Wyzwolenie

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autorzy hasła: ks. Sławomir NOWOSAD i Michał WYROSTKIEWICZ

Wyzwolenie – teologia wyzwolenia – akt uzyskania wolności i pokoju. Wyzwolenie chrześcijańskie ma przede wszystkim wymiar soteriologiczny. W znaczeniu podstawowym dotyczy wewnętrznego życia osoby, ale rozciąga się na całą praxis ludzkiej egzystencji. Skutki wyzwolenia to także: uwolnienie od grzechu i zła. Wyzwolenie nie jest unicestwieniem wszelkich zależności, ale ich uporządkowaniem zgodnym z prawdą.

Teologia wyzwolenia jest naukową (teologiczną) refleksją nad zagadnieniem wyzwolenia i wolności. Akcentuje potrzebę praktycznej realizacji wypracowanych przez siebie moralnych postulatów. Wśród różnych nurtów teologii wyzwolenia istnieją także skrajne jej koncepcje, odwołujące się między innymi do marksistowskiej ideologii walki klas i rewolucji.

Nauczanie Jana Pawła II nt. wyzwolenia

Jan Paweł II podkreśla, że osoba stworzona i powołana do wolności nosi w sobie znamię grzechu pierworodnego, co stanowi powód jej wewnętrznego rozdarcia i jest źródłem nieuporządkowanych relacji z Bogiem, bliźnimi i całym światem – stale pociągając go ku złu . Grzech – w nauczaniu Papieża – jawi się jako największe zniewolenie i przyczyna wszelkich nieprawości i zniewoleń; sprawia, że życie człowieka jest ciągłą „walką o wolność”, a człowiek uwikłany w grzech i osłabiony nim, nie jest w stanie sam się wyzwolić, lecz potrzebuje Wyzwoliciela. Tym jest Trójjedyny Bóg : kochający i miłosierny Ojciec, odnawiający przymierze z człowiekiem i obdarzający go na nowo swoją miłością oraz przywracający mu pierwotną godność ; Syn ofiarujący się za ludzi i pokonujący grzech przez zbawcze dzieło – Mesjasz , który "więźniom głosi wolność i uciśnionych odsyła wolnymi"(Łk 4,18; Iz 61,1-2); Duch Święty, który uwalnia ze starych i nowych determinizmów i daje życie w Chrystusie Jezusie (Rz 8,2) oraz, prowadząc człowieka, udziela wszelkich łask, który odkrywa i urzeczywistnia pełną miarę prawdziwej wolności człowieka , bo gdzie jest Duch Pański − tam wolność (2 Kor 3,17). Tak rozumiane wyzwolenie jest tożsame z uwolnieniem od grzechu i przeszkód, które niszczą łaskę Bożą i uniemożliwiają utrzymanie przymierza z Bogiem oraz bliźnimi; jest ono konsekwencją pojednania .

Wyzwolenie, ofiarowane człowiekowi przez Boga, jest doskonałe i ma charakter radykalny. Nie wyklucza jednak wysiłku człowieka, ale wręcz go zakłada: ze względu na wolność osoby, wymaga włączenia się jej w wyzwoleńczą działalność Boga . Wyzwolenie dokonane przez Boga jest podstawą i gwarancją skuteczności aktów wyzwolenia podejmowanych przez człowieka we współpracy z Bogiem. Każda próba wywzwolenia bez uprzedniej „przemiany serc” jest skazana na niepowodzenie .

Następstwem wyzwolenia z grzechu jest pokój wewnętrzny i wolność dzieci Bożych (Rz 8,21), czyli życie odpowiadające godności osoby, otwarcie się na prawdę i dobro oraz dążenie do osiągnięcia pełni rozwoju. Wyzwolenie od grzechu jest warunkiem i źródłem każdego działania wyzwoleńczego: jedynie wewnętrznie wolny człowiek może takie działanie podjąć, a człowiek w pełni korzystający z wolności – znający prawdę – chce nieść wyzwolenie innym. Wymiar zbawczy wyzwolenia implikuje praktyczne konsekwencje moralne .

Wyzwolenie chrześcijańskie nie zatrzymuje się na wewnętrznym wymiarze ludzkiej egzystencji, ale ogarnia wszystkie jej obszary: duchowy i cielesny, osobisty i społeczny . Jest wyzwolenie z różnorakich zniewoleń utrudniających osobie osiągnięcie doskonałości. Na płaszczyźnie osobistej pełne wyzwolenie realizuje się przez radykalną przemianę umysłu i sumienia, czyli nawrócenie i formację moralną oraz realizację postulatów rozwoju integralnego. Istotne jest tu zachowywanie wymogów Bożego ładu moralnego, postrzeganego jako wskazówki na drodze ku doskonałości. W obszarze relacji międzyosobowych wyzwolenie wyraża się przez przezwyciężanie i odrzucenie egoizmu, zatwardziałości, małoduszności, nieufności, bezradności, samowoli, nietolerancji i rozmaitych antagonizmów oraz przez uzyskanie poczucia równości wszystkich ludzi, suwerenności narodów, tworzenie systemów społecznych, gospodarczych i politycznych respektujących godność każdej osoby, poszanowanie praw człowieka, promocję szacunku do życia i bezpieczeństwo ludzi, szerzenie zaufania, sprawiedliwości i solidarności, postęp zakładający pierwszeństwo etyki przed techniką, a także przez rozwój dążeń ekumenicznych i dialogu międzyreligijnego .

Wyzwolenie nie jest wyzbyciem się wszelkich zależności i uzyskaniem absolutnej autonomii (co w przypadku człowieka w ogóle nie jest możliwe), lecz ich rozumnym uporządkowaniem i obraniem właściwych relacji wobec Boga, bliźnich i świata. Wyzwolenie jest powrotem do pierwotnej Prawdy, czyli do Boga, który jest Drogą, Prawdą i Życiem (J 14,6), zgodnie z Jezusowym zapewnieniem: Prawda was wyzwoli (J 8,32). Jako najpełniejszy wyraz, a zarazem jedyna droga całkowitego wyzwolenia, jawi się miłość, a ostatecznie Miłość. Podejmowanie kolejnych prób wyzwolenie jest realizacją przykazania miłości. Jan Paweł II wprost wskazuje na źródło wyzwolenia, które znajduje się w Bogu samym, a imię jego jest miłość .

Teologia wyzwolenia

Teologia wyzwolenia to teologiczna refleksja dotycząca zagadnień wyzwolenia i wolności. Akcentuje prawdę, że dar wyzwolenia ofiarowany człowiekowi przez Boga rodzi zobowiązania moralne na płaszczyźnie społecznej. Wskazuje na wolność i pokój jako bezcenne wartości dla osoby oraz piętnuje sytuacje nędzy i niesprawiedliwości. Opiera się na nauce biblijnej i Tradycji (od początku aż do ostatnich wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła) i wspiera się twierdzeniami wypracowanymi przez teologię oraz różne nauki humanistyczne, a także uwzględnia sytuację społeczną i historyczną. Jako taka teologia wyzwolenia mieści się w ramach teologii moralnej. Traktowanie jej jako koncepcji polegającej na politycznym zaangażowaniu i praktycznym działaniu, wprowadzającym w życie postulaty, które dotyczą problemów niesprawiedliwości, troski o ubogich materialnie, o ofiary ucisku gospodarczego i politycznego, a które wynikają z połączenia wybranych prawd ewangelicznych z marksistowską teorią „walki klas”, jawi się jako poważne uproszczenie.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Centessimus annus 11; 25;
• Dominus et Vivificantem 38; 58-60;
• Dives in Misercordia 1-8; 15;
• Evangelium Vitae 31;
• Redemptor hominis 8-12; 16-17;
• Reconciliatio et paenitentia 10-13; 19-23; 31;
• Veritatis Splendor 17-18, 23.
• Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Jezus Chrystus. Kraków-Ząbki 1999. 71;
• Tertio Millenio Adveniente 11-13; 50.
• Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1984;
• Orędzie na Wielki Post 2000;
• Przemówienie, Puebla, 28.01.1979;
• Audiencja generalna, 2.09.1989; 18.02.1998.

Inne dokumenty Kościoła

• Kongregacja Nauki Wiary. Instrukcja o chrześcijańskiej wolności i wyzwoleniu Libertatis conscientia (22.03.1986);
• Kongregacja Nauki Wiary. Instrukcja o niektórych aspektach „teologii wyzwolenia” Libertatis nuntius (6.08.1984).

Publikacje innych autorów

• J. Nagórny. Chrześcijańska wizja wyzwolenia. W: Religia a sens bycia człowiekiem. Red. Z. J. Zdybicka. Lublin 1994;
• Tenże. Posłannictwo chrześcijan w świecie. T. 1: Świat i wspólnota. Lublin 1997;
• W. Stróżewski. Aksjologiczny horyzont egzystencjalnej zależności człowieka. W: Jan Paweł II. Fides et ratio. Tekst i komentarze. Red. T. Styczeń, W. Chudy. Lublin 2003.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o wyzwoleniu

—

„Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3,16). Słowa te, wypowiedziane przez Chrystusa w rozmowie z Nikodemem, wprowadzają nas w samo centrum zbawczego działania Boga. Wyrażają one też samą istotę chrześcijańskiej soteriologii, czyli teologii zbawienia. Zbawienie oznacza wyzwolenie od zła, a przez to samo pozostaje w ścisłym związku ze sprawą cierpienia. Wedle słów wypowiedzianych do Nikodema, Bóg daje swego Syna „światu” w tym celu, aby wyzwolić człowieka od zła, które niesie w sobie ostateczną i absolutną perspektywę cierpienia. Równocześnie to samo słowo „daje” („dał”) wskazuje na to, iż owego wyzwolenia ma dokonać Syn Jednorodzony przez swoje własne cierpienie. W tym zaś wyraża się miłość, miłość nieskończona — zarówno tego Jednorodzonego Syna, jak i Ojca, który w tym celu Syna swego „daje”. Jest to miłość do człowieka, miłość do „świata”: miłość zbawcza.

— List apostolski Salvifici doloris, pkt 14

Wolność nie oparta na prawdzie oddziałuje na człowieka w taki sposób, że czasem staje się on przedmiotem — miast być podmiotem — w swoim środowisku społecznym, kulturowym, ekonomicznym i politycznym, a tym samym nie ma żadnej możliwości osobistego rozwoju. Kiedy indziej znów wolność ma charakter indywidualistyczny i nie bierze pod uwagę wolności innych, przez co zamyka człowieka w egoizmie. Zdobycie wolności połączonej z odpowiedzialnością jest zadaniem, które musi podjąć każdy człowiek. Dla chrześcijan wolność dzieci Bożych to nie tylko dar i zadanie: jej osiągnięcie jest też bezcennym świadectwem oraz autentycznym wkładem w proces wyzwolenia całego rodzaju ludzkiego. Wyzwolenie to nie ogranicza się do aspektu społecznego i politycznego, gdyż jej najpełniejszym wyrazem jest wolność sumienia — podstawa i warunek wszelkich innych praw człowieka.

— Homilia podczas Mszy św. na placu Rewolucji im. José Martí, Hawana, 25 stycznia 1998 roku

Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

• "aborcja" (drzewo haseł - wyszukiwanie dostępne po kliknięciu w konkretne hasło)
• "macierzyństwo a aborcja"