środków służących zwalczaniu przestępczości, jakimi dysponuje współczesne państwo, sprawia, że nie pozbawia się winowajcy możliwości poprawy i odkupienia win. Papież łączy represyjny i resocjalizujący aspekt kary kryminalnej, co wynika z powiązania ze sobą przebaczenia i sprawiedliwości −one się bowiem nie wykluczają. Przebaczenie […] nie usuwa ani nie umniejsza konieczności naprawienia zła, będącej nakazem sprawiedliwości, lecz zmierza do ponownego włączenia osób i grup do społeczności […]. Żadna kara nie powinna deptać niezbywalnej godności winowajcy. Droga do skruchy i rehabilitacji musi być zawsze otwarta . Kara śmierci odbiera możliwość naprawy popełnionego zła i powrotu do społeczności; obok aborcji i eutanazji stanowi formę przemocy wobec osoby ludzkiej i jest zaprzeczeniem prawa do życia.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Ecclesia in America 63
• Evangelium Vitae 27; 56
• Jan Paweł II, Orędzie na Światowy Dzień Pokoju, 1997
• Orędzie Urbi et Orbi Bóg narodził się dla nas 25.12.1998
• Homilia Miłość serca Chrystusa żąda odpowiedzi, St. Louis, 27.01.1999
• Audiencja generalna Chrześcijanin ożywiany duchem, 13.09.2000.

Inne dokumenty Kościoła

• Katechizm Kościoła Katolickiego 2266-2267

Publikacje innych autorów

• Joseph Ratzinger, Nienaruszalność życia ludzkiego w świetle encykliki Evangelium vitae, L’Osservatore Romano 16/1995 nr 5
• P. Nitecki, Problematyka kary śmierci w świetle encykliki Evangelium vitae [w:] Życie dar nienaruszalny: wokół encykliki Evangelium vitae, red. A. Młotek, T. Reroń, Wrocław 1995
• S. Pławecki, Ku nowej moralnej ocenie kary śmierci HD 66/1997 nr 1-2
• H. Dobiosch, Historyczne aspekty kary śmierci w katolickiej teologii moralnej, Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego 20/2000
• K. Glombik, Jan Paweł II o karze śmierci [w:] tamże
• K. Glombik, Ecclesia non sitit sanguinem: kara śmierci w tradycji Kościoła katolickiego, HD 140/2003 nr 3

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o karze śmierci

W tej perspektywie należy też rozpatrywać problem kary śmierci. Zarówno w Kościele, jak i w społeczności cywilnej oraz powszechnej zgłasza się postulat jak najbardziej ograniczonego jej stosowania albo wręcz całkowitego zniesienia. Problem ten należy umieścić w kontekście sprawiedliwości karnej, która winna coraz bardziej odpowiadać godności człowieka, a tym samym — w ostatecznej analizie — zamysłowi Boga względem człowieka i społeczeństwa. Istotnie, kara wymierzana przez społeczeństwo ma przede wszystkim na celu „naprawienie nieporządku wywołanego przez wykroczenie”. Władza publiczna powinna przeciwdziałać naruszaniu praw osobowych i społecznych, wymierzając sprawcy odpowiednią do przestępstwa karę, jako warunek odzyskania prawa do korzystania z własnej wolności. W ten sposób władza osiąga także cel, jakim jest obrona ładu publicznego i bezpieczeństwa osób, a dla samego przestępcy kara stanowi bodziec i pomoc do poprawy oraz wynagrodzenia za winy.

— Evangelium vitae, 56

Przykazanie mówiące o nienaruszalności ludzkiego życia rozbrzmiewa pośród „dziesięciu słów” przymierza synajskiego (por. Wj 34, 28). Zakazuje przede wszystkim zabójstwa: „Nie będziesz zabijał” (Wj 20, 13); „nie wydasz wyroku śmierci na niewinnego i sprawiedliwego” (Wj 23, 7); ale zabrania także — jak to precyzuje późniejsze prawodawstwo Izraela — zranienia w jakikolwiek sposób ciała bliźniego (por. Wj 21, 12-27). Trzeba oczywiście przyznać, że w Starym Testamencie ta wrażliwość na wartość życia, choć już tak wyraźna, nie ma jeszcze owej subtelności, wyrażonej w Kazaniu na Górze, czego świadectwem są niektóre aspekty prawodawstwa wówczas obowiązującego, które przewidywało dotkliwe kary cielesne, a nawet karę śmierci. Lecz to ogólne przesłanie, które zostanie udoskonalone przez Nowy Testament, jest stanowczym wezwaniem do uszanowania zasady nienaruszalności życia fizycznego i integralności osobistej, zaś jego punktem kulminacyjnym jest pozytywne przykazanie, które każe poczuwać się do odpowiedzialności za bliźniego jak za siebie samego: „będziesz miłował bliźniego jak siebie samego” (Kpł 19, 18).

— {{{2}}}

Linki zewnętrzne

• Hasło "Kara śmierci" w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich