Autorytet

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Tadeusz ZADYKOWICZ 

Autorytet - (z łac. auctoritas – wpływ, znaczenie, powaga, władza) − osoba, która dzięki posiadanym cechom wpływa na postawy, decyzje, wybory i sądy innych ludzi; ktoś, kto ma posłuch u innych, na kim można polegać, kogo darzy się zaufaniem, szacunkiem; władza charakteryzująca się możliwością wywierania wpływu na przekonania i zachowania. Na przestrzeni dziejów ścierały się niekiedy skrajne poglądy na temat roli autorytetu. Podkreślano jego doniosłość, zwłaszcza w procesie poznania i wychowania, jak i kwestionowano jego rolę na korzyść rozumu i doświadczenia.

Zagadnienie autorytetu w nauczaniu Jana Pawła II

Jan Paweł II wyróżnia autorytet instytucji i autorytet osoby. Wiąże go z funkcją bądź z oddziaływaniem wychowawczym . Autorytet wynikający z posiadanej władzy powinien być potwierdzany życiem i określonymi postawami. Stąd w nauczaniu Papieża widoczny jest wyraźny postulat przechodzenia od autorytetu funkcji do autorytetu osoby. To przejście znajduje swój konkretny wyraz w świadectwie. Moralny autorytet człowieka wynika zatem z prawdziwości zasad i zgodności z nimi jego czynów . Źródłem autonomii jest ostatecznie nie tyle pełniona funkcja, ile odpowiednie walory osobowościowe – siła ducha, głębia umysłu, wrażliwość serca, wiedza, zdolności.

Ostatecznym autorytetem jest Bóg. Rolę autorytetu spełnia także Chrystus i Jego słowo . Wszelki ludzki autorytet powinien odzwierciedlać odwieczną Prawdę i Sprawiedliwość. Dotyczy to nauczania, które powinno być oparte na autorytecie prawdy, jaką jest sam Bóg, oraz prawa ludzkiego, które powinno bazować na autonomii prawa moralnego, prawa Bożego, posiadającego powszechny charakter: obowiązuje każdego i domaga się powszechnego uznania. Rangę autorytetu posiada także Kościół, Stolica Apostolska. Rolę autorytetu spełnia również państwo i jego instytucje.

Najczęściej jednak problematyka autorytetu (choć nie samo słowo „autorytet”) pojawia się w nauczaniu papieskim skierowanym do rodziców i wychowawców, a także do młodzieży . Jan Paweł II zalicza bowiem do negatywnych znaków współczesności duży zamęt w pojmowaniu autorytetu , czego skutkiem są trudności w przekazywaniu istotnych wartości ludzkich i chrześcijańskich. Obok kontestacji wszelkich autorytetów istnieje współcześnie także zapotrzebowanie na wzory osobowe jako swoiste punkty odniesienia. W takiej sytuacji Papież przyznaje autorytetowi znaczącą rolę w procesie wychowania.

Rolą autorytetu jest troska o integralnie pojęte dobro, wzrost osoby, wychowanie do wartości, do wolności, pomoc w poszukiwaniu prawdy, dobra, w rozpoznawaniu drogi życiowej, natchnień Ducha Świętego, towarzyszenie w podejmowaniu trudnych decyzji, kształtowanie cnót . Autorytet bazujący na przykładzie życia jest w stanie dać odpowiedź na wiele pytań, jakie nurtują serca i umysły młodych. A. jest przyjacielem, towarzyszem i sprzymierzeńcem w młodzieńczej walce. Pomaga budować fundamenty pod przyszłe życie. U autorytetu człowiek może szukać pomocy i rady w życiowych problemach. Rolą autorytetu jest podejmowanie wszelkich działań, aby człowiek – będący pod jego wpływem – stawał się coraz bardziej człowiekiem. Jego rola ma więc zawsze charakter służebny, wspomagający. Ma pobudzać do samowychowania . Aby spełnić taką rolę, osoba pretendująca do bycia autorytetem powinna cechować się autentycznością, duchem szacunku, zdolnością do dialogu, umiejętnością słuchania, panowania nad sobą oraz takimi cnotami, jak: szczerość, odwaga, pokora, uczciwość, a przede wszystkim miłość . Do zadań autorytetu należy także stawianie wymagań, posługiwanie się nakazami i zakazami oraz radą i upominaniem, udzielanymi zawsze w atmosferze szacunku i miłości.

Jan Paweł II odwołuje się do współczesnego konfliktu autorytetu − odrzucania go a jednocześnie jego potrzeby, i przestrzega przed uciekaniem się do takich wzorców, które w imię tolerancji, fałszywej wolności, przyzwalają na wszystko i wszelkie wybory traktują jako równorzędne. Takie pozorne autorytety uzasadniają swoje działania prawami rozwoju i postępu . Warto podkreślić, że w oczach wielu współczesnych sam Papież uważany jest za autorytet. Nie tylko naucza, ale uosabia autorytet.