Australia i Oceania
Treść hasła pochodzi z publikacji (red.) Antoni Jackowski, Izabela Sołjan, "Leksykon pielgrzymek Jana Pawła II", Wydawnictwo WAM, Kraków 2005.
Ewangelizacja Australii i Oceanii rozpoczęła się przed dwustu laty i była prowadzona przez misjonarzy zarówno protestanckich, jak i katolickich pochodzących z krajów europejskich. Dlatego w strukturze wyznaniowej Australii i Oceanii obecnie dominują Kościoły chrześcijańskie (83% ogółu wierzących kontynentu), wśród których większość stanowią wspólnoty protestanckie (49,8%). Państwami, w których przeważąją protestanci, sąm.in.: Papua-Nowa Gwinea (63,7%), Samoa Amerykańskie (56,4%), Nowa Zelandia (46,1%), Australia (41,1%). Z Kościołem katolickim związane jest 28,9% ludności kontynentu. Najwięcej katolików notuje się na wyspie Guam (98%), w Nowej Kaledonii (60,6%) oraz w Kiribati (53,1%). Niewierzący stanowią 10%, a wyznawcy religii rodzimych to 0,4% ogółu ludności. Do wykształcenia się takiej struktury wyznaniowej Australii i Oceanii przyczyniły się odkrycia geograficzne oraz angielskie, francuskie, amerykańskie i hiszpańskie dziedzictwo kolonialne. Rywalizacja i interesy polityczne tych krajów były przyczyną licznych podziałów misyjnych terenów w XIX wieku. Początek chrystianizacji Australii datowany jest na rok 1788, kiedy to wraz z transportami więźniów przybywali kapelani. Wśród nich byli trzej księża katoliccy: Dixon, Harold i O'Neil, kapelani deportowanych Irlandczyków. Nie mogli jednak oni odprawiać mszy św. z powodu zakazu rządowego. Po wielu próbach odwołania tego zarządzenia, dopiero w 1821 zezwolono ostatecznie księżom katolickim prowadzić działalność duszpasterską. Misje katolickie w krajach Oceanii rozpoczęto w roku 1827, kiedy to na polecenie papieża Leona XII pierwsi misjonarze z Towarzystwa Najświętszych Serc Jezusa i Maryi udali się w tamten region świata. Wielu z nich to późniejsi święci i błogosławieni. m.in. św. Piotr Chanel, bł. Diego Luis de San Vítores, bł. Jan Chrzciciel Mazzucconi.
Działalność misyjna protestantów rozpoczęła się w I poł. XIX w. Jako pierwsi przybyli prezbiterianie w 1802 roku, a następnie na początku lat 30. XIX wieku kongregacjoniści, baptyści i przedstawiciele Kościoła luterańskiego. W II połowie XIX wieku działalność ewangelizacyjną m.in. w Papui-Nowej Gwinei zapoczątkowali misjonarze z Londyńskiego Towarzystwa Misyjnego.
Początki obecności Kościołów wschodnich na kontynencie datowane są na początek XX wieku, kiedy do Australii przybyła grupa Greków oraz ludności słowiańskiej wyznania prawosławnego (głównie Ukraińców, Białorusinów, Rosjan, Serbów). Obecnie funkcjonuje kilka Kościołów o charakterze narodowym.
W wyniku konfrontacji tradycji powstałej na wyspach Melanezji i kultury europejskiej pod koniec XIX w. zaczęły się tworzyć nowe ruchy religijne określane ogólną nazwą „kulty cargo". Nazwa pochodzi od hiszpańskiego słowa cargar - ładować. Podobne znaczenie ma angielskie słowo cargo. Wyznawcy tych kultów wierzyli, że dobra wytworzone przez ich praojców, a obecnie znajdujące się w posiadaniu białych, będą dostępne dla ich dzieci. W ten sposób pragnienie posiadania dóbr doczesnych łączono z kultem przodków. Oczekiwali oni na przesyłki, które miejscowa ludność kojarzyła z przybywaniem statków lub samolotów.
Związki Jana Pawła II z Australią i Oceanią
W ramach przygotowania do obchodów Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 zwołano Zgromadzenie Specjalnego Synodu Biskupów Oceanii, który odbył się w Rzymie w dniach 22 XI-12 XII 1998 roku. Temat przewodni Synodu odwoływał się do słów Ewangelii: "Ja jestem Drogą, Prawdą i Życiem" (J 14,5,6) i brzmiał: „Jezus Chrystus a ludy Oceanii. Kroczyć Jego drogą głosić Jego prawdę, żyć Jego życiem". W Synodzie wzięło udział 105 Ojców z urzędu, sześciu z wyboru i sześciu z nominacji papieskiej.
O celowości jego zwołania Jan Paweł II wypowiedział się w liście apostolskim Tertio millennio adveniente. Napisał m.in.: Na tym kontynencie istnieje, między innymi, problem ludności pierwotnej, w szczególny sposób powiązany z niektórymi aspektami prehistorii rodzaju ludzkiego. Z tego względu Synod powinien podjąć - obok innych problemów tego kontynentu — właśnie temat spotkania chrześcijaństwa z owymi prastarymi formami religijności, które wyraźnie cechuje orientacja monoteistyczna (n. 38).
Tematyka obrad Synodu dotyczyła następujących zagadnień: misje, ewangelizacja, wyzwania współczesności, młodzi, powołanie ludzi świeckich, sprawiedliwość i pokój, małżeństwo i rodzina, Kościoły lokalne Oceanii, wychowanie katolickie, życie sakramentalne, dialog. Pokłosiem Synodu jest adhortacja apostolska Ecclesia in Oceania, podpisana przez Jana Pawła II 22 XI 2001 roku.
Podróże głowy Kościoła katolickiego na ten kontynent zapoczątkował papież Paweł VI w 1970 roku. Jan Paweł II odbył w ten region świata trzy podróże apostolskie, w czasie których odwiedził pięć krajów, z czego dwukrotnie Australię i Papuę-Nową Gwineę, oraz dokonał dwóch beatyfikacji. Australia i Oceania jest bardzo zróżnicowana pod względem geograficznym, etnicznym, kulturowym. Charakteryzuje się również dużym zróżnicowaniem w rozwoju społeczno-gospodarczym. W większości odwiedzanych przez Papieża krajów dominują Kościoły protestanckie. Istniejące wspólnoty katolickie są stosunkowo młode. Region Australii i Oceanii nadal jest obszarem, na którym prowadzona jest bardzo intensywna działalność ewangelizacyjna, dlatego podróże apostolskie miały charakter misyjny. Zawsze głównym punktem programu papieskiej wizyty było spotkanie z lokalną wspólnotą katolicką. Najważniejszym jej momentem była Eucharystia. W czasie homilii Jan Paweł II rozważał aktualne problemy Kościoła lokalnego, przypominał o roli katolików w życiu społecznym kraju, wskazywał najważniejsze elementy życia chrześcijańskiego. Papież nie stronił również od poruszania ważnych problemów społecznych (np. bezrobocie, znaczenie pracy w życiu człowieka). Szczególne miejsce w nauczaniu miały problemy związane z rozwojem współczesnej cywilizacji i jej wpływu na człowieka. Wiele słów skierował też do rodzin katolickich. Podkreślał ich znaczenie w wychowaniu młodego pokolenia. Jan Paweł II nie tylko wskazywał na pozytywne skutki rozwoju cywilizacji, ale również na zagrożenia, jakie ten rozwój może stwarzać człowiekowi. W czasie pielgrzymek nie zabrakło również spotkań z przedstawicielami innych Kościołów chrześcijańskich i innych religii. W swoich wystąpieniach Papież podkreślał znaczenie tolerancji religijnej i dialogu ekumenicznego w relacjach pomiędzy Kościołami wywodzącymi się z tradycji chrześcijańskiej. We wszystkich spotkaniach z Papieżem oprócz katolików licznie uczestniczyli wierni innych wyznań. (EB-W)
