Kult chrześcijański

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Tadeusz ZADYKOWICZ    

Kult chrześcijański – całokształt praktyk i czynności sakralnych, stanowiący zewnętrzny przejaw doktrynalnych treści religii; manifestacja czci dla „sacrum” w aktach uwielbienia, dziękczynienia, błagania; obok doktryny i organizacji, podstawowa część składowa religii.

Powszechność aktów religijnych, będących wyrazem odkrywania Boga, sprawia, że człowiek może być nazwany istotą religijną. Współcześnie jednak, nawet tam, gdzie zachowała się obrzędowość, wiara stopniowo traci swoje wyraźne miejsce w najistotniejszych momentach ludzkiej egzystencji. Kult religijny zagrożony jest także przez niektóre współczesne uwarunkowania społeczne i kulturowe, a w szczególności przez takie zjawiska jak: materializm, sekularyzm, indywidualizm, determinizm . Ogólne i niejasne wyobrażenie Boga, często graniczące z „religijnością bez Boga”, sprawia, że przedmiotem uwielbienia stają się najróżniejsze „bożki”. Bałwochwalczym kultem otaczane są stworzenia i ludzka wolność. W takim kontekście umieszczone jest nauczanie Jana Pawła II na temat roli kultu w chrześcijańskim życiu moralnym.

Nauczanie Jana Pawła II nt. kultu chrześcijańskiego

Chrześcijanin wielbi Boga przez całe swoje życie moralne; jest więc ono rodzajem kultu. Jan Paweł II, potwierdzając tę prawdę, wskazuje zarazem na konieczność bezpośredniego odniesienia do Boga. Życie moralne, łącznie z wypełnieniem przykazania miłości bliźniego, nie może być rozumiane jako jedyny i wystarczający akt kultu chrześcijańskiego. Konieczne są pewne akty, których adresatem jest bezpośrednio Bóg , ale też sam kult nie wyczerpuje całego życia chrześcijańskiego.

Papież, przypominając o obowiązku udziału w kulcie, ukazuje zarazem jego znaczenie. Kult stanowi uprzywilejowane „miejsce” spotkania z Bogiem, przebywania z Jezusem . W czynnościach liturgicznych – stwierdza Jan Paweł II – nic nie jest ważniejsze od tego, że w sposób niewidzialny, lecz rzeczywisty, działa Chrystus przez swojego Ducha .

Właściwy kult uwielbienia skierowany do Boga przez Chrystusa w Duchu Świętym może przyczyniać się do głębszego zrozumienia miłości Boga i tajemnicy Chrystusa . Jego rolą jest włączenie chrześcijanina w misterium paschalne. Szczyt kultu chrześcijańskiego stanowi Eucharystia . Temu jedynemu kultowi nie sprzeciwia się jednak, a wręcz odwrotnie – sprzyja, cześć, jaką chrześcijanie oddają Matce Bożej, świętym oraz ich wizerunkom. Kult oddawany świętym odnosi się ostatecznie do Chrystusa; objawia się w nim człowiek przemieniony „na podobieństwo Boga”.

Życie kultyczne bywa niekiedy sprowadzane tylko do jednego z obowiązków chrześcijanina. Niekiedy widzi się w nim wyłącznie oparcie, umocnienie, źródło łaski, mocy, siły duchowej potrzebnej do egzystencji zgodnej z Ewangelią. Jan Paweł II, nie pomijając żadnego z tych aspektów, zwraca uwagę na jego responsoryjny charakter . Zaangażowanie człowieka w czynności kultyczne ma charakter odpowiedzi człowieka na rozpoznaną obecność Boga i Jego miłość . Ta odpowiedź należy do istoty pobożności i wyraża się w takich postawach jak: uwielbienie, adoracja, dziękczynienie, cześć . W kulcie zawiera się zatem jakaś nasza „odpłata”, jakieś wynagrodzenie za tę miłość .

Tak rozumiany kult chrześcijański jest nie tylko źródłem łaski i obowiązkiem, ale może przyczyniać się do coraz większego rozwoju życia chrześcijańskiego. Przez kult zostaje bowiem wpisane w serce chrześcijanina „nowe prawo”, które powinno być dla niego drogowskazem i źródłem zasad postępowania . Kult chrześcijański stawia więc wymagania o charakterze moralnym i przyczynia się do praktykowania cnót ewangelicznych i właściwego sposobu życia. Uczestnictwo w kulcie chrześcijańskim pociąga za sobą powinność, aby w podejmowanych decyzjach, wyborach, postawach i działaniach urzeczywistniać to, co było treścią spotkania z Bogiem . Kult chrześcijański ma zatem oddziaływanie wychowawcze. Poprzez normy i zasady moralne, wzorce postępowania i postawy wynikające z doktryny kieruje on postępowaniem. Jest więc zasadą, źródłem, z którego może pochodzić rozwaga i siła w podejmowaniu decyzji tak, by były one podporządkowane Bożym zamysłom. Kult znajduje swe naturalne przedłużenie w rozkwicie życia chrześcijańskiego. Rodzi się z niego cały kultyczny styl życia.

Papież wylicza szereg postaw, które powinny być konsekwencją udziału w kulcie chrześcijańskim. Szczególne miejsce wśród nich zajmują cnoty teologalne . Wypływając z serca jako najgłębszy hołd natchniony cnotami wiary, nadziei i miłości, kult chrześcijański jednocześnie te cnoty rozwija. Jest wyznaniem wiary, a jednocześnie tę wiarę buduje. Wypływa z miłości, a jednocześnie służy miłości, wychowuje do niej, jest jej szkołą. Autentyczny kult chrześcijański powinien znaleźć swoje konsekwencje także we wrażliwości na każde ludzkie cierpienie i niedolę, niesprawiedliwość i krzywdę. Winien zaowocować szacunkiem dla godności każdego człowieka. Do owoców kultu chrześcijańskiego należą także takie postawy jak: wdzięczność, ofiarność, jedność, braterskie otwarcie się posunięte aż do przebaczenia . Kult chrześcijański zatem, jako zbliżenie się do Boga, nie oddala od innych ludzi, ale uwrażliwia i otwiera na ich radości i smutki; uczy solidarności. Przez udział w kulcie chrześcijanin przyczynia się do radykalnej przemiany świata i do owocowania Ewangelii. Kult chrześcijański ożywia także ducha nawrócenia i pokuty. Kult chrześcijański, za którym nie idą postawy moralne, należy uznać za bezwartościowy. Tak dzieje się zwłaszcza wtedy, gdy jest on traktowany na sposób magiczny, instrumentalny, jako środek do osiągnięcia własnych celów.

Kult sprawowany w Kościele jest przeżywany wspólnotowo, a następnie znajduje swoje przedłużenie w różnych formach pobożności prywatnej Kościół polecał i nieustannie poleca wiernym niektóre praktyki ze szczególną troską i naciskiem. Należą do nich: kult Eucharystii, kult Matki Bożej i świętych oraz liczne formy pobożności ludowej (np. różaniec).

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Christifideles laici 4; 34
• Catechesi tradendae 54-55
• Ecclesia de Eucharistia 53-58
• Familiaris consortio 61
• Pastores dabo vobis 7; 48
• Redemptoris Custos 26
• Reconciliatio et paenitentia 20-22
• Veritatis Splendor 88-89; 104
• List apostolski Dominicae cenae 3-7
• Dies Domini 31-54
• List apostolski Rosarium Virginis Mariae 9-17
• List apostolski Vicesimus quintus annus 1-10; 18.

Publikacje innych autorów

• F. Greniuk. Kultyczno-sakramentalny charakter moralności chrześcijańskiej. W: Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich. Red. M. Rusecki. Lublin 1992
• J. Nagórny. Moralny sens świętowania. „Roczniki Teologiczne” 49:2002 z. 3
• T. Zadykowicz. Rola wzorów osobowych w kształtowaniu chrześcijańskich postaw moralnych. „Studia Teologiczne” Białystok−Drohiczyn−Łomża 19:2001
• Tenże. Rola Maryi w chrześcijańskim życiu moralnym. „Salvatoris Mater” 5:2003 nr 2

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o kulcie chrześcijańskim

— {{{2}}}

— {{{2}}}

— {{{2}}}

Linki zewnętrzne

• Hasło "Inkulturacja Kościoła" w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich