Czystość

Z Centrum Myśli Jana Pawła II - WIKIJP2
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania 
Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Arkadiusz OLCZYK

Czystość – (łac. „castitas”, od „castigare” − powściągać, opanowywać siłą) – cnota i postawa moralna, dzięki której człowiek jest w stanie kontrolować pragnienia seksualne i mądrze nimi kierować; jedna z trzech rad ewangelicznych, na których opiera się życie konsekrowane; często utożsamiana z dziewictwem i celibatem. Do wykroczeń moralnych przeciwnych czystości należy zaliczyć m.in. stosunki przedmałżeńskie, cudzołóstwo, prostytucję, masturbację, nagość i pornografię, nieskromne dotyki i pocałunki. Grzechy przeciw czystości należą do kategorii grzechów śmiertelnych.

W praktyce czystość polega na powstrzymaniu się od pożycia seksualnego poza małżeństwem lub we wdowieństwie oraz na korzystaniu z niego w małżeństwie zgodnie z zasadami moralnymi. Czystość związana jest z cnotą umiarkowania (łac. „temperantia”). Wymaga ona ducha ascezy i poświęcenia, formacji charakteru oraz opanowania namiętności. Konieczne jest wychowanie do czystości już od dzieciństwa, zwłaszcza w obecnej dobie panseksualizmu. Chrześcijanie powołani są do życia w czystości, odpowiednio do stanu, w jakim żyją. Małżonkowie mają realizować czystość poprzez respektowanie zasad katolickiej etyki małżeńskiej, unikanie instrumentalizacji współmałżonka oraz troskę o jedność duchową. Kapłani i osoby zakonne mają żyć w czystości ze względu na Królestwo niebieskie [1] [2].

Pismo Święte głosi czystość w kontekście nauki o godności małżeństwa [3] oraz czystości kultycznej [4]. Na straży czystości stoi VI przykazanie Dekalogu: „Nie cudzołóż!”. Stary Testament podaje surowe przepisy broniące czystości [5] [6]. Za najcięższe wykroczenia przeciw czystości karano nawet śmiercią [7]. Liczne epizody w Starym Testamencie ukazują gniew i karę Boga za grzechy przeciwne czystości małżeńskiej [8] i pozamałżeńskiej [9] oraz pochwałę wytrwania w czystości, np. Józefa [10], Zuzanny [11] i Judyty [12]. W Nowym Testamencie Chrystus uwolnił chrześcijan od przepisów o czystości kultycznej [13]. Potwierdził, że prawdziwa czystość pochodzi z serca człowieka, stąd ocenie moralnej w zakresie czystości podlegają także myśli i pragnienia [14]. Czystość jest stanem, który najbardziej zbliża człowieka do Boga [15], a niezachowanie jej zamyka drogę do Niego [16]. Czystość utrwala dokonaną podczas chrztu konsekrację ciała ludzkiego jako świątyni Ducha Świętego [17]. Stąd Nowy Testament nie tylko ostrzega przed swobodą seksualną w małżeństwie i poza nim, ale także zachęca do życia w czystości wszystkich uczniów Chrystusa [18] [19], a zwłaszcza biskupów, kapłanów [20] [21], diakonów [22] i wdowy [23].

W religiach niechrześcijańskich zachowanie czystości uzależnione jest od poglądów religijno-kulturowych. U ludów pierwotnych z racji prokreacyjnych czystości przed- i pozamałżeńska nie zawsze była zachowywana. W kulturach wyższych czystość przedmałżeńską uważano głównie za obowiązek kobiety. Stanowiła warunek małżeństwa. Greckie „Prawo ateńskie” surowo strzegło przedmałżeńskiej czystości młodzieży, zwłaszcza kobiet. Rzymianie gloryfikowali czystość kobiet i czystość rodzinną. W buddyzmie jest ona jednym z najważniejszych obowiązków moralnych, szczególnie w małżeństwie. W islamie, mimo zwyczaju wielożeństwa, do czystości zobowiązane są kobiety. Ogólnie, prawo obyczajowe w zakresie czystości jest łagodniejsze względem mężczyzn, bardziej restrykcyjne wobec kobiet.

Nauczanie Jana Pawła II nt. czystości

W nauczaniu Jana Pawła II o czystości punkt wyjścia stanowi jego katecheza o czystości serca. Papież przypomina, że w „Kazaniu na Górze” czystość weszła w treść ośmiu błogosławieństw: Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą [24]. W czystości serca Papież upatruje źródło każdego z wymiarów czystości: małżeńskiej, pozamałżeńskiej oraz dla Królestwa niebieskiego. Czystość jest wymaganiem miłości. Tylko czyste serce jest zdolne w pełni miłować Boga i ludzi [25].

Jan Paweł II – za Soborem Watykańskim II – podkreśla często, że kultywowanie szczerym sercem cnoty czystość jest warunkiem miłości i nierozerwalności małżeńskiej oraz środowiskiem godnego, człowieczego przekazywania życia [26] [27]. W nauce papieskiej czystość nie oznacza odrzucenia czy też pogardy dla płciowości ludzkiej. Oznacza raczej energię duchową, która potrafi bronić miłości przed niebezpieczeństwami ze strony egoizmu i agresywności oraz potrafi kierować ją ku pełnemu urzeczywistnieniu [28]. Czystość sprawia, że osobowość jest harmonijna, że dojrzewa i wypełnia się wewnętrznym pokojem. Czystość umysłu i ciała pomaga rozwinąć prawdziwy szacunek względem samego siebie, a jednocześnie uzdalnia do szacunku wobec innych, widząc w nich osoby godne czci, gdyż stworzone na obraz Boży.

Stąd płynie konieczność stałego wychowywania do czystości oraz imperatyw samokontroli [29]. W tej samej mierze, w jakiej w człowieku osłabia się czystość, jego miłość staje się coraz bardziej egoistyczna, rośnie pragnienie zaspokajania przyjemności. Dlatego też czystość domaga się osiągnięcia panowania nad sobą, które jest pedagogią ludzkiej wolności. Alternatywa jest oczywista: albo człowiek panuje nad swoimi namiętnościami i osiąga pokój, albo pozwala zniewolić się przez nie i staje się nieszczęśliwy [30] [31]. Papież szczególnie mocno zachęca młodych do praktykowania cnoty czystości i budowania na niej fundamentów dorosłego życia. Podczas Światowego Dnia Młodzieży w Denver apelował: Nie słuchajcie tych, którzy mówią wam, że czystość jest staroświecka. W głębi serca wiecie, że prawdziwa miłość jest darem Boga, zgodnym z Jego wizją zjednoczenia mężczyzny i kobiety w małżeństwie [32]. Zachowanie czystości przedślubnej jest najlepszą „lokatą kapitału” pod udane małżeństwo. Papież zdecydowanie potępia stosowanie środków antykoncepcyjnych, z natury wymierzonych w czystość oraz fałszujących istotę miłości. Obnaża antyludzki charakter propagandy i mentalności panseksualnej oraz wzywa do odkrycia wartości życia w czystości [33].

Jan Paweł II naucza także o czystości w kontekście powołania kapłańskiego i zakonnego. Ewangeliczna rada czystości bardziej uwydatnia oblubieńczy rys miłości do Chrystusa [34]. Czystość celibatariuszy i dziewic, jako wyraz oddania się Bogu niepodzielnym sercem [35], jest odblaskiem nieskończonej miłości łączącej trzy Boskie Osoby w tajemniczej głębi życia trynitarnego [36]. Kapłani i osoby konsekrowane, żyjące w celibacie i czystości, pomagają chrześcijańskim małżonkom wytrwać w wierności oraz przeżywać w pełni sakrament małżeństwa [37].


Przypisy

  1. ↑ Mt 19,12
  2. ↑ 1 Kor 7,25-40
  3. ↑ Rdz 2,23-25; 3,7
  4. ↑ Kpł 15,16-18
  5. ↑ Wj 20,14
  6. ↑ Pwt 5,18
  7. ↑ Kpł 20,10-21
  8. ↑ Rdz 38,8-10
  9. ↑ 2 Sm 11,2-12
  10. ↑ Rdz 39,6-41
  11. ↑ Dn 14
  12. ↑ Jdt 13,18-20
  13. ↑ Mt 15,10-20
  14. ↑ Mt 5,28
  15. ↑ Mt 5,8
  16. ↑ 1 Kor 6,9
  17. ↑ 1 Kor 3,16-17
  18. ↑ Rz 12,1
  19. ↑ Flp 4,8
  20. ↑ 1 Tm 4,12
  21. ↑ 2 Tm 2,22
  22. ↑ 1 Tm 3,8
  23. ↑ 1 Tm 5,9-12
  24. ↑ Mt 5,8
  25. ↑ por. Homilia, Sandomierz, 12 czerwca 1999
  26. ↑ por. Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes 51
  27. ↑ Familiaris consortio 32
  28. ↑ Familiaris consortio 33
  29. ↑ por. Homilia, Łowicz, 14 czerwca 1999
  30. ↑ Katechizm Kościoła Katolickiego 2339
  31. ↑ Papieska Rada ds. Rodziny, Ludzka płciowość: prawda i znaczenie, 25 grudnia 1995
  32. ↑ Światowe Dni Młodzieży w Denver 26 stycznia 1999
  33. ↑ por. Katecheza Wstrzemięźliwość pozytywną funkcją czystego serca, 1 kwietnia 1981
  34. ↑ por. Redemptionis donum 11
  35. ↑ por. 1 Kor 7,32-34
  36. ↑ Vita consecrata 21
  37. ↑ por. Pastores dabo vobis 50

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

  • Christifideles laici 55-56
  • Ecclesia in Africa 95; 116
  • Familiaris consortio 32-33; 37; 80
  • Pastores dabo vobis 27; 29-30; 50
  • Redemptionis donum 7; 9-12
  • Vita consecrata 7; 12; 14; 18-19; 30; 32; 36; 75; 77-85; 87-88
  • Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II, Jezus Chrystus, Kraków – Ząbki 1999, 44
  • Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II, Kościół, Kraków – Ząbki 1999, 109; 116; 119; 120
  • Mężczyzną i Niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa, Watykan 1986
  • K. Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność. Człowiek i moralność, red. T. Styczeń i in., Lublin 1982

Inne dokumenty Kościoła

Publikacje innych autorów

  • B. Kuras, Święty Paweł o chrześcijańskiej czystości, Kraków 1987
  • J. Płatek, Dziewictwo – celibat – konsekracja, Częstochowa 1994
  • S. Nowosad, Cnota czystości we współczesnym nauczaniu Kościoła [w:] Kościół na upadek i na powstanie wielu, red. J. Misiurek i in., Lublin 1996
  • E. Fert, Wychowanie do czystości w nauczaniu Jana Pawła II, Kielce 1998
  • B. Groeschel, O odwadze życia w czystości, Warszawa 1998
  • S. Rosik, Wzniosłość moralna czystości [w:] Człowiek – miłość – rodzina, eed. J. Nagórny, K. Jeżyna, Lublin 1999

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o czystości

Należy zwłaszcza wpajać szacunek dla wartości życia, i to poczynając od samych jego korzeni. Złudne jest przekonanie, że można budować prawdziwą kulturę ludzkiego życia, nie pomagając młodym w pojmowaniu i przeżywaniu płciowości, miłości i życia zgodnie z ich prawdziwym znaczeniem i w ich ścisłej współzależności. Płciowość jest bogactwem całego człowieka, „ujawniającym swe głębokie znaczenie w doprowadzeniu osoby do złożenia daru z siebie w miłości”. Banalizacja płciowości jest jednym z głównych czynników, które stoją u początków pogardy dla rodzącego się życia: tylko prawdziwa miłość umie strzec życia. Nie można zatem uchylać się od obowiązku zapewnienia — przede wszystkim młodszej i starszej młodzieży — autentycznego wychowania do płciowości i miłości, formacji zawierającej wychowanie do czystości jako cnoty, która sprzyja osiągnięciu osobowej dojrzałości i uzdalnia do poszanowania „oblubieńczego” znaczenia ciała.

— Evangelium vitae, 97


Pierwszą prowokacją jest hedonistyczna kultura, która odrzuca wszelkie obiektywne normy dotyczące płciowości, sprowadzając ją często do rangi zabawy lub towaru, praktykując — przy współudziale środków społecznego przekazu — swego rodzaju bałwochwalczy kult instynktu. Skutki tego przejawiają się we wszelkiego rodzaju nadużyciach, którym towarzyszą niezliczone cierpienia psychiczne i moralne jednostek i rodzin. Odpowiedzią życia konsekrowanego jest przede wszystkim radosna praktyka doskonałej czystości jako świadectwo mocy Bożej miłości, działającej w ułomnej ludzkiej naturze. Osoba konsekrowana ukazuje, że to, co większość ludzi uważa za niemożliwe, dzięki łasce Pana Jezusa staje się możliwe i jest źródłem prawdziwego wyzwolenia. Tak — w Chrystusie można miłować Boga całym sercem, stawiając Go ponad wszelką inną miłość, i dzięki temu miłować też każde stworzenie, zachowując Bożą wolność. Takie świadectwo jest dziś niezwykle potrzebne, właśnie dlatego, że jest tak niezrozumiałe dla naszego świata. Zwraca się ono do każdego człowieka — do młodzieży, do narzeczonych, do małżonków, do chrześcijańskich rodzin — aby ukazać im, że moc Bożej miłości może dokonać wielkich rzeczy właśnie przez doświadczenie ludzkiej miłości. To świadectwo wychodzi także naprzeciw coraz powszechniej odczuwanej potrzebie wewnętrznej przejrzystości w relacjach między ludźmi.

— Vita Consecrata, 204


Linki zewnętrzne

Zobacz także

Celibat

Ciało ludzkie - teologia ciała

Dziewictwo

Źródło: „http://www.wikijp2.pl/index.php?title=Czystość&oldid=6604”